Madame Pompadour: historia najbardziej znanej kochanki w Europie

Madame Pompadour – czyli Jeanne Antoinette Poisson, markiza de Pompadour, która po mężu przejęła nazwisko Jeanne Antoinette Le Normant d’Étiolles – to wyjątkowa postać, znana przede wszystkim jako metresa Ludwika XV, króla Francji. Urodziła się 29 grudnia 1721 roku w Paryżu, a zmarła 15 kwietnia 1764 roku w Wersalu. Była mecenaską sztuki – zapraszała na dwór królewski filozofów i artystów, a chcąc uchodzić za opiekunkę uczonych i promotorkę Oświecenia, kazała się portretować z książkami. Co jeszcze warto o niej wiedzieć?
Madame Pompadour: historia najbardziej znanej kochanki w Europie

Madame Pompadour: kim była?

Madame Pompadour była metresą króla Francji, Ludwika XV, który rządził w latach 1715-1774. Władzę przejął po swoim pradziadku, Ludwiku XIV, a po 8 latach rządów regencyjnych, sprawowanych przez księcia Filipa II Burbona-Orleańskiego, w wieku 13 lat Ludwik XV został już uznany za pełnoletniego i zaczął rządzić samodzielnie. Nie wiadomo kiedy dokładnie król Francji poznał swoją przyszłą wybrankę. Najprawdopodobniej stało się to w roku 1745 na balu. 

Jeanne de Pompadour pochodziła z mieszczańskiej rodziny. Jej ojciec musiał uciekać z Francji, ponieważ został oskarżony o malwersacje finansowe. Z kolei jej matka handlowała wyrobami ze skóry. Podobno jednak wróżka przepowiedziała, iż 9-letnia wówczas Jeanne w przyszłości zostanie kochanką króla – być może było to jej więc pisane. W 1741 roku wyszła za mąż za Karola Wilhelma Le Normant d’Etiolles (miała wówczas 19 lat). Para doczekała się dwójki dzieci, przy czym chłopiec zmarł rok po urodzeniu, a dziewczynka w wieku prawie 10 lat.

Markiza Pompadour – choć nie należała do arystokracji – otrzymała staranne wykształcenie. Zaprocentowało to w przyszłości, ponieważ była osobą oczytaną i mądrą. Jako metresa Ludwika XV opiekowała się artystami, pomagając im finansowo. Jest też znana z przebudowy licznych budynków w stylu rokoko. Także dzięki jej zaangażowaniu na tym polu powstał najbardziej charakterystyczny styl spośród wszystkich “ludwików”, czyli styl Ludwika XV, zwany też francuskim rokokiem. 

 

Madame Pompadour: biografia

Madame Pompadour uzyskała swój tytuł dzięki romansowi z królem Ludwikiem XV. Nie wziął się on znikąd – tytuł markiza de Pompadour należał do francuskiego arystokraty i dyplomaty, Leonarda-Helie Pompadour. Został on aresztowany w roku 1718 za udział w spisku, zorganizowanym przez hiszpańskiego posła w Paryżu, księcia Cellamare. Po roku 1745, Jeanne Antoinette Poisson uzyskała ziemie należące do rodziny markiza oraz tytuł szlachecki, stając się odtąd markizą de Pompadour. 

Przyszła markiza de Pompadour od najmłodszych lat pobierała nauki, kształcąc w sobie nie tylko maniery damy, lecz i zdolności taneczne, muzyczne oraz artystyczne. Czytała książki i szkoliła znajomość języków obcych. Ponadto była ponadprzeciętnie piękna. Jej matka nie miałaby jednak wystarczającej ilości pieniędzy, by zapewnić jej dobre wykształcenie, gdyby nie jej romans z ambasadorem Szwecji. Opłacił on wykształcenie dziewczynki, która przykładała się do nauki, pamiętając przepowiednię wróżki, iż zostanie kiedyś kochanką króla. 

Jeanne Antoinette wyszła za mąż za syna skarbnika Banku Centralnego i siostrzeńca dzierżawcy generalnego, co pozwoliło jej otrzymać zaproszenie na przyjęcie organizowane przez króla w roku 1745. Bal miał miejsce 24 lutego, a na balu młoda kobieta oczarowała wszystkich swoim pięknem i inteligencją. Jeanne Antoinette podbiła również serce króla, jednak jako mieszczanka i osoba bez tytułu nie mogła zostać jego oficjalną kochanką. Król nadał jej więc tytuł i nie tylko przedstawił na dworze, lecz i umieścił w Wersalu.

Marquise de Pompadour opuściła męża i zajęła się organizacją na dworze królewskim przedstawień teatralnych, festynów oraz bali. Remontowała również pałacyki, przyczyniając się do powstania charakterystycznego stylu czasów Ludwika XV. 

 

Kariera Madame de Pompadour

Madame de Pompadour – biografia tej kobiety jest wielce interesująca. Wprowadzona na dwór, musiała szybko odnaleźć się w jego licznych zawiłościach, a Wersal był wówczas miejscem pełnym intryg. Miała jednak dobrych przewodników, z których najważniejszy wydaje się ksiądz de Bernis. Choć w pewnym momencie była na dworze francuskim ważniejsza od samej królowej, skupiała się raczej na kwestiach artystycznych, choć wiele osób zarzuca jej również kierowanie francuską polityką – i to kierowanie niezbyt udane. 

Marquis de Pompadour zapraszała do siebie filozofów i artystów. Poznała między innymi Monteskiusza, Woltera i Duclosa. To dzięki niej powstał podwersalski pałacyk Petit Trianon, który zaprojektował z rozkazu króla architekt francuski Jacques-Ange Gabriel. Uznawany jest on za pierwszą budowlę klasycystyczną. W okolicy zbudowała oranżerię i system szklarni, dzięki którym król mógł jadać świeże warzywa i cytrusy. 

Markiza wywarła ogromny wpływ na ukształtowanie się nowych układów politycznych. Francja – zamiast sprzymierzać się z Prusami, jak to było dotychczas – 1 kwietnia 1756 roku zawarła traktat z Austrią. 

 

Madame Pompadour: ostatnie lata

Markiza de Pompadour była oficjalną kochanką króla jedynie przez kilka lat, jednak przyjaźnili się do końca jej życia. Do ostatnich dni miała również wpływ na króla. W momencie, gdy przestała dzielić jego łoże, podsuwała mu inne, mniej znaczące kochanki, nie chcąc utracić swojej pozycji. Powstał nawet specjalny Jeleni Park. W teorii było to miejsce, gdzie biedne, ale zdolne dziewczęta mogły pobierać nauki. W praktyce jednak wiele z nich stało się kochankami króla. 

Samo istnienie Jeleniego Parku oburzało jednak Francuzów i wpłynęło negatywnie na wizerunek madame de Pompadour. Louis XV również stracił w oczach swoich poddanych. Sama markiza nie przejmowała się tym jednak szczególnie. Mawiała: “Żyjmy hucznie i wesoło, a po nas choćby potop!”. Metresa Ludwika XV zmarła 15 kwietnia 1765 roku po długiej chorobie (król odwiedzał ją codziennie). Co ciekawe, mogła umrzeć w Wersalu, a więc została obdarowała przez króla kolejnym przywilejem. W tamtych czasach w rezydencji mogli umierać jedynie członkowie rodziny królewskiej. 

Ludwik XV bardzo przeżył śmierć swojej byłej ukochanej i wiernej przyjaciółki. Śledził jej pogrzeb stojąc na tarasie – mimo burzy. Wypowiedział wówczas słowa: “Przyjaciółka od 20 lat!”. Dopiero po około 4 latach po śmierci madame Pompadour Ludwik XV zaangażował się w kolejny związek. Następczynią markizy de Pompadour była Jeanne Bécu, znana później jako hrabina du Barry.

 

Ciekawostki o markizie de Pompadour

Madame Pompadour była bardzo piękna, co pokazują nie tylko jej portrety, ale również opisy zachwyconych ludzi z tamtej epoki. Miała owalną twarz o regularnych rysach, wspaniałą karnację i piękne oczy o wyjątkowym kolorze. Król znany był z ożywionego życia miłosnego, więc wiele osób myślało, że ich związek jest chwilowy. Tymczasem markiza ujęła go nie tylko wyglądem zewnętrznym, lecz również inteligencją i bystrym umysłem. To dlatego pozostali później przyjaciółmi.

Pompadour madame nie była kobietą zbyt temperamentną – podobnie jak żona króla, Maria Leszczyńska. Niektórzy śmiali się wówczas nawet, że jest zimna jak ryba – dokładnie tak jak wskazuje na to jej nazwisko (“poisson” to po francusku “ryba”). Ponadto sporo chorowała – niektórzy twierdzą, że cierpiała z powodu choroby wenerycznej. Mimo że romans z królem trwał lewie kilka lat, umiała zapewnić mu inne rozrywki, odganiając tym samym nudę. Był to sekret jej sukcesu. 

Król ufał jej inteligencji do tego stopnia, że od roku 1752 madame Pompadour mogła brać udział w naradach z ministrem spraw zagranicznych. Co ciekawe, otrzymała również od króla tytuł ministra wojny, którego jednak nie używała, nie chcąc prowokować arystokracji. Jeśli chodzi o madame Pompadour, książka opowiadająca o jej losach jest łatwo dostępna w Polsce. Powstało ich bowiem wiele – podobnie jak filmów na jej temat.