Bliźnięta, czyli podwójny kłopot

Wyobraź sobie, że masz sobowtóra. Tak właśnie mogą się czuć bliźnięta jednojajowe. Z naukowego punktu widzenia takie bliźnięta są klonami, bo mają identyczne geny. Z tego powodu umożliwiają nam fascynujący wgląd w to, jak geny wpływają na cechy psychiczne!

SKĄD SIĘ BIORĄ BLIŹNIĘTA?

Bliźnięta jednojajowe powstają wtedy, gdy (z nieznanych powodów) zarodek dzieli się na dwie części, które rozwijają się jako niezależne osobniki. Bliźnięta dwujajowe (dwojaczki) powstają inaczej: z dwóch komórek jajowych zapłodnionych dwoma plemnikami. Tak jak zwyczajni bracia i siostry mają tylko połowę genów wspólnych, różnią się od zwykłego rodzeństwa jedynie tym, że rozwijają się w macicy w tym samym czasie.

CO WYNIKA Z BADAŃ NAUKOWYCH?

Ponieważ bliźnięta jednojajowe mają takie same geny, różnice między nimi muszą wynikać z oddziaływania warunków otoczenia, w którym wyrastały (albo z przypadku). Badania cech psychicznych u bliźniąt (zwłaszcza adoptowanych zaraz po urodzeniu przez różne rodziny i wychowanych oddzielnie) pozwalają naukowcom obliczyć, w jakim stopniu poszczególne cechy są uwarunkowane genetycznie. A zatem badania nad bliźniętami umożliwiają zrozumienie wpływów natury i wychowania.

JIM I JIM

Bliźnięta jednojajowe, które były wychowywane oddzielnie, często wykazują wiele niesamowitych podobieństw. Jim Springer spotkał się w 1979 roku, gdy miał 40 lat, ze swoim nieznanym mu dotychczas bratem bliźniakiem Jimem Lewisem, z którym rozdzielono go zaraz po urodzeniu. Okazało się, że obaj mężczyźni mają identyczne głosy, nadwagę, obgryzają paznokcie i cierpią na nadciśnienie, hemoroidy i migreny. Na wakacje jeżdżą w to samo miejsce nad morze i każdy ma psa o imieniu Toy. Obaj są zapalonymi stolarzami – każdy zbudował sobie w ogrodzie białą okrągłą ławkę wokół pnia drzewa.

DO JAKIEGO STOPNIA TACY SAMI?

Niektóre bliźnięta jednojajowe są do siebie bardziej podobne, inne mniej. Większość bliźniąt jednojajowych ma 100 proc. genów wspólnych, zdarzają się jednak skrajnie rzadkie przypadki, gdy wspólnych genów jest tylko 75 proc. Taka sytuacja występuje, gdy komórka jajowa podzieli się jeszcze przed zapłodnieniem przez dwa plemniki; są to tak zwane bliźnięta półjednojajowe. Jeśli do podziału na dwie części dojdzie po zapłodnieniu, ale bardzo niedługo, powstają normalne bliźnięta jednojajowe; każdy z bliźniaczych płodów wytwarza własne łożysko. Jeżeli zarodek dzieli się na dwa oddzielne dopiero w kilka dni po zapłodnieniu, bliźniacze płody mają jedno wspólne łożysko i są przypadkiem „bliźniąt lustrzanych”, a gdy nastąpi to mniej więcej dwa tygodnie po zapłodnieniu, może dojść jedynie do częściowego podziału, wskutek czego rodzą się bliźnięta syjamskie (zrośnięte).

CO TO SĄ „BLIŹNIĘTA LUSTRZANE”?

Co czwarta para bliźniąt jednojajowych to tak zwane bliźnięta lustrzane, co oznacza, że pod niektórymi względami są swoimi symetrycznymi mogą się układać jak Mogą mieć bardzo podobne pieprzyki i znamiona, tyle że po przeciwnych stronach ciała.

Badania nad bliźniętami wykazały, że geny mają wielki wpływ na:

● wygląd zewnętrzny,

● konieczność noszenia okularów korekcyjnych,

● skłonność do tycia,

● skłonność do różnych schorzeń,

● główne cechy osobowości,

● żarliwość przekonań (ale nie na same przekonania),

● długość życia,

● iloraz inteligencji.

Natomiast niewielki wpływ mają geny na:

● lewo- lub praworęczność,

● upodobania pokarmowe,

● poczucie humoru.

CO TO SĄ BLIŹNIĘTA SYJAMSKIE?

Bliźnięta syjamskie to bliźnięta jednojajowe, których ciała nie uległy całkowitemu rozdzieleniu. Rodzą się zrośnięte (dlatego nazywa się je bliźniętami zrośniętymi lub zroślakami). Niekiedy są połączone jedynie kawałkiem skóry lub tkanki mięśniowej, więc lekarzom łatwo je rozdzielić za pomocą bezpiecznego zabiegu chirurgicznego. W innych przypadkach takie bliźnięta mają wspólne ważne narządy wewnętrzne, na przykład mózg i rdzeń kręgowy; wtedy rozdzielenie ich jest skrajnie trudne i niebezpieczne dla ich życia.