Kosmos i mokry ręcznik

{"cache":{"menuItems_8d665_bdc5b":{"__typename":"RootQueryToMenuItemConnection","nodes":[{"__typename":"MenuItem","id":"cG9zdDo4NjY2MA==","parentId":null,"label":"Natura","path":"/kategoria/natura","target":null,"title":null},{"__typename":"MenuItem","id":"cG9zdDo4NjY2Mw==","parentId":null,"label":"Historia","path":"/kategoria/historia","target":null,"title":null},{"__typename":"MenuItem","id":"cG9zdDo4NjY2Mg==","parentId":null,"label":"Zdrowie","path":"/kategoria/zdrowie","target":null,"title":null},{"__typename":"MenuItem","id":"cG9zdDo4NjY1OQ==","parentId":null,"label":"Kosmos","path":"/kategoria/kosmos","target":null,"title":null},{"__typename":"MenuItem","id":"cG9zdDo4NjY2MQ==","parentId":null,"label":"Technologia","path":"/kategoria/technologia","target":null,"title":null},{"__typename":"MenuItem","id":"cG9zdDo4OTQxNA==","parentId":null,"label":"Publicystyka","path":"/kategoria/publicystyka","target":null,"title":null}]},"post_18f38_19d4e":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDozMjg0","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Kosmos i mokry ręcznik\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":0},"featuredImage":null,"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"title_b28e9_bf21a":"Kosmos i mokry ręcznik","content_b28e9_bf21a":"

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2013-04-22T16:49:24","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4NzQ3Nw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/cropped-favicon.9553bdbe.png"}},"id":"dXNlcjozNDY=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/21313f31e4c3a966c0f1eefd53d13d12?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Redakcja","slug":"redakcja","description":"Zastępczyni Redaktora Naczelnego „Focusa”, wcześniej sekretarz redakcji magazynu i redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Pasjami czyta i pisze, miłośniczka literatury rosyjskiej, popularnonaukowej i komputerowych gier RPG. Więcej: magdalenasalik.wordpress.com.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":"Wpisy redakcji","tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]},"slug":"kosmos-i-mokry-recznik"},"posts_f30bc_e2a1a":{"__typename":"RootQueryToPostConnection","nodes":[{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDcwNA==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDcwNw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/mosquito-g88b06e9bb_1920.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Przez te mikroorganizmy komary nie dadzą nam spokoju. One przyciągają insekty najbardziej","slug":"przez-te-mikroorganizmy-komary-nie-dadza-nam-spokoju-one-przyciagaja-insekty-najbardziej","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-04T20:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4ODcxOA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/281304910-371515401623709-2919354311998713416-n-1.jpeg"}},"id":"dXNlcjo3NDc=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Marcin Powęska","slug":"marcin-poweska","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=200&d=mm&r=g"},"description":"Biolog, dziennikarz popularnonaukowy, specjalista ds. promocji badań instytutów PAN: Międzynarodowego Centrum Badań Oka (ICTER) i Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności w Olsztynie. Autor blisko 10 000 tekstów popularnonaukowych w portalu Interia, ponad 50 publikacji w magazynach \"Focus\", \"Wiedza i Życie\" i \"Świat Wiedzy\". Regularnie uczestniczący w projektach związanych z popularyzacją nauki.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybToxNjQ=","name":"Medycyna","slug":"medycyna","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Medycyna - Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Przez te mikroorganizmy komary nie dadzą nam spokoju. One przyciągają insekty najbardziej - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":3},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Już wiadomo, co dokładnie tak chętnie przyciąga komary do naszej krwi. Naukowcy odkryli, że odpowiadają za to dwa wirusy wywołujące choroby tropikalne.

\n\n\n\n\n\n\n\n

Wirusy wywołujące choroby tropikalne – Zikę i dengę – mogą wykorzystywać zapach ciał swoich gospodarzy na własną korzyść. Testy przeprowadzone na myszach wykazały, że obecność wymienionych wirusów czyni zwierzęta bardziej apetycznymi dla komarów. To z kolei oznacza łatwiejsze przenoszenie patogenów.

\n\n\n\n

To wyjątkowo sprytna taktyka, która pomaga wirusom w dotarciu do nowych celów. Przerwanie tego “zapachowego łańcucha” mogłoby pomóc w kontrolowaniu nie tylko Ziki i dengi, ale także innych chorób przenoszonych przez komary, np. malarii. Szczegóły badań opublikowano na łamach czasopisma Cell.

\n\n\n\n

Coś tu śmierdzi

\n\n\n\n

Niektóre choroby mogą zmieniać zapach ciał gospodarzy, a część mikroorganizmów wyewoluowała, aby wykorzystać to na swoją korzyść. Dobrym przykładem jest wirus mozaiki ogórka, który uwalnia cząsteczki przyciągające mszyce, wykorzystywane jako wektor do infekowania nowych roślin. Podobnie zachowują się zarodźce malarii, które o swojej obecności informują specyficznym odorem (niewyczuwalnym dla człowieka).

\n\n\n\n

Zespół naukowców z pekińskiego Uniwersytetu Tsinghua pod kierownictwem mikrobiologia Gonga Chenga postanowił sprawdzić, czy wirusy Zika i denga również w jakiś sposób przyciągają uwagę komarów.

\n\n\n\n

Myszy zarażono jednym lub drugim wirusem, a następnie umieszczono ich do trzech komór (grupa kontrolna niezarażona wirusami). Zebrano zapachy wydzielane przez gryzonie, a następnie wprowadzono je do komór wypełnionych komarami, które były połączone z obydwoma pomieszczeniami. W ten sposób uczeni mogli sprawdzić, które zapachy preferują owady. Nawet 70% komarów poruszało się w kierunku komory z zainfekowanymi myszami, co potwierdza, że zwierzęta te pachniały dla nich bardziej “atrakcyjnie”.

\n\n\n\n

Ciekawe jest jednak to, że analiza powietrza z każdego pomieszczenia ujawniła, skąd te różnice. Gryzonie zarażone wirusami wydzielały specyficzne cząsteczki zapachowe, m.in. acetofenon – aż 10 razy więcej niż myszy zdrowe. Posmarowanie zdrowych myszy i ludzkich ochotników acetofenonem potwierdziło, że komary chętniej do nich lgnęły.

\n\n\n\n

W acetofenonie (PhAc) nie ma jednak niczego “magicznego”. Jest to jeden z najprostszych ketonów aromatycznych, o dość intensywnym, przyjemnym zapachu kojarzącym się z zasuszonymi różami. Bakterie produkujące PhAc naturalnie występują na skórze, a ich liczba jest utrzymywana w ryzach przez białka antybakteryjne (RELMα) wydzielane przez komórki skóry. Ich wytwarzanie było na niższym poziomie, gdy myszy chorowały na dengę lub Zikę.

\n\n\n\n

Naukowcy pobrali wymazy od ludzi i odkryli, że faktycznie produkują oni więcej acetofenonu, gdy są chorzy na dengę. Do czego może się to nam przydać?

\n\n\n\n

Informacje zebrane w opisanym badaniu wskazują, że acetofenon jest jednym z nieoczywistych sprzymierzeńców wirusów denga i Zika, przyczyniającym się do ich rozprzestrzeniania się. Wystarczy jednak podać dodatkowe dawki witaminy A (stosowane powszechnie w leczeniu chorób skóry), aby skutecznie obniżyć ilości acetofenonu, a tym samym ograniczyć rozprzestrzenianie się patogenu. To może być naprawdę prosty i skuteczny sposób do kontroli wielu chorób przenoszonych przez komary.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDY1MA==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDY1Nw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/ucho.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Ludzie mają zaskakująco rozwiniętą zdolność do słyszenia w wodzie. Skąd się wzięła?","slug":"ludzie-umiejetnosc-slyszenia-w-wodzie-ewolucja","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Ludzie mają zaskakująco rozwiniętą zdolność do słyszenia w wodzie. Skąd się wzięła? - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":3},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Nie sposób ukryć zdziwienie na wieść o tym, że człowiek jest w stanie słyszeć pod wodą lepiej niż… foka. Takie wnioski wyciągnęli autorzy badań opublikowanych na łamach Hearing Research.

\n\n\n\n\n\n\n\n

Ssaki początkowo występowały wyłącznie na lądzie, jednak w pewnym momencie coś skłoniło je do powrotu do macierzy. Idealnym tego przykładem są foki, które – choć zdolne do przetrwania na powierzchni – spędzają czas również pod wodą, gdzie mogą zdobywać pożywienie. O ile fakt, że ssaki, które pozostały na lądzie słyszą w takich warunkach lepiej niż pod wodą nie jest szczególnie zaskakujący, tak inne wnioski płynące z nowych badań w tej sprawie mogą zadziwiać.

\n\n\n\n

Ludzie i foki, czyli powrót do korzeni

\n\n\n\n

Na czele zespołu badawczego stanął Jakob Christensen-Dalsgaard z Uniwersytetu Południowej Danii. Wraz ze współpracownikami postanowił on sprawdzić możliwości słuchowe ludzi, zestawiając je z innymi ssakami. W eksperymencie wzięło udział 7 osób. Okazało się, że uczestnicy nadspodziewanie dobrze radzili sobie ze słyszeniem dźwięków pod wodą, dorównując, a nawet przewyższając w tym względzie kormorany czy foki.

\n\n\n\n

Naukowcy doszli do wniosku, iż dolna granica słyszalności, czyli poziom dźwięku, poniżej którego ucho człowieka nie słyszy niczego, jest o 26 dB niższy niż sądzono na podstawie wcześniejszych badań. Ich autorzy sugerowali, że ludzkie ucho pod wodą funkcjonuje w oparciu o tzw. przewodnictwo kostne. W takim wypadku fale dźwiękowe miałyby wprowadzać czaszkę w wibracje. Christensen-Dalsgaard i jego współpracownicy wykazali, iż rezonans w zamkniętym powietrzu w uchu środkowym wzmacnia dźwięk i czyni ucho bardziej wrażliwym. Podobne obserwacje poczyniono w przypadku kormoranów, żółwi czy żab.

\n\n\n

\n\n\n

Oczywiście gdyby porównać faktyczną zdolność do odbierania dźwięków pod wodą, wliczając w to określanie ich źródła, to ludzie najprawdopodobniej nie mieliby z fokami żadnych szans. Zmysł słuchu nie opiera się bowiem wyłącznie na zdolności do odbierania dźwięków, ale również orientacji co do ich pochodzenia. W takim przypadku człowiek pod wodą często musi funkcjonować “po omacku”.

\n\n\n\n

Funkcjonowanie na lądzie jest dla nas zdecydowanie łatwiejsze

\n\n\n\n

Zupełnie inaczej sytuacja wygląda na lądzie. W takich warunkach jesteśmy w stanie określić kierunek dźwięku z dokładnością co do kilku stopni. Powtórzenie tej czynności pod wodą jest znacznie trudniejsze, a margines błędu wynosi nawet 90 stopni. Z czego wynika tak ogromna różnica? Jesteśmy po prostu przystosowani do reagowania na niewielkie różnice czasowe między uszami, które wynikają z prędkości rozprzestrzeniania się dźwięku w powietrzu. W wodzie rozchodzi się on czterokrotnie wolniej, co z kolei rzutuje na różnice czasowe. Pokazuje to, iż miliony lat ewolucji przystosowały nas do funkcjonowania na lądzie, a nie pod wodą.

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-04T18:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"id":"dXNlcjozMDI2Mw==","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/93bf4075e781e0a323929ddf318328c6?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Aleksander Kowal","slug":"aleksander","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/93bf4075e781e0a323929ddf318328c6?s=200&d=mm&r=g"},"description":"Pierwsze kroki w dziennikarstwie internetowym stawiałem ponad 10 lat temu, choć moja wyższa edukacja pokierowała mnie w stronę studiów językowych w dziedzinie romanistyki, a także studiów pedagogicznych. Zajmuję się m.in. kosmosem oraz nowymi technologiami, lecz postaram się również dzielić artykułami dot. historii czy archeologii.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1NQ==","name":"Natura","slug":"natura","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Natura - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Category","id":"dGVybToxMzQ=","name":"Zwierzęta","slug":"zwierzeta","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Zwierzęta - Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDY5NQ==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDY5Nw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/globe-895580_1280.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Oceany nadal skrywają swoje tajemnice. Na mapie widać, gdzie człowiek już zdołał dotrzeć","slug":"oceany-na-mapie-widac-gdzie-czlowiek-juz-zdolal-dotrzec","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-04T17:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDU2Mw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/173150695_3753030154732297_204665997863757715_n.jpg"}},"id":"dXNlcjozMDI4OQ==","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/060ffe6b27d36a937e1bbcf68be44a1d?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Jakub Zygmunt","slug":"zyga","description":"Z pochodzenia Sądeczanin, z wykształcenia geolog, z pasji miłośnik państw bałtyckich (zwłaszcza Estonii) i górski wędrowiec, zawodowo \"człowiek-orkiestra\", w sieci można go znaleźć jako Sądeckiego Włóczykija.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Oceany nadal skrywają swoje tajemnice. Na mapie widać, gdzie człowiek już zdołał dotrzeć - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":2},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Badacze z projektu naukowego Seabed 2030 przedstawili na konferencji ONZ dotyczącej oceanów mapę, na której pokazują dotychczasowy poziom zmapowana dna oceanicznego na świecie. Naukowcy planują do roku 2030 przeprowadzić na szeroką skalę eksplorację morskich głębin. Co jeszcze przed nami skrywają oceany?

\n\n\n\n

Człowiek stanął już niemalże w każdym miejscu na lądzie i zbadał już praktycznie wszystkie zakamarki każdego z kontynentów. Jednakże tego samego na temat oceanów powiedzieć nie można. Dno morskie jest jednym z najmniej poznanych przez człowieka obszarów na Ziemi.

\n\n\n\n

Podczas konferencji ONZ dotyczącej oceanów została przedstawiona interesująca mapa, która ukazuje w jakim stopniu zostało dno oceanów skartowane. Jak podano, jedynie o 23,4 proc. powierzchni oceanów posiadamy dostateczną wiedzę naukową. Pozostałe ponad ¾ nadal jest dla nas tajemnicą. Badacze z projektu Seabed 2030 zamierzają zmienić ten stan rzeczy.

\n\n\n\n

Modern, direct measurements of the shape of the global ocean floor now encompass 23.4% of the total area. 10.1 million sq km (~ the land area of Europe) was added to the GEBCO chart this past year (red areas). @seabed2030 @NipponF_pr https://t.co/nCOAmyKH4M pic.twitter.com/27sKEkhKPz
— Jonathan Amos (@BBCAmos) June 29, 2022

\n\n\n\n

Okazuje się, że proces kartowania dna oceanicznego znacznie przyspieszył od kilkunastu miesięcy. W ciągu minionego roku powierzchnia morskich głębin, o których mamy naukową wiedzę, zwiększyła się aż o 10 mln km².

\n\n\n\n

Po co nam wiedza o oceanach i tym, co się kryje w ich głębinach?

\n\n\n\n

Dane o podwodnych głębinach będą przydatne nie tylko w nawigacji statków czy w gospodarce rybackiej, ale również w ochronie środowiska. Poznając kolejne obszary den, naukowcy będą zapewne docierać do takich ekosystemów, których dotąd nie znaliśmy.

\n\n\n\n

Ponadto wiedza o budowie dna oceanicznego pozwoli lepiej rozumieć, jak działają prądy morskie i pionowe ruchy wód w oceanach. Będzie można odkryć mechanizmy ich powstawania i zmiany wskutek globalnego ocieplenia.

\n\n\n\n

Czytaj też: Z satelitami na orbicie dzieje się coś niepokojącego. Powodem może być aktywność słoneczna

\n\n\n\n

Seabed 2030 jest programem naukowych finansowanym przez japońską Nippon Foundation. Jak deklarują naukowcy, nie jest to program komercyjny i nie ma na celu kartowania potencjalnych terenów, gdzie mogą występować złoża paliw kopalnych. Jak twierdzą badacze, zmapowanie dna morskiego przed 2030 rokiem będzie możliwe dzięki użyciu autonomicznych i półautonomicznych technologii. Do tej pracy zamierzają użyć m.in. robota, który potrafi w 28 dni zmapować aż 22 tys. km² dna morskiego.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo4MzUx","uri":"/tag/oceany","name":"oceany","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"oceany - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1NQ==","name":"Natura","slug":"natura","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Natura - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDY4MA==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDY4Mg==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/panda-wielka.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Pandy mają tam dodatkowego palca. Znalezisko wykazało, od jak dawna","slug":"pandy-maja-tam-dodatkowego-palca-znalezisko-wykazalo-od-jak-dawna","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-04T16:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4ODcxOA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/281304910-371515401623709-2919354311998713416-n-1.jpeg"}},"id":"dXNlcjo3NDc=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Marcin Powęska","slug":"marcin-poweska","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=200&d=mm&r=g"},"description":"Biolog, dziennikarz popularnonaukowy, specjalista ds. promocji badań instytutów PAN: Międzynarodowego Centrum Badań Oka (ICTER) i Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności w Olsztynie. Autor blisko 10 000 tekstów popularnonaukowych w portalu Interia, ponad 50 publikacji w magazynach \"Focus\", \"Wiedza i Życie\" i \"Świat Wiedzy\". Regularnie uczestniczący w projektach związanych z popularyzacją nauki.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Pandy mają tam dodatkowego palca. Znalezisko wykazało, od jak dawna - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":3},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Wszystkie znane gatunki niedźwiedzi są drapieżnikami. Poza jednym. Pandy wielkie zamiast polować na ssaki, wolą objadać się pędami bambusa. Jak do tego doszło? Odkrycie pewnej chińskiej skamieniałości pomoże rozwiązać tę zagadkę.

\n\n\n\n\n\n\n\n

Panada wielka (Ailuropoda melanoleuca) należy do rodziny niedźwiedziowatych (Ursidae). Przez długi czas zaliczano ją do rodziny szopowatych (jako krewny pandy małej), ale badania genetyczne wykazały, że panda wielka jest spokrewniona z niedźwiedziami, od których oddzieliła się we wczesnym rozwoju tej rodziny. Najbliższy krewny pandy wielkiej to niedźwiedź andyjski.

\n\n\n\n

Panda wielka jest klasyfikowana jako gatunek drapieżnego ssaka ze względu na budowę układu pokarmowego – typowego dla zwierząt spożywających pokarmy mięsne. W rzeczywistości jednak odżywia się pędami roślin (głównie bambusa) – od czasu do czasu przekąsi rybę lub małego gryzonia. Pandy jedzą naprawdę sporo (dziennie do 40 kg), a to dlatego, że trawią zaledwie 1/4 roślin. Dla porównania, krowa trawi ponad 3/4 jedzonych roślin.

\n\n\n\n

Pierwszy wegetarianin wśród zwierząt

\n\n\n\n

Panda wielka nie ma “prawdziwego” kciuka, ale jej kość nadgarstka – trzeszczka promieniowa – jest wydłużona. W chińskiej prowincji Yunnan znaleziono skamieniałości datowane na ok. sześć milionów lat, które są najstarszymi znanymi dowodami na istnienie “fałszywego” kciuka pandy wielkiej. Pozwala on chwytać i łamać ciężkie łodygi bambusa. Nowe wyniki badań opublikowano w czasopiśmie Scientific Reports.

\n\n\n\n

Skamieniałości należą do nieistniejącego już starożytnego krewnego pandy zwanego Ailurarcto, który żył w Chinach 6-8 mln lat temu.

\n\n\n\n

Wang Xiaoming, kurator paleontologii kręgowców w Natural History Museum of Los Angeles County, mówi:

\n\n\n\n

Panda wielka jest rzadkim przypadkiem dużego drapieżnika z krótkim, mięsożernym przewodem pokarmowym, który stał się oddanym roślinożercą. Fałszywy kciuk u Ailurarctos pokazuje po raz pierwszy, prawdopodobny czas i etapy ewolucji karmienia bambusem u pand.

\n\n\n\n

Biolodzy wiedzą o fałszywym kciuku pand od ok. stu lat, ale do tej pory brakowało dowodów kopalnych pozwalających odpowiedzieć na pytania o to, jak i kiedy wyewoluował. Podobnej cechy anatomicznej nie znajdziemy u żadnego innego gatunku niedźwiedzi.

\n\n\n\n

Wang Xiaoming dodaje:

\n\n\n\n

Podczas gdy fałszywy kciuk pandy olbrzymiej nie jest najbardziej elegancki czy zręczny, nawet mały, wystający guzek w nadgarstku może być skromną pomocą w zapobieganiu zsuwania się bambusa z zagiętych palców.

\n\n\n\n

Chińskie skamieniałości znalezione w Yunnan zawierały trzeszczkę promieniową, która była dłuższa niż ta występująca u współczesnych pand wielkich. Nie zawierała jednak haczykowatego zakończenia i mięsistej “poduszki” wokół podstawy kciuka, która wyewoluowała w czasie.

\n\n\n\n

Naukowcy do dzisiaj nie wiedzą, dlaczego pandy wymieniły wysokobiałkową dietę swoich przodków na bambusa, który nie jest bogaty w składniki odżywcze. Dlatego zwierzęta te jedzą nawet 15 godzin dziennie. Mimo że wyglądają potulnie, nie są to żadne “misie” – to wciąż drapieżniki.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybToxMzQ=","name":"Zwierzęta","slug":"zwierzeta","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Zwierzęta - Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDY2Ng==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDY2Nw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/mission-to-mars-2645330_1280.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Z satelitami na orbicie dzieje się coś niepokojącego. Powodem może być aktywność słoneczna","slug":"z-satelitami-na-orbicie-dzieje-sie-cos-niepokojacego-powodem-moze-byc-aktywnosc-sloneczna","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-04T15:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDU2Mw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/173150695_3753030154732297_204665997863757715_n.jpg"}},"id":"dXNlcjozMDI4OQ==","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/060ffe6b27d36a937e1bbcf68be44a1d?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Jakub Zygmunt","slug":"zyga","description":"Z pochodzenia Sądeczanin, z wykształcenia geolog, z pasji miłośnik państw bałtyckich (zwłaszcza Estonii) i górski wędrowiec, zawodowo \"człowiek-orkiestra\", w sieci można go znaleźć jako Sądeckiego Włóczykija.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Z satelitami na orbicie dzieje się coś niepokojącego. Powodem może być aktywność słoneczna - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":2},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Po raz kolejny okazuje się, że cykliczna aktywność słoneczna ma ogromny wpływ na to, co się dzieje na ziemskiej orbicie. Wraz z rozpoczęciem się nowego cyklu słonecznego zaobserwowano znaczny wzrost prędkości „zanurzania się” satelitów w atmosferę, co przyspiesza tylko ich finalne spalenie w górnych warstwach egzosfery lub termosfery.

\n\n\n\n

Trwający 11 lat cykl aktywności słonecznej jest regularnie występującym zjawiskiem na powierzchni naszej najbliższej gwiazdy, które obserwują naukowcy co najmniej od XIX stulecia. Podczas jego trwania dochodzi do pojawiania się plam na Słońcu, rozbłysków, wyrzutów plazmy lub wiatru słonecznego.

\n\n\n\n

Od zeszłej jesieni badacze zaobserwowali, że satelity krążące na orbicie ziemskiej opadają w stronę atmosfery z 10-krotnie większą prędkością. Oznacza to, że dany satelita będzie miał krótsze życia na orbicie i szybciej ulegnie spaleniu w atmosferze.

\n\n\n\n

Wzrost prędkości „opadania” związany jest z tym, że wskutek wiatru słonecznego górne warstwy atmosfery są wyraźnie rzadsze. Satelity nie znajdują już w nich tak silnego oporu, przez co spadają w atmosferę szybciej. Jak na razie naukowcy nie odkryli, dlaczego wiatr słoneczny w taki sposób wpływa na gęstość egzosfery i termosfery.

\n\n\n\n

Czytaj też: Pobyt w przestrzeni kosmicznej pozostawia po sobie ślad. Znacznie większy niż sądzono

\n\n\n\n

\"\" — Od zeszłego roku trwa 25. cykl słoneczny

\n\n\n\n

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna. Czy ją też czekać koniec przez aktywność słoneczną?

\n\n\n\n

Niekoniecznie. Te obiekty na ziemskiej orbicie, które mają własny napęd i sterowane, poradzą sobie w obecnych warunkach. Problem dotyczy w zasadzie tylko satelitów… oraz ogromnej ilości śmieci kosmicznych.

\n\n\n\n

Przez minione pół wieku ludzkość pozostawiła w przestrzeni kosmicznej niezliczoną ilość śmieci w postaci starych rakiet lub nieczynnych satelitów. Teraz dzięki nadzwyczajnej aktywności słonecznej zostaną one w swoisty, naturalny sposób „zutylizowane” w ziemskiej atmosferze.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxNw==","uri":"/tag/kosmos","name":"kosmos","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"kosmos - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1NA==","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"name":"Kosmos","children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Kosmos - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"},"slug":"kosmos"}]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDY3NA==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDY4NA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/lilia-scaled.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Największa lilia wodna na świecie. Ukrywała się tuż pod naszym nosem","slug":"najwieksza-lilia-wodna-na-swiecie-ukrywala-sie-tuz-pod-naszym-nosem","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-04T14:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4ODcxOA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/281304910-371515401623709-2919354311998713416-n-1.jpeg"}},"id":"dXNlcjo3NDc=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Marcin Powęska","slug":"marcin-poweska","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=200&d=mm&r=g"},"description":"Biolog, dziennikarz popularnonaukowy, specjalista ds. promocji badań instytutów PAN: Międzynarodowego Centrum Badań Oka (ICTER) i Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności w Olsztynie. Autor blisko 10 000 tekstów popularnonaukowych w portalu Interia, ponad 50 publikacji w magazynach \"Focus\", \"Wiedza i Życie\" i \"Świat Wiedzy\". Regularnie uczestniczący w projektach związanych z popularyzacją nauki.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Największa lilia wodna na świecie. Ukrywała się tuż pod naszym nosem - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":3},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Gigantyczna lilia wodna przez 177 lat ukrywała się tuż pod naszym nosem. Rosła w Królewskich Ogrodach Botanicznych Kew, ale przez ten cały czas była błędnie brana za inny gatunek. Wreszcie dokonano korekty.

\n\n\n\n\n\n\n\n

Grzybienie białe, zwyczajowo nazywane nenufarami lub liliami wodnymi, są gatunkiem bylin z rodziny grzybieniowatych. Cechują je duże, efektowne kwiaty pływające na powierzchni wody. Przez lata rośliny te przerabiano na leki i barwniki. W wielu krajach – z powodu zagrożenia stanowisk naturalnych – objęte ochroną prawną (także w Polsce).

\n\n\n\n

Nowo opisana roślina została nazwana Victoria boliviana – na cześć Boliwii, gdzie rośnie w jednym zbiorniku wodnym w części systemu rzecznego Amazonki. Jest największą na świecie lilią wodną – jej liście mają ponad 3 m szerokości. Opisano ją w czasopiśmie Frontiers. Okazy nowego gatunku znajdują się w Herbarium Kew od 177 lat, a w Herbarium Narodowym Boliwii od 34 lat. W tym czasie powszechnie uważano, że jest to Victoria amazonica.

\n\n\n\n

Naukowcy z Ogrodów Botanicznych Kew, w tym Carlos Magdalena, jeden z czołowych światowych ekspertów w dziedzinie lilii wodnych, od dawna podejrzewali, że roślina różni się od innych gatunków gigantycznych lilii wodnych – Victoria amazonica i Victoria cruziana. Poprosili o nasiona z Boliwii, które zasadzili w Kew. Lucy Smith – ilustratorka botaniczna – wykonała szczegółowe rysunki naukowe wszystkich trzech gatunków. Wymagało to ogromnego poświęcenia, m.in. odwiedzin szklarni w nocy, bo kwiaty lilii wodnych pojawiają się tylko w ciemności.

\n\n\n

\"\" — *Victoria boliviana* rośnie w Boliwii /Fot. Carlos Magdalena

\n\n\n

Lucy Smith mówi:

\n\n\n\n

Byłam w stanie uzyskać dostęp do kwiatów, a także patrząc na liście, mogłam, jako ilustrator, podkreślić te różnice, które widziałam. Podczas gdy je rysowałam, różnice stały się one jeszcze silniejsze w moim umyśle i znalazłam nowe sposoby odróżniania ich od siebie. Może jestem stronnicza, ale z tych trzech gatunków uważam, że nowy gatunek ma jedne z najpiękniejszych kwiatów.

\n\n\n\n

Kew to dzielnica Londynu, która ma długą historię związaną z roślinami – Waterlily House zbudowano w 1852 r., by pokazać piękne i gigantyczne lilie wodne. Nowe odkrycie pokazuje, że rośliny te wciąż potrafią zaskoczyć.

\n\n\n\n

Dr Alex Monro z Ogrodów Botanicznych Kew tłumaczy:

\n\n\n\n

Odkąd po raz pierwszy zobaczyłem zdjęcie tej rośliny w Internecie w 2006 roku, byłem przekonany, że jest to nowy gatunek. Ogrodnicy znają swoje rośliny bardzo dokładnie; często jesteśmy w stanie rozpoznać je na pierwszy rzut oka. Było dla mnie jasne, że ta roślina nie pasowała do opisu żadnego ze znanych gatunków Victorii i dlatego musiała być trzecim gatunkiem. Od prawie dwóch dekad analizuję w Internecie każde zdjęcie dzikich lilii wodnych Victorii, co jest luksusem, którego botanik z XVIII, XIX i większości XX wieku nie miał. Jestem również rozpieszczany przez fakt, że w Kew możemy uprawiać wszystkie gatunki razem obok siebie i w tych samych warunkach, co wyklucza zmiany kształtu i koloru spowodowane warunkami środowiskowymi. W naturze Victoria rośnie na ogromnym obszarze i takie porównanie nie jest możliwe. Tak wiele nauczyłem się w procesie oficjalnego nadawania nazwy temu nowemu gatunkowi i jest to największe osiągnięcie mojej 20-letniej kariery w Kew.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1NQ==","name":"Natura","slug":"natura","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Natura - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDY2MQ==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDY2Mw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/himalayas-g049c8affc_1920.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Niezwykłe znalezisko w Tybecie. Te bakterie mogą zagrażać nam wszystkim","slug":"niezwykle-znalezisko-w-tybecie-te-bakterie-moga-zagrazac-nam-wszystkim","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-04T12:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4ODcxOA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/281304910-371515401623709-2919354311998713416-n-1.jpeg"}},"id":"dXNlcjo3NDc=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Marcin Powęska","slug":"marcin-poweska","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=200&d=mm&r=g"},"description":"Biolog, dziennikarz popularnonaukowy, specjalista ds. promocji badań instytutów PAN: Międzynarodowego Centrum Badań Oka (ICTER) i Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności w Olsztynie. Autor blisko 10 000 tekstów popularnonaukowych w portalu Interia, ponad 50 publikacji w magazynach \"Focus\", \"Wiedza i Życie\" i \"Świat Wiedzy\". Regularnie uczestniczący w projektach związanych z popularyzacją nauki.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Niezwykłe znalezisko w Tybecie. Te bakterie mogą zagrażać nam wszystkim - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":2},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

W próbkach pobranych z tybetańskich lodowców, znaleziono prawie 1000 gatunków bakterii nieznanych wcześniej nauce. To rodzi obawy dotyczące pojawienia się nowych chorób, a być może i pandemii stymulowanych przez globalne ocieplenie.

\n\n\n\n\n\n\n\n

O tym, że globalne ocieplenie może przyczynić się do wybuchu kolejnej pandemii, naukowcy ostrzegają od lat. Topniejące lodowce i wieczna zmarzlina mogą skrywać wiele nieznanych mikroorganizmów, w tym potencjalnie chorobotwórczych. Jeżeli były one uwięzione w lodzie przez dziesiątki, a nawet setki tysięcy lat, reakcja naszych układów odpornościowych jest wielką niewiadomą.

\n\n\n\n

W pracy opublikowanej w Nature czytamy:

\n\n\n\n

Powierzchnie lodowców wspierają różnorodne życie, w tym bakterie, glony, archeony, grzyby i inne mikroeukarionty. Lód na lodowcu może również służyć jako zapis mikroorganizmów z przeszłości, przy czym starożytne (ponad 10 000 lat) mikroorganizmy unoszące się w powietrzu z powodzeniem odradzają się. Dlatego mikrobiom lodowcowy stanowi również nieocenioną chronologię życia drobnoustrojów na naszej planecie.

\n\n\n\n

Nieznane bakterie, nowe pandemie?

\n\n\n\n

Naukowcy pobrali w latach 2010-2016 próbki lodu z 21 lodowców w Tybecie. Zostały one stopione, aby ujawnić, co skrywają. Odkryto 968 unikalnych gatunków bakterii, z czego aż 98% to mikroorganizmy nieznane nauce. Naukowcy użyli metod metagenomicznych na próbkach, aby zebrać cały obecny materiał genetyczny; wyhodowali również niektóre drobnoustroje w laboratorium, aby dowiedzieć się o nich więcej i odzyskać większą część ich genomu.

\n\n\n\n

Odnalezienie takiej mnogości mikroorganizmów w takich warunkach nie powinno być zaskoczeniem, bo pokrywy lodowe i lodowce stanowią prawie 1/10 powierzchni Ziemi. Globalne ocieplenie i postępujące zmiany klimatyczne przyczyniają się do ich topnienia, a więc i uwalniania “zawartości”. To może być prawdziwa biologiczna puszka Pandory.

\n\n\n\n

Jeszcze nie wiadomo, jakie mikroorganizmy dominują wśród znalezionych w tybetańskich lodowcach. Naukowcy ostrzegają, że niektóre mogą być zakaźne dla roślin, zwierząt, a nawet i ludzi. Ich wpływ na środowisko jest nieznany.

\n\n\n\n

W opublikowanym artykule czytamy:

\n\n\n\n

Te mikroorganizmy mogą przenosić nieznane czynniki wirulencji, które sprawiają, że rośliny, zwierzęta i ludzie są podatni na zakażenie. Mogą one wywoływać lokalne epidemie, a nawet pandemie.

\n\n\n\n

Warto wspomnieć, że pobrane próbki pochodzą ze szczególnie ważnego regionu świata. Topniejący śnieg i lód Wyżyny Tybetańskiej zasila kilka rzek, które płyną w gęsto zaludnionych częściach całych Chin i Indii. Uwolnienie potencjalnie niebezpiecznych patogenów może zagrażać nie tylko ich mieszkańcom, ale i ludziom na całym świecie.

\n\n\n\n

Teraz rozpocznie się żmudna charakterystyka mikroorganizmów i ocena ich potencjału do wywoływania infekcji. Warto przypomnieć, że rok temu w tybetańskich lodowcach znaleziono starożytne wirusy, niektóre liczące ponad 15 000 lat!

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1NQ==","name":"Natura","slug":"natura","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Natura - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDY0Mg==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDY0NA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/robot.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Starszym osobom będą towarzyszyły roboty. Mają pomóc w walce z samotnością","slug":"roboty-walka-z-samotnoscia-osoby-starsze","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-04T10:05:53","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"id":"dXNlcjozMDI2Mw==","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/93bf4075e781e0a323929ddf318328c6?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Aleksander Kowal","slug":"aleksander","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/93bf4075e781e0a323929ddf318328c6?s=200&d=mm&r=g"},"description":"Pierwsze kroki w dziennikarstwie internetowym stawiałem ponad 10 lat temu, choć moja wyższa edukacja pokierowała mnie w stronę studiów językowych w dziedzinie romanistyki, a także studiów pedagogicznych. Zajmuję się m.in. kosmosem oraz nowymi technologiami, lecz postaram się również dzielić artykułami dot. historii czy archeologii.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybToxNjE=","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"name":"Psychologia","children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Psychologia - Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"},"slug":"psychologia"},{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1Ng==","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"name":"Technologia","children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Technologia - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"},"slug":"technologia"}]},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Starszym osobom będą towarzyszyły roboty. Mają pomóc w walce z samotnością - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":2},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Władze stanu Nowy Jork postanowiły zastosować dość nietypowe podejście do kwestii samotności wśród starszych osób. W walce z nią mają im pomóc roboty.

\n\n\n\n\n\n\n\n

Urządzenia zwane ElliQ zostały zaprojektowane tak, by pomagać ludziom w wieku 65 lat i starszym. Grupą docelową są oczywiście osoby mieszkające samotnie, a jak na razie do różnych gospodarstw domowych ma trafić ponad 800 robotów. Urządzenia są w stanie między innymi odpowiadać na pytania, prowadzić small talk czy przypominać o czynnościach, które mają zostać wykonane. Może to być na przykład alarm dotyczący konieczności wzięcia leków.

\n\n\n\n

Roboty sposobem na walkę z samotnością wśród seniorów

\n\n\n\n

Jak wyjaśnia Greg Olsen, dyrektor New York State Office for the Aging, wśród cech przydatnych w kontekście interakcji z seniorami można wymienić zdolność ElliQ do zapamiętywania poprzednich kontaktów; przypominania o nawadnianiu czy odpoczynku; pozytywny wpływ na poziom stresu oraz możliwość kontrolowania fizycznego i psychicznego stanu zdrowia.

\n\n\n\n

Urządzenia mają się skupiać przede wszystkim na tym, co jest ważne dla niemal każdego człowieka: wspomnieniach, walidacji życia, interakcjach z otoczeniem. Liczne badania potwierdzają, iż samotność oraz izolacja od społeczeństwa mają fatalny wpływ na człowieka. Taki stan można porównać ze szkodami wyrządzanymi przez palenie prawie całej paczki papierosów każdego dnia.

\n\n\n\n

Zgubny wpływ izolacji na zdrowie ludzi

\n\n\n\n

Niestety, samotność – mimo rozwoju technologii umożliwiających kontakt z innymi ludźmi – wydaje się plagą XXI wieku. Problem ten zyskał na sile w dobie pandemii COVID-19, która dodatkowo odizolowała osoby starsze. O ile te przebywające w specjalistycznych ośrodkach czy też utrzymujące kontakt z rodzinami nie są szczególnie narażone na opisywany problem, tak inne mogą doświadczać jej w bardzo poważny sposób.

\n\n\n\n

Oczywiście można się zastanawiać, czy nie lepszym rozwiązaniem – zamiast zakupu kilkuset robotów – nie byłoby przeznaczenie tych pieniędzy na rzecz ludzkich pomocników, którzy mogliby odwiedzać seniorów w ich domach. Na pochwałę zasługuje natomiast fakt, że nowojorskie władze zauważają problem i podejmują działania mające na celu zwalczenie go.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDYyOA==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4ODMxMQ==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/61/dinozaur.png"}},"title_b28e9_bf21a":"Tak dinozaury utrzymały się na szczycie. Gigantyczne gady dostosowały się do nietypowego klimatu","slug":"dinozaury-przyczyny-dominacji-niskie-temperatury","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Tak dinozaury utrzymały się na szczycie. Gigantyczne gady dostosowały się do nietypowego klimatu - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":2},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Dominacja człowieka na Ziemi jest bezsporna, jednak jej długość okazuje się nieszczególnie imponująca. Szczególnie, jeśli zestawić ją z wynikiem osiągniętym przez dinozaury.

\n\n\n\n\n\n\n\n

Te rządziły bowiem naszą planetą przez około 135 milionów lat, pozostając w tym okresie na szczycie łańcucha pokarmowego. Zdaniem autorów nowych badań w tej sprawie, opublikowanych w Science Advances, jedną z podstaw tego sukcesu była zdolność dinozaurów do przetrwania w bardzo zimnym klimacie. Dzięki temu pozostały one przy życiu nawet podczas wymierania, które miało pod koniec triasu i doprowadziło do wyginięcia wielu ówczesnych gatunków.

\n\n\n\n

Dinozaury i ich trwająca miliony lat dominacja

\n\n\n\n

Naukowcy skupili się na próbkach osadów skalnych znalezionych w basenie Junggar w północno-zachodnich Chinach. W przeszłości znajdowano tam pozostałości po dinozaurach, natomiast nowe analizy dostarczyły dowodów na to, że zamieszkiwały one bardzo zróżnicowane ekosystemy. Gdyby więc przenieść się miliony lat wstecz, to moglibyśmy je spotkać zarówno na terenach tropikalnych, gdzie temperatury nie spadały poniżej zera, jak i na obszarach, w których trudno byłoby oczekiwać wartości “na plusie”.

\n\n\n\n

Na czele zespołu zajmującego się tą sprawą stanął Paul Olsen z Uniwersytetu Columbia. Badacze znaleźli dowody na to, że obszar północno-zachodnich Chin doświadczał w erze dinozaurów regularnych, mroźnych zim. Znalezione na miejscu osady zawierały pozostałości dużych cząstek, których powstawanie towarzyszy zamarzaniu na przykład jezior. Oczywiście już wcześniej pojawiały się przypuszczenia, że dinozaury zamieszkujące okolice bieguna w okresie od 237 mln lat do 174 mln lat temu były wystawione na działanie niskich temperatur, jednak tego typu teorie nie były powszechnie uznawane.

\n\n\n\n

Niskie temperatury i spadek liczby gatunków

\n\n\n\n

Właśnie dlatego solidne dowody zebrane przez Olsena i jego współpracowników są tak ważne. Dzięki nim możliwe powinno być lepsze zrozumienie czynników, które umożliwiły dinozaurom wejście na sam szczyt i pozostanie na nim przez ponad sto milionów lat. O ile bowiem większość średnich i dużych gadów lądowych zniknęła dość gwałtownie pod koniec triasu, co prawdopodobnie wiązało się ze spadkiem temperatury, tak dinozaury stosunkowo szybko powróciły do pierwotnego stanu. Zdaniem naukowców stało się to możliwe dzięki ich przystosowaniu do życia w chłodnym klimacie. Wśród elementów, który im to ułatwiły, wymienia się między innymi obecność piór oraz zdolność do żywienia się ubogą roślinnością występującą na obszarach polarnych.

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-04T08:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"id":"dXNlcjozMDI2Mw==","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/93bf4075e781e0a323929ddf318328c6?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Aleksander Kowal","slug":"aleksander","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/93bf4075e781e0a323929ddf318328c6?s=200&d=mm&r=g"},"description":"Pierwsze kroki w dziennikarstwie internetowym stawiałem ponad 10 lat temu, choć moja wyższa edukacja pokierowała mnie w stronę studiów językowych w dziedzinie romanistyki, a także studiów pedagogicznych. Zajmuję się m.in. kosmosem oraz nowymi technologiami, lecz postaram się również dzielić artykułami dot. historii czy archeologii.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybToxMzQ=","name":"Zwierzęta","slug":"zwierzeta","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Zwierzęta - Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDU0MA==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDU0Mg==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/la-palma-g9b82976bd_1280-1.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Wybuch wulkanu Cumbre Vieja trwał wyjątkowo długo. Przyczyna tkwiła w nietypowej lawie","slug":"wybuch-wulkanu-cumbre-vieja-trwal-wyjatkowo-dlugo-przyczyna-tkwila-w-nietypowej-lawie","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Wybuch wulkanu Cumbre Vieja trwał wyjątkowo długo. Przyczyna tkwiła w nietypowej lawie - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":2},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Erupcja wulkanu Cumbre Vieja na wyspie La Palma, którą dobrze pamiętamy z września i października 2021 roku, trwała wiele tygodni. Był to jeden z najsilniejszych kataklizmów, jaki nawiedził w ostatnich latach Wyspy Kanaryjskie. Badacze z Uniwersytetu Jana Gutenberga z Mainz w Niemczech przyjrzeli się lepkości lawy, jaka spływała przez wiele dni ze stożka wulkanu.

\n\n\n\n

Okazuje się, że jednym z głównych powodów tego, że erupcja Cumbre Vieja doprowadziła do tak wielkich zniszczeń w infrastrukturze, była nadzwyczaj niska lepkość lawy. Materiał wydobywający się z wulkanu poruszał się wówczas z ogromną prędkością, dewastując wszystko, co mijał na swojej drodze.

\n\n\n\n

Zdaniem naukowców lepkość lawy wylewającej się z kanaryjskiego wulkanu była najmniejsza spośród wszystkich dotychczas zaobserwowanych bazaltowych erupcji na świecie. Do takiego wniosku mogli dojść dzięki obserwacji wielu godzin nagrań erupcji, które pojawiały się w sieci i telewizji. Na tej podstawie stwierdzono, że prędkość wyjściowa lawy wynosiła nawet powyżej 10 m/s.

\n\n\n\n

Ponadto okazało się, że podczas erupcji lawy dochodziło do zjawisk typowych dla wodnych spływów turbulentnych. Lawa o składzie bazaltu zazwyczaj nie wykazuje takich cech, jest gęstsza.

\n\n\n\n

\n\n

\n\n\n\n

Wybuch Cumbre Vieja nie należał do najzwyklejszych. Stopili popiół, aby to sprawdzić

\n\n\n\n

Aby sprawdzić empirycznie, czy faktycznie wybuch Cumbre Vieja charakteryzował się niskogęstościowym spływem lawy, badacze zebrali kilka próbek pyłu wulkanicznego z wyspy La Palma. Następnie w warunkach laboratoryjnych próbowali je stopić w wysokiej temperaturze, a dalej za pomocą reometra zmierzyli lepkość lawy. Okazało się, że wartości były 10 razy mniejsze niż te w przypadku próbek z erupcji wulkanu Kilauea na Hawajach w 2018 roku.

\n\n\n\n

Na niską lepkość lawy z Cumbre Vieja główny wpływ miał jej skład chemiczny. Według badaczy zawierała ona niewiele krzemionki (SiO₂).

\n\n\n\n

Wyniki badań zostały opublikowane w Nature Communication. Nie tylko pozwalają one poznać kolejne przyczyny niszczycielskiego kataklizmu sprzed kilku miesięcy, ale również przynoszą ważne informacje dla lokalnych służb ostrzegających. Znając ukształtowanie powierzchni wyspy La Palma oraz charakterystykę materiały lawowego w Cumbre Vieja, łatwiej przewidzi się, jak będą kształtować się potoki lawowe podczas kolejnych erupcji wulkanu w przyszłości.

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-03T18:00:43","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDU2Mw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/173150695_3753030154732297_204665997863757715_n.jpg"}},"id":"dXNlcjozMDI4OQ==","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/060ffe6b27d36a937e1bbcf68be44a1d?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Jakub Zygmunt","slug":"zyga","description":"Z pochodzenia Sądeczanin, z wykształcenia geolog, z pasji miłośnik państw bałtyckich (zwłaszcza Estonii) i górski wędrowiec, zawodowo \"człowiek-orkiestra\", w sieci można go znaleźć jako Sądeckiego Włóczykija.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1NQ==","name":"Natura","slug":"natura","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Natura - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}}]}}}

Warto sprawdzić

Przez te mikroorganizmy komary nie dadzą nam spokoju. One przyciągają insekty najbardziej

Ludzie mają zaskakująco rozwiniętą zdolność do słyszenia w wodzie. Skąd się wzięła?

Oceany nadal skrywają swoje tajemnice. Na mapie widać, gdzie człowiek już zdołał dotrzeć

Pandy mają tam dodatkowego palca. Znalezisko wykazało, od jak dawna

Z satelitami na orbicie dzieje się coś niepokojącego. Powodem może być aktywność słoneczna

Największa lilia wodna na świecie. Ukrywała się tuż pod naszym nosem

Niezwykłe znalezisko w Tybecie. Te bakterie mogą zagrażać nam wszystkim

Starszym osobom będą towarzyszyły roboty. Mają pomóc w walce z samotnością

Tak dinozaury utrzymały się na szczycie. Gigantyczne gady dostosowały się do nietypowego klimatu

Wybuch wulkanu Cumbre Vieja trwał wyjątkowo długo. Przyczyna tkwiła w nietypowej lawie