Takie języki jak angielski, hiszpański czy mandaryński używane są przez setki milionów osób na całym świecie. Jednak większością z ok. 6 tysięcy języków świata, posługują się jedynie niewielkie lokalne społeczności.
Co ciekawe, również na terenie Europy żyją ludzie, którzy mogą porozumiewać się w rodzimym języku tylko w gronie najbliższych sąsiadów. Jak pielęgnują swoją kulturę i chronią język przed wymarciem?
8. Język sercquiais
Używany na Sark, jednej z Wysp Normandzkich. Należy do języków romańskich, pochodzi z używanego na sąsiedniej wyspie Jersey języka jèrriais i bardzo przypomina normandzki, przez co niekiedy bywa uznawany tylko za dialekt. Posługują się nim tylko nieliczni mieszkańcy wyspy Sark, a i oni powoli rezygnują z niego na rzecz angielskiego. W samym sercquiais obecnych jest wiele anglicyzmów. Praktycznie nie stosuje się go w piśmie i edukacji. Pierwszym i jednym z niewielu zachowanych tekstów w tym języku jest XIX-wieczne tłumaczenie biblijnej przypowieści o siewcy. Według badań z 2014 r. sercquiais posługuje się 20 osób, ale wyłącznie w mowie.
7. Język wotski (wocki)
Należy do języków ugrofińskich z grupy bałtofińskiej, przez lata posługiwali się nim Wotowie – lud zamieszkujący Ingrię. W XIX w. społeczność zaczęła jednak rezygnować z tego języka na rzecz rosyjskiego. W 2010 r. posługiwało się wotskim jako językiem ojczystym 68 osób (64 w Rosji i 4 w Estonii). Ostatnio jednak notuje się rosnące zainteresowanie językiem wśród młodzieży. Szacuje się, że wotski jako język obcy może znać ponad 700 osób. Chociaż w latach 30. XX w. promowano cyrylicę jako sposób zapisu języka, popularniejsze okazało się stosowanie alfabetu łacińskiego.
6. Język krymczacki
Posługują się nim mieszkańcy Krymu, autochtoni z Półwyspu Krymskiego. Należy do języków ałtajskich, niekiedy uważa się go za dialekt krymskotatarskiego. Opiera się na języku Tatarów z Krymu, chociaż mocno wyczuwalne są w nim wpływy hebrajskie. Przez lata zmieniał się sposób zapisu: najpierw zapisywano słowa w alfabecie hebrajskim, potem łacińskim, a obecnie cyrylicą. W okresie II wojnie światowej wielu mieszkańców Krymu stało się ofiarami Holocaustu, a ci którzy przeżyli, zostali wysiedleni do Uzbekistanu. Według badań z 2007 r. językiem tym jako ojczystym posługuje się zaledwie 200 osób.
5. Język judeo-włoski (italkian)
Stanowi grupę dialektów, którymi przez wieki posługiwali się Żydzi z Włoch i wyspy Korfu. Jest swoistą mieszanką włoskich dialektów oraz zapożyczeń z hebrajskiego, ladino i jidysz. Niektóre ze słów w italkian są po prostu hebrajskimi wyrazami z włoskimi prefiksami lub sufiksami. Do końca XIX w. do zapisu tego języka służył alfabet hebrajski, później zastąpił go alfabet łaciński. Dawniej istniało około dziesięciu dialektów tego języka, teraz posługuje się nim ok. 250 osób, przy czym tylko kilkadziesiąt płynnie.
4. Język istrorumuński
Tym należącym do grupy języków romańskich językiem posługują się ludzie mieszkający na północy chorwackiego półwyspu Istria. Za jego najważniejsze odmiany uważa się cicci i vlahi – pierwsza obowiązuje na wsi Žejane, a druga w Šušnjevicy. Niekiedy uważa się istrorumuński jedynie za dialekt rumuńskiego, ale zawiera więcej zapożyczeń słowiańskich. Posługuje się nim ponad tysiąc osób, jednak tylko dla 300 osób jest pierwszym językiem. Osoby mówiące w istrorumuńskim można jednak spotkać w wielu miejscach świata: w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Argentynie, Szwecji i Australii, gdyż po dwóch wojnach światowych społeczność ta znalazła się w rozproszeniu.
3. Język ingryjski (iżorski)
Język ten należy do grupy bałtofińskiej języków uralskich, przypomina nieco fiński i karelski. Przez lata posługiwali się nim Iżorowie mieszkający w Ingrii nad rzeką Newą. W latach 1932–1937 w szkołach w okolicy wioski Soikino w rejonie kingiseppskim uczono dzieci ingryjskiego, używając w zapisie alfabetu łacińskiego. W 1936 r. powstał nawet słownik gramatyki tego języka, lecz już rok później Józef Stalin zaczął walczyć z iżorską społecznością i kulturą. W 2010 r. po ingryjsku mówiło już tylko 120 osób, coraz więcej Iżorów porzuca swój rodzimy język na rzecz rosyjskiego.
2. Język inari
Lapoński język, którym posługuje się społeczność gminy Inari w północnej Finlandii. Chociaż mówi nim tylko ok. 300 osób, gmina intensywnie walczy o jego przetrwanie. W 1992 r. mieszkańcy Inari otrzymali prawo posługiwania się swoim językiem w urzędach w Enontekiö, Utsjoki, Inari i w północnej części Sodankyli. W inari tworzy swe utwory fiński raper Amoc, którego ojciec jest aktywnym działaczem społecznym na rzecz ochrony języka i kultury inari. Debiutancki album Amoka zatytułowany Amok-Kaččâm i w całości obejmujący piosenki w języku inari, ukazał się 6 lutego 2007 r. w Święto Narodowe Samów, czyli mieszkańców Laponii.
1. Język manx
Należy do goidelskiej grupy języków celtyckich (z której pochodzą też irlandzki i szkocki) i używa się go głównie na wyspie Man na Morzu Irlandzkim. Choć w 1974 r. zmarł Ned Maddrell, ostatnia osoba, dla której manx był językiem ojczystym, udało się „wskrzesić” język. Przede wszystkim było to zasługą lingwisty Briana Stowella, którego w 1979 r. minister edukacji poprosił o napisanie podręcznika do manx. W 1990 r. Stowell przetłumaczył na manx „Alicję w krainie czarów”, a w 2006 r. wydał w tym języku własną powieść o wampirach „Dunveryssyn yn Tooder-Folley”. Dzięki staraniom Stowella i innych entuzjastów języka, prawie 1700 osób nauczyło się manx jako drugiego języka i zaczęło przekazywać wiedzę o nim swoim dzieciom. W konsekwencji obecnie 56 dzieci traktuje język manx jako swój pierwszy język.