Niezwykła restauracja

{"cache":{"menuItems_8d665_bdc5b":{"__typename":"RootQueryToMenuItemConnection","nodes":[{"__typename":"MenuItem","id":"cG9zdDo4NjY2MA==","parentId":null,"label":"Natura","path":"/kategoria/natura","target":null,"title":null},{"__typename":"MenuItem","id":"cG9zdDo4NjY2Mw==","parentId":null,"label":"Historia","path":"/kategoria/historia","target":null,"title":null},{"__typename":"MenuItem","id":"cG9zdDo4NjY2Mg==","parentId":null,"label":"Zdrowie","path":"/kategoria/zdrowie","target":null,"title":null},{"__typename":"MenuItem","id":"cG9zdDo4NjY1OQ==","parentId":null,"label":"Kosmos","path":"/kategoria/kosmos","target":null,"title":null},{"__typename":"MenuItem","id":"cG9zdDo4NjY2MQ==","parentId":null,"label":"Technologia","path":"/kategoria/technologia","target":null,"title":null},{"__typename":"MenuItem","id":"cG9zdDo4OTQxNA==","parentId":null,"label":"Publicystyka","path":"/kategoria/publicystyka","target":null,"title":null}]},"post_18f38_a19f9":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDoyNDEy","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Niezwykła restauracja\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":0},"featuredImage":null,"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"title_b28e9_bf21a":"Niezwykła restauracja","content_b28e9_bf21a":"

Niezwykła restauracja.

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2009-07-27T11:47:34","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4NzQ3Nw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/cropped-favicon.9553bdbe.png"}},"id":"dXNlcjozNDY=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/21313f31e4c3a966c0f1eefd53d13d12?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Redakcja","slug":"redakcja","description":null,"seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":"Wpisy redakcji","tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]},"slug":"niezwykla-restauracja"},"posts_f30bc_e2a1a":{"__typename":"RootQueryToPostConnection","nodes":[{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDgyNg==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDgyOA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/rsz_kac.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Myrkl – pierwsza na świecie tabletka na kaca. Można ją kupić, ale budzi sporo kontrowersji","slug":"myrkl-pierwsza-na-swiecie-tabletka-na-kaca-mozna-ja-kupic-ale-budzi-sporo-kontrowersji","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-06T12:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4ODcxOA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/281304910-371515401623709-2919354311998713416-n-1.jpeg"}},"id":"dXNlcjo3NDc=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Marcin Powęska","slug":"marcin-poweska","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=200&d=mm&r=g"},"description":"Biolog, dziennikarz popularnonaukowy, specjalista ds. promocji badań instytutów PAN: Międzynarodowego Centrum Badań Oka (ICTER) i Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności w Olsztynie. Autor blisko 10 000 tekstów popularnonaukowych w portalu Interia, ponad 50 publikacji w magazynach \"Focus\", \"Wiedza i Życie\" i \"Świat Wiedzy\". Regularnie uczestniczący w projektach związanych z popularyzacją nauki.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1Mg==","name":"Zdrowie","slug":"zdrowie","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Zdrowie - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Myrkl - pierwsza na świecie tabletka na kaca. Można ją kupić, ale budzi sporo kontrowersji - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":3},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Pierwsza na świecie tabletka, która redukuje skutki spożywania alkoholu, trafiła do sprzedaży – na razie tylko w Wielkiej Brytanii. Szwedzki preparat Myrkl jest w stanie rozłożyć do 70% alkoholu w ciągu jednej godziny. Ale środowisko naukowe jest sceptyczne i przekonuje, by nie nazywać go “cudowną tabletką”.

\n\n\n\n\n\n\n\n

Media okrzyknęły Myrkl “tabletką na kaca” i “prawdziwą pigułką przed piciem”, ale w tytułach tych jest sporo prawdy. Gdy po zażyciu Myrkl, ktoś wypije drinka o pojemności 50 ml, który zawiera 20 ml czystego alkoholu, do krwiobiegu dostanie się zaledwie 6 ml alkoholu. Przyjęcie tabletki przed piciem zmniejsza stężenie alkoholu w organizmie o połowę, w ciągu zaledwie 30 minut od wypicia drinka.

\n\n\n\n

Tabletka zwalcza początek kaca poprzez aktywację bakterii Bacillus subtilis i Bacillus coagulans, aminokwasu L-cysteiny i witaminy B12 w jelitach, aby rozłożyć alkohol na wodę i dwutlenek węgla, zanim dotrze do wątroby.

\n\n\n\n

Prof. Sally Adams z Uniwersytetu w Birmingham mówi:

\n\n\n\n

Na rynku nie ma produktów, które mogą przeciwdziałać lub leczyć kaca. To dlatego, że zrozumienie mechanizmów powstawania kaca jest bardzo trudne. Nie chodzi tylko o bycie odwodnionym. Istnieją dziesiątki tysięcy prac na temat tego, co dzieje się, gdy jesteś odurzony alkoholem, ale badania nad kacem są bardzo ograniczone.

\n\n\n\n

Część środowiska naukowego jest jednak sceptyczna w stosunku do skuteczności tabletki Myrkl. Joris Verster z Uniwersytetu w Utrechcie i założyciel Alcohol Hangover Research Group, przekonywał, że istnieje niewiele dowodów naukowych na to, że produkt ten jest skuteczny w walce z kacem. Zdaniem Verstera, badania Myrkl “dotyczą jedynie ostrych efektów obserwowanych po spożyciu jednego kieliszka wódki”.

\n\n\n\n

Prof. Sally Adams dodaje:

\n\n\n\n

Produkt ten nie tylko budzi pytania dotyczące jego legalności, ale rodzi również wiele pytań etycznych. Jeśli jest sprzedawany jako produkt, który szybciej rozkłada alkohol, mogą go używać ludzie, którzy chcą prowadzić samochód po spożyciu alkoholu. Również sposób, w jaki należy go przyjmować, jest interesujący – 12 godzin przed piciem i kolejny na godzinę przed. To wymaga jakiegoś naprawdę starannego planowania, które nie zawsze masz, gdy zaczynasz spożywać alkohol – czasami jest to spontaniczne.

\n\n\n\n

Tabletka na kaca czy tabletka-wymówka?

\n\n\n\n

Istnieją obawy, że pojawienie się nowego suplementu będzie stanowić dla niektórych zachętę do spożywania alkoholu. Martin Preston z kliniki odwykowej Delamare ostrzegł, że “ludzie będą nadużywać tej pigułki jako pretekstu do upijania się bez ponoszenia konsekwencji związanych z kacem”. To bardzo cenna uwaga, bo przecież kac jest stanem fizjologicznym, przez który nasz organizm daje znać, że “przesadziliśmy”.

\n\n\n\n

Martin Preston mówi:

\n\n\n\n

Nikt nie lubi uczucia kaca, ale jest to reakcja organizmu na spożycie większej ilości alkoholu niż może sobie poradzić. Używanie tej pigułki jako wymówki, aby pić więcej, może prowadzić do problemów takich jak bezsenność, która może prowadzić do wyczerpania i zmęczenia, co obniży jakość naszego życia z dnia na dzień. W poważniejszych przypadkach może to prowadzić do chorób wątroby, a nawet uszkodzenia mózgu.

\n\n\n\n

Zgodnie z zamysłem twórców, pigułka jest przeznaczona dla osob pijących okazjonalnie, które chcą pójść na kilka drinków i następnego dnia nie odczuwać konsekwencji takiego działania. Myrkl nie może jednak być nadużywana i stosowana codziennie, bez uzasadnienia.

\n\n\n\n

Prezez Myrkl – Håkan Magnusson – mówi:

\n\n\n\n

Pigułka nie jest przeznaczona do łagodzenia skutków nadmiernego spożycia, konsumenci nie powinni używać Myrkl jako wymówki do spożywania większej ilości alkoholu. Jeśli chcesz wyjść i upić się, tabletki Myrkl uczynią to o wiele trudniejszym, kosztując cię o wiele więcej. Celem Myrkl jest pomoc tym umiarkowanym pijącym, aby następnego dnia obudzić się z najlepszym możliwym samopoczuciem.

\n\n\n\n

Preparat Myrkl jest dostępny w sprzedaży online i kosztuje ok. 35 euro za 30 tabletek. W ofercie są dwa rodzaje tabletek: jedna przeznaczona do użytku na 12 godzin przed piciem i druga na godzinę przez spożyciem alkoholu.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDgxNg==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDgxOQ==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/wykopaliska.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Badają grobowiec sprzed 5000 lat. Prawdopodobnie jest powiązany z królem Arturem","slug":"grobowiec-krol-artur-archeologia","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-06T10:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"id":"dXNlcjozMDI2Mw==","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/93bf4075e781e0a323929ddf318328c6?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Aleksander Kowal","slug":"aleksander","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/93bf4075e781e0a323929ddf318328c6?s=200&d=mm&r=g"},"description":"Pierwsze kroki w dziennikarstwie internetowym stawiałem ponad 10 lat temu, choć moja wyższa edukacja pokierowała mnie w stronę studiów językowych w dziedzinie romanistyki, a także studiów pedagogicznych. Zajmuję się m.in. kosmosem oraz nowymi technologiami, lecz postaram się również dzielić artykułami dot. historii czy archeologii.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo2MQ==","name":"Archeologia","slug":"archeologia","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Archeologia - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1Nw==","name":"Historia","slug":"historia","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Historia - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Badają grobowiec sprzed 5000 lat. Prawdopodobnie jest powiązany z królem Arturem - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":2},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

W grobowcu mającym około 5000 lat trwają wykopaliska, które mogą wykazać potencjalne powiązania ze słynnym królem Arturem. Przedsięwzięciem zarządzają archeolodzy z Uniwersytetu w Manchesterze.

\n\n\n\n\n\n\n\n

Historycy mają wątpliwości co do tego, czy król Artur faktycznie istniał – bardziej prawdopodobne wydaje się to, że jego postać była uosobieniem kilku, kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu innych, faktycznie istniejących osób. Mimo to nie da się pominąć istotnej roli, jaką rzekomy władca – bez względu na to czy istniał czy też nie – odegrał w historii Wysp Brytyjskich.

\n\n\n\n

Fikcyjna postać króla Artura?

\n\n\n\n

Arthur’s Stone, bo tak nazywa się miejsce, w którym działają archeolodzy, jest neolitycznym grobowcem, który nigdy wcześniej nie był objęty wykopaliskami. Przedstawiciele organizacji English Heritage twierdzą jednak, że podobne struktury można znaleźć w innych miejscach. Zawierają one na przykład niekompletne ludzkie szczątki oraz krzemienie, groty strzał czy ceramikę.

\n\n\n\n

Komora w obrębie Arthur’s Stone składa się z dziewięciu pionowych kamieni i zwieńczenia w postaci masywnej skały, której masa może wynosić nawet 25 ton. Grobowiec ten wydaje się związany z królem Arturem, a legendy opisują, iż to właśnie w tym miejscu słynny władca zabił olbrzyma. Ten, upadając, pozostawił na jednym z kamieni odcisk swoich łokci.

\n\n\n

\n\n\n

Arthur’s Stone jest jednym z najważniejszych zabytków epoki kamienia w kraju, a te wykopaliska dają naprawdę rzadką i ekscytującą szansę dla społeczeństwa, aby przyjść i zobaczyć archeologów w akcji. Nasz wspaniały zespół wolontariuszy będzie w zasięgu ręki, aby wyjaśnić najnowsze odkrycia w miarę ich pojawiania się – prosimy ludzi o wcześniejszą rezerwację, aby upewnić się, że każdy będzie miał szansę na skorzystanie z tej wspaniałej okazji.
Ginny Slade, English Heritage

\n\n\n\n

Grobowiec, który stanowił inspirację dla autora Opowieści z Narnii

\n\n\n\n

Niedawno miały miejsce wykopaliska zlokalizowane na południe od opisywanej skały. Za ich sprawą archeolodzy zebrali nieco nowych informacji na temat genezy tego obszaru. Julian Thomas i Keith Ray z uniwersytetów w Manchesterze i Cardiff twierdzą, że grobowiec początkowo mógł mieć formę niskiego darniowego kopca z zaokrąglonymi końcami. Co ciekawe, C.S. Lewis, autor popularnego cyklu pt. Opowieści z Narnii prawdopodobnie inspirował się tym grobowcem tworząc swój fikcyjny świat.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDgwNw==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDQ0Nw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/pies.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Psy są świetne w wizualizacji. Wyobrażają sobie to, o czym mówimy","slug":"psy-wizualizacja-przedmiotow-mozg-wzrok-sluch","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-06T08:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"id":"dXNlcjozMDI2Mw==","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/93bf4075e781e0a323929ddf318328c6?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Aleksander Kowal","slug":"aleksander","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/93bf4075e781e0a323929ddf318328c6?s=200&d=mm&r=g"},"description":"Pierwsze kroki w dziennikarstwie internetowym stawiałem ponad 10 lat temu, choć moja wyższa edukacja pokierowała mnie w stronę studiów językowych w dziedzinie romanistyki, a także studiów pedagogicznych. Zajmuję się m.in. kosmosem oraz nowymi technologiami, lecz postaram się również dzielić artykułami dot. historii czy archeologii.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybToxMzQ=","name":"Zwierzęta","slug":"zwierzeta","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Zwierzęta - Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Psy są świetne w wizualizacji. Wyobrażają sobie to, o czym mówimy - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":2},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Mimo miana najlepszego przyjaciela człowieka pies jest nadal pod wieloma względami zagadką. Jedną z nich, związaną z wizualizowaniem obrazów, udało się niedawno wyjaśnić.

\n\n\n\n\n\n\n\n

Autorzy badań w tej sprawie zaprezentowali swoje ustalenia na łamach Animal Cognition. Na czele zespołu stanęli przedstawiciele budapesztańskiego Uniwersytetu Loránda Eötvösa, którzy poprowadzili Family Dog Project. W ramach tego przedsięwzięcia zauważyli, że psy są w stanie wytwarzać multimodalny obraz mentalny znanych im przedmiotów. Innymi słowy, czworonogi wizualizują wiele aspektów danego obiektu, gdy o nim myślą. Mogą przy tym brać pod uwagę jego zapach czy wygląd.

\n\n\n\n

Wysoce rozwinięta zdolność wizualizacji

\n\n\n\n

W ramach pierwszego eksperymentu zostały przeszkolone 3 psy z grupy, w której znajdowały się zwierzęta wyjątkowo dobrze radzące sobie z nauką nazw przedmiotów. Trening przeszło też 10 “przeciętnych” psów. Celem było aportowanie zabawki, w zamian za co zwierzaki miały otrzymywać smakołyki oraz pochwały. Aby tak się stało musiały oczywiście wybrać właściwą zabawkę spośród kilku różnych.

\n\n\n

\n\n\n

Cały pomysł opierał się na założeniu, iż psy wykorzystują wizualizację w mózgu do rozpoznawania przedmiotów. Naukowcy chcieli jednak zrozumieć, czy faktycznie ma to miejsce i które zmysły są szczególnie przydatne w tego typu przedsięwzięciach. Shany Dror, jedna z autorek badania, wyjaśnia, że kiedy psy używają węchu lub wzroku podczas szukania zabawki, sugeruje to, iż wiedzą, jak owa zabawka pachnie bądź wygląda.

\n\n\n\n

Po przeszkoleniu psów kolejny etap eksperymentu polegał na szukaniu konkretnej zabawki, umieszczonej wśród 4 innych. Miało to miejsce zarówno przy włączonym, jak i wyłączonym świetle, a wszyscy czworonożni uczestnicy okazali się prawidłowo wykonywać zadanie w okolicznościach “dnia” i “nocy”. Warto jednak podkreślić, iż poszukiwanie zabawek w ciemności sprawiało im nieco więcej problemów. Drugi eksperyment, w którym wzięły udział jedynie trzy wcześniej przeszkolone psy, polegał natomiast na próbie zrozumienia, o czym myślą czworonogi, gdy słyszą nazwę wybranej zabawki.

\n\n\n\n

Zaskakująca przewaga wzroku nad węchem

\n\n\n\n

Okazało się, że psy świetnie poradziły sobie z przynoszeniem przedmiotów po usłyszeniu ich nazw. Sugeruje to, iż w ich mózgach tworzą się zaawansowane wizualizacje, dzięki którym mogą wyobrażać sobie, jak wygląda dana rzecz. Co ciekawe, zwierzęta wolały polegać na wzroku i używały nosa sporadycznie – głównie wtedy, gdy światła były wyłączone. W ciemności psy węszyły częściej i dłużej, spędzając na tej czynności o 90% więcej czasu niż przy świetle, choć w ogólnej perspektywie stosunek użycia wzroku do węchu wyniósł aż 80 do 20.

\n\n\n\n

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDc2MQ==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDc3NA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/bozon-higgsa.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Bozon Higgsa poznany lepiej niż kiedykolwiek. Pojawiły się wyniki kluczowych badań","slug":"bozon-higgsa-wyniki-pomiarow-model-standardowy","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-05T20:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"id":"dXNlcjozMDI2Mw==","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/93bf4075e781e0a323929ddf318328c6?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Aleksander Kowal","slug":"aleksander","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/93bf4075e781e0a323929ddf318328c6?s=200&d=mm&r=g"},"description":"Pierwsze kroki w dziennikarstwie internetowym stawiałem ponad 10 lat temu, choć moja wyższa edukacja pokierowała mnie w stronę studiów językowych w dziedzinie romanistyki, a także studiów pedagogicznych. Zajmuję się m.in. kosmosem oraz nowymi technologiami, lecz postaram się również dzielić artykułami dot. historii czy archeologii.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1NA==","name":"Kosmos","slug":"kosmos","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Kosmos - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Bozon Higgsa poznany lepiej niż kiedykolwiek. Pojawiły się wyniki kluczowych badań - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":3},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Wczoraj minęło dziesięć lat od odkrycia nowej cząstki elementarnej, którą nazwano bozonem Higgsa na cześć Petera Higgsa, który przewidział jej istnienie. W związku z okrągłą rocznicą na łamy Nature trafiły dwa nowe badania w tej sprawie.

\n\n\n\n\n\n\n\n

Co ciekawe, zostały one przeprowadzone przez dwa oddzielne zespoły, związane kolejno z eksperymentami ATLAS i CMS. Dokonania naukowców sugerują, że właściwości wspomnianej cząstki są zgodne z właściwościami bozonu Higgsa przewidywanymi przez Model standardowy. Poza tym cząstka ta staje się coraz skuteczniejszym środkiem służącym do poszukiwania nowych, nieznanych zjawisk, które mogłyby nieco rozjaśnić nierozwiązane od lat zagadki. Jedna z nich odnosi się do natury ciemnej materii, hipotetycznej materii, na istnienie której wskazują jej oddziaływania grawitacyjne z otoczeniem.

\n\n\n\n

Bozon Higgsa, czyli boska cząstka

\n\n\n\n

Wracając jednak do bozonu Higgsa, to warto wspomnieć, że autorzy długoletnich badań poświęconych słynnej boskiej cząstce wykorzystali dane zebrane w czasie LHC Run 2, czyli drugiej serii danych pochodzących z akceleratora. Każdy z tych zestawów zawiera informacje związane z 10 000 bln zderzeń proton-proton i około 8 mln bozonów Higgsa. Ich łączna liczba jest około 30-krotnie większa niż w momencie odkrycia cząstki. Dzięki licznym i szczegółowym pomiarom fizycy zamierzają uzyskać najbardziej precyzyjny i szczegółowy zestaw danych dotyczących szybkości tych cząstek oraz oddziaływań bozonu Higgsa z innymi cząstkami.

\n\n\n\n

Dlaczego w ogóle tego typu badania są ważne? Choć dlatego, że bozon Higgsa pełni kluczową rolę w zrozumieniu wszechświata w formie, jaka jest obecnie znana nauce. Gdyby nie istniał, to rację bytu utraciłyby cząstki elementarne takie jak protony, neutrony i elektrony. Wyniki nowych pomiarów okazały się wysoce zgodne z przewidywaniami Modelu standardowego w zakresie niepewności. Na przykład pomiary dotyczące siły oddziaływania bozonu Higgsa z nośnikami siły słabej cechowały się niepewnością na poziomie 6%. Wcześniej zebrane dane, pochodzące z zestawu Run 1, dały niepewność wynoszącą 15%.

\n\n\n\n

Wyniki pomiarów zgodne z założeniami Modelu standardowego

\n\n\n\n

Nakreślenie takiego portretu bozonu Higgsa tak wcześnie było nie do pomyślenia przed rozpoczęciem pracy LHC. Przyczyny tego osiągnięcia są wielorakie i obejmują wyjątkową wydajność LHC oraz detektorów ATLAS i CMS, a także wykorzystanie genialnych technik analizy danych.
wyjaśnia Luca Malgeri, przedstawiciel CMS

\n\n\n\n

Oczywiście eksperymenty ATLAS i CMS nie dobiegają końca. W dalszym ciągu mają one badać tajemniczą naturę bozonu Higgsa, wykorzystując dane zebrane w czasie LHC Run 3. Przy około 18 mln bozonów Higgsa, które mają zostać wyprodukowane w każdym eksperymencie na tym etapie badań oraz około 180 mln uzyskanych za sprawą eksperymentu HL-LHC, fizycy oczekują znacznego zmniejszenia niepewności pomiarowych dotyczących oddziaływań bozonu Higgsa oraz zaobserwowania niektórych oddziaływań bozonu Higgsa z lżejszymi cząstkami i z samym sobą.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDc2NA==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDc2NQ==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/heatwave-temperatura-mozgu.png"}},"title_b28e9_bf21a":"Czy masz gorącą głowę? Temperatura naszego mózgu nie jest stała","slug":"czy-masz-goraca-glowe-temperatura-naszego-mozgu-nie-jest-stala","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-05T18:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4ODcxOA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/281304910-371515401623709-2919354311998713416-n-1.jpeg"}},"id":"dXNlcjo3NDc=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Marcin Powęska","slug":"marcin-poweska","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=200&d=mm&r=g"},"description":"Biolog, dziennikarz popularnonaukowy, specjalista ds. promocji badań instytutów PAN: Międzynarodowego Centrum Badań Oka (ICTER) i Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności w Olsztynie. Autor blisko 10 000 tekstów popularnonaukowych w portalu Interia, ponad 50 publikacji w magazynach \"Focus\", \"Wiedza i Życie\" i \"Świat Wiedzy\". Regularnie uczestniczący w projektach związanych z popularyzacją nauki.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybToxNjQ=","name":"Medycyna","slug":"medycyna","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Medycyna - Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Czy masz gorącą głowę? Temperatura naszego mózgu nie jest stała - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":3},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Każdego dnia temperatura naszego mózgu zmienia się. Ustalenie mechanizmów, które za to odpowiadają, może przyczynić się do lepszego diagnozowania i leczenia niektórych chorób mózgu.

\n\n\n\n\n\n\n\n

Naukowcy już od dawna wiedzą, że neurony są szczególnie wrażliwe na zmiany temperatury (dlatego tak łatwo o udar cieplny). Nie wiedzą jednak, jaka dokładnie jest temperatura mózgu, bo ta zmienia się cyklicznie, a do pomiarów konieczne jest użycie inwazyjnych metod. Szczątkowe informacje pochodzą od pacjentów z urazami mózgu, którym wprowadzane są do czaszek specjalne sondy monitorujące różne parametry. Z drugiej strony jednak, sam uraz mózgu może wpływać na temperaturę tego organu, więc nie wszystkie pomiary są miarodajne.

\n\n\n\n

Jest jednak technika obrazowania mózgu, która pozwala na nieinwazyjne pomiary jego temperatur – mowa o spektroskopii rezonansu magnetycznego (MRS). Wykorzystując tę technikę, zespół Niny Rzechorzek z Laboratory of Molecular Biology (LMB) Uniwersytetu w Cambridge ujawnił, że temperatury naszego mózgu w różnych jego regionach zmieniają się w czasie – także u zdrowych osób. Szczegóły opisano w czasopiśmie Brain.

\n\n\n\n

Gorąca głowa

\n\n\n\n

Naukowcy skorzystali z ogólnoeuropejskiej bazy danych CENTER-TBI, która obejmuje pacjentów z urazami mózgu i znaleźli takich, którym mierzono temperaturę w sposób ciągły. Grupę kontrolną stanowiło 40 zdrowych ochotników (po 20 mężczyzn i kobiet), którym mierzono temperaturę mózgu w sposób nieinwazyjny – przy pomocy MRS. Wyniki zostały włączone do HEATWAVE, powszechnie dostępnej mapy 4D temperatury mózgu zdrowego człowieka.

\n\n\n\n

Największym zaskoczeniem dla uczonych było to, że temperatura mózgu zdrowego człowieka znacznie bardziej różni się od siebie, niż wcześniej zakładano. Zależy od wieku, płci, regionu mózgu i – najważniejsze – pory dnia.

\n\n\n\n

\n\n

\n\n\n\n

Pomiary wykazały, że temperatury niektórych części ludzkiego mózgu rutynowo przekraczały 40^oC, co wskazuje, że takie wartości nie uszkadzają natychmiastowo neuronów. Takie temperatury najczęściej obserwowano w godzinach popołudniowych u kobiet w fazie poowulacyjnej cyklu menstruacyjnego. Co więcej, temperatura rosła wraz z wiekiem. W publikacji czytamy:

\n\n\n\n

Wzrost temperatury związany z wiekiem sugeruje, że zdolność mózgu do chłodzenia pogarsza się z wiekiem. Rodzi to ważne pytanie, którym należy się zająć w dalszych badaniach, czy postępująca niezdolność do chłodzenia mózgu może wpływać na rozwój zaburzeń mózgu związanych z wiekiem, takich jak demencja.

\n\n\n\n

W nocy temperatura mózgu zawsze spada, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Odnotowane zmienności mogą wyjaśniać wiele zmian wydajności poznawczej i pomóc nam zrozumieć, jak temperatura mózgu oddziałuje ze snem.

\n\n\n\n

Naukowcy mają nadzieję, że w przyszłości zmiany temperatury mózgu będzie można wykorzystać jako narzędzie diagnostyczne lub prognostyczne, np. w kontekście oceny ryzyka wystąpienia udaru mózgu. Uczeni planują także sprawdzić, czy nieprawidłowa dobowa zmienność temperatury mózgu może być wymiernym biomarkerem nadchodzącej neurodegeneracji.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDc1Nw==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDc2MA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/lysy.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Łysienie bez tajemnic. Wiemy, jak przeciwdziałać utracie włosów","slug":"lysienie-bez-tajemnic-wiemy-jak-przeciwdzialac-utracie-wlosow","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-05T16:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4ODcxOA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/281304910-371515401623709-2919354311998713416-n-1.jpeg"}},"id":"dXNlcjo3NDc=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Marcin Powęska","slug":"marcin-poweska","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=200&d=mm&r=g"},"description":"Biolog, dziennikarz popularnonaukowy, specjalista ds. promocji badań instytutów PAN: Międzynarodowego Centrum Badań Oka (ICTER) i Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności w Olsztynie. Autor blisko 10 000 tekstów popularnonaukowych w portalu Interia, ponad 50 publikacji w magazynach \"Focus\", \"Wiedza i Życie\" i \"Świat Wiedzy\". Regularnie uczestniczący w projektach związanych z popularyzacją nauki.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybToxNjQ=","name":"Medycyna","slug":"medycyna","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Medycyna - Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1Mg==","name":"Zdrowie","slug":"zdrowie","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Zdrowie - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Łysienie bez tajemnic. Wiemy, jak przeciwdziałać utracie włosów - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":3},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

SCUBE3 to nazwa cząsteczki sygnalizacyjnej, która stymuluje wzrost włosów. To może być cel dla przyszłych terapii łysienia androgenowego.

\n\n\n\n\n\n\n\n

Łysienie androgenowe to choroba w większości przypadków o podłożu genetycznym, która charakteryzuje się zależnym od androgenów (hormonów płciowych) wypadanie włosów. Schorzenie to dotyka co najmniej 50% mężczyzn po 50. roku życia i 40% kobiet po 70. roku życia.

\n\n\n\n

Za główną przyczynę łysienia androgenowego uważa się nadwrażliwość organizmu na dihydrotestosteron (DHT), związek chemiczny będący pochodną męskiego hormonu testosteronu. Do łysienia może przyczyniać się natłuszczająca się skóra głowy (wynikająca z nadmiernego wydzielania łoju skórnego) oraz duże napięcie mięśni skóry głowy. Potwierdzono także związek łysienia androgenowego z chorobą niedokrwienną serca.

\n\n\n\n

Teraz naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Irvine (UCI) odkryli cząsteczkę sygnalizacyjną SCUBE3, która stymuluje wzrost włosów i może stanowić podstawę przyszłych terapii łysienia androgenowego. Szczegóły opisano w czasopiśmie Developmental Cell.

\n\n\n\n

Łysienie pod kontrolą?

\n\n\n\n

Naukowcom udało się określić dokładny mechanizm, który sprawia, że komórki brodawki skórnej – wyspecjalizowane fibroblasty wytwarzające sygnały na dnie każdego mieszka włosowego – stymulują wzrost nowych włosów. Genetyczne podstawy tego procesu były do tej pory słabo poznane. Teraz odkryto SCUBE3.

\n\n\n\n

Prof. Maksim Plikus z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Irvine mówi:

\n\n\n\n

W różnych momentach cyklu życia mieszka włosowego, te same komórki brodawki skórnej mogą wysyłać sygnały, które albo utrzymują mieszki włosowe w stanie uśpienia, albo wyzwalają wzrost nowych włosów. Ujawniliśmy, że cząsteczka sygnalizacyjna SCUBE3, którą naturalnie produkują komórki brodawki skórnej, jest posłańcem używanym do “powiedzenia” sąsiednim komórkom macierzystym włosów, aby zaczęły się dzielić, co zwiastuje początek wzrostu nowych włosów.

\n\n\n\n

Potwierdzono, że produkcja cząsteczek SCUBE3 jest kluczowa do wzrostu włosów u ludzi. Podobny mechanizm występuje także u myszy, dlatego w badaniu użyto modelu gryzoni z nadaktywnymi komórkami brodawek skórnych i nadmiernym owłosieniem.

\n\n\n\n

Yingzi Liu, badacz podoktorski UCI w dziedzinie biologii rozwoju i komórki, dodaje:

\n\n\n\n

Badanie tego modelu myszy pozwoliło nam zidentyfikować SCUBE3 jako nieznaną wcześniej cząsteczkę sygnalizacyjną, która może napędzać nadmierny wzrost włosów.

\n\n\n\n

SCUBE3 faktycznie stymuluje wzrost włosów w ludzkich mieszkach włosowych. Wstrzyknięcie tej cząsteczki do skóry myszy z przeszczepionymi ludzkimi mieszkami włosowymi, natychmiastowo wyzwoliło produkcję nowych włosów. To wskazuje, że preparaty oparte na SCUBE3 mogą stanowić obiecującą terapię leczenia utraty włosów.

\n\n\n\n

Prof. Maksim Plikus wyjaśnia:

\n\n\n\n

Istnieje silne zapotrzebowanie na nowe, skuteczne leki na wypadanie włosów, a naturalnie występujące związki, które są normalnie wykorzystywane przez komórki brodawki skórnej, przedstawiają idealnych kandydatów nowej generacji do leczenia. Nasze badanie w modelu przeszczepu włosów u ludzi zatwierdza przedkliniczny potencjał SCUBE3.

\n\n\n\n

Władze UCI złożyły już wniosek o tymczasowe zgłoszenie patentowe dotyczące stosowania SCUBE3 i jego pochodnych do stymulacji wzrostu włosów.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDc0NA==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDc0Nw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/map-of-the-world-74045_1280.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Największa susza od 1200 lat. Portugalia i Hiszpania zmierzą się z trudnym żywiołem","slug":"najwieksza-susza-od-1200-lat-portugalia-i-hiszpania","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-05T15:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDU2Mw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/173150695_3753030154732297_204665997863757715_n.jpg"}},"id":"dXNlcjozMDI4OQ==","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/060ffe6b27d36a937e1bbcf68be44a1d?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Jakub Zygmunt","slug":"zyga","description":"Z pochodzenia Sądeczanin, z wykształcenia geolog, z pasji miłośnik państw bałtyckich (zwłaszcza Estonii) i górski wędrowiec, zawodowo \"człowiek-orkiestra\", w sieci można go znaleźć jako Sądeckiego Włóczykija.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Największa susza od 1200 lat. Portugalia i Hiszpania zmierzą się z trudnym żywiołem - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":3},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Część Portugalii i Hiszpanii cierpią na największy niedobór opadów od co najmniej 1200 lat. Susza, jaka panuje w części Półwyspu Iberyjskiego, ma związek z długoterminowym powiększaniem się Wyżu Azorskiego, który jest głównym sterownikiem klimatu w tym regionie. Wyniki badań naukowych nie napawają optymizmem – w ciągu kolejnych dekad opadów może być jeszcze mniej.

\n\n\n\n

Wyż Azorski – czym jest i gdzie się znajduje?

\n\n\n\n

Wyż Azorski jest olbrzymim obszarem podwyższonego ciśnienia atmosferycznego. Jego nazwa bierze się od archipelagu Wysp Azorskich, na którym zazwyczaj stacjonuje. Wyż ma olbrzymi wpływ na klimat w Europie Zachodniej – w zależności od jego położenia przynosi on nad kontynent obfite opady i polarno-morski chłód lub gorące masy powietrza i uciążliwe susze.

\n\n\n\n

Amerykańscy naukowcy opublikowali na łamach czasopisma Nature Geoscience wyniki badań, które udowadniają, że na przestrzeni 1200 lat Wyż Azorski zwiększył swoją powierzchnię. Wskutek ekspansji układu barycznego ilość opadów nad Portugalią i Hiszpanią wyraźnie zmalała przez minione stulecia.

\n\n\n

\n\n\n

Klimat podzwrotnikowy w Hiszpanii i Portugalii

\n\n\n\n

Przypomnijmy, że Półwysep Iberyjski znajduje się w innej strefie klimatycznej niż Polska. Klimat podzwrotnikowy cechuje się innym rozkładem opadów – lata są zazwyczaj suche i upalne, z temperaturami powyżej 30 stopni. Zimy natomiast należą do stosunkowo ciepłych, ale bardzo mokrych. Opady śniegu występują tylko w górach. Jak się okazuje, właśnie tych życiodajnych opadów w chłodnej porze roku jest coraz mniej.

\n\n\n\n

Czytaj też: Sztuczna inteligencja będzie czytać umysły polityków? W Chinach stworzyli przerażający algorytm

\n\n\n\n

Badacze zbadali tempo przyrastania stalagmitów – jaskiniowych form naciekowych rosnących z dna jaskini. Grubość struktur laminarnych na formach ma silny związek z ilością wody przeciekającej szczelinami ze stropu jaskini. Woda ta natomiast pochodzi wprost z opadów występujących na danym obszarze. Im cieńsze warstewki, tym mniej deszczu spadło w konkretnym sezonie.

\n\n\n\n

Na przełomie 1200 lat ilość opadów nad Półwyspem Iberyjskim wyraźnie malała. Tempo spadku przyspieszyło około 200 lat temu, osiągając w XX wieku bezprecedensowe wartości. Naukowcy wprost informują, że największy spadek opadów zbiega się wraz z początkiem ery przemysłowej – nasuwa to dość jasne wnioski: działalność człowieka miała wpływ na ilość opadów na badanym obszarze.

\n\n\n\n

Prognozy naukowców pokazują, że do 2100 roku ilość opadów spadnie o kolejne 10-20 proc.

\n\n\n\n

\n\n\n\n

Wina i oliwa – branża napotka olbrzymie problemy

\n\n\n\n

Coraz bardziej suchy klimat w Hiszpanii i Portugalii będzie miał groźne implikacje dla gospodarki. Nie tylko nasilą się problemy z dostarczaniem odpowiedniej ilość wody do wodociągów, ale także sytuacja wpłynie na branżę spożywczą i alkoholową.

\n\n\n\n

Czytaj też: Oceany nadal skrywają swoje tajemnice. Na mapie widać, gdzie człowiek już zdołał dotrzeć

\n\n\n\n

Produkcja oliwy i wina, tak bardzo zależna od opadów, spadnie o kilkadziesiąt procent w ciągu najbliższych dekad. Już teraz obserwuje się, jak winnice i plantacje oliwne są zakładane na coraz większych wysokościach. Ponadto producenci próbują uprawiać odporniejsze na upały i suchy klimat odmiany oliwek i winogron.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybToyOTI=","uri":"/tag/klimat","name":"klimat","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"klimat - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1NQ==","name":"Natura","slug":"natura","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Natura - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDc1Mw==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDc1NA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/sperm-g6a9d994d7_1920.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Świeże czy mrożone? Poznaliśmy prawdę, które nasienie jest lepsze","slug":"swieze-czy-mrozone-poznalismy-prawde-ktore-nasienie-jest-lepsze","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-05T14:00:46","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4ODcxOA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/281304910-371515401623709-2919354311998713416-n-1.jpeg"}},"id":"dXNlcjo3NDc=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Marcin Powęska","slug":"marcin-poweska","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=200&d=mm&r=g"},"description":"Biolog, dziennikarz popularnonaukowy, specjalista ds. promocji badań instytutów PAN: Międzynarodowego Centrum Badań Oka (ICTER) i Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności w Olsztynie. Autor blisko 10 000 tekstów popularnonaukowych w portalu Interia, ponad 50 publikacji w magazynach \"Focus\", \"Wiedza i Życie\" i \"Świat Wiedzy\". Regularnie uczestniczący w projektach związanych z popularyzacją nauki.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Świeże czy mrożone? Poznaliśmy prawdę, które nasienie jest lepsze - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":3},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Naukowcy potwierdzili, że mrożone nasienie wykorzystywane do inseminacji jest równie efektywne co świeże. Największe badania w swoim rodzaju nie wykazały szkodliwego wpływu kriokonserwacji na metody leczenia niepłodności.

\n\n\n\n\n\n\n\n

Pacjentki poddawane inseminacji domacicznej (IUI) mogą być spokojne. Użycie zamrożonego nasienia zamiast świeżego nie wpływa negatywnie na sam proces zapłodnienia. Wyniki badania, przedstawione przez dr Panagiotisa Cherouveima z Massachusetts General Hospital i Harvard Medical School, opierają się na analizie 5335 cykli IUI przeprowadzonych w jego ośrodku w latach 2004-2021. To odkrycie o ważnym znaczeniu w kontekście walki z niepłodnością.

\n\n\n\n

Obalmy popularny mit – mrożenie nasienia nie wpływa negatywnie na jego jakość

\n\n\n\n

Kriokonserwacja to preferowana, a w niektórych miejscach regulowana prawnie, metoda przechowywania spermy w bankach nasienia. Jest to idealne rozwiązanie dla pacjentów rozpoczynających leczenie onkologiczne i dla par przygotowujących się do zabiegów wspomaganego rozrodu. Procedura ta jest prosta i bezpieczna, a teraz wykazano, że efektywna. Nie wpływa w żaden sposób na jakość samego nasienia.

\n\n\n\n

Pomimo dużej popularności na całym świecie, wśród pacjentów wciąż istnieją obawy, że zamrażanie nasienia może zmniejszać żywotność plemników lub wpływać na ich strukturę. To jeden z popularnych mitów, z którymi lekarze walczą od lat.

\n\n\n\n

Zespół dr Cherouveima przeanalizował szereg wyników po zabiegach IUI z użyciem zarówno świeżego, jak i zamrożonego nasienia, m.in. pozytywny test ciążowy, ciążę kliniczną i odsetek poronień. Potwierdzono to, o czym lekarze mówią od dawna. Wskaźniki ciąż klinicznych między pacjentkami poddanymi inseminacji przy użyciu świeżego i zamrożonego nasienia były podobne. Odnotowano jedynie niewielkie różnice w podgrupie pacjentek, u których przed zabiegiem stosowano farmakologiczną stymulację jajników (użycie cytrynianu klomifenu lub letrozolu).

\n\n\n\n

Dr Panagiotis Cherouveim podkreśla:

\n\n\n\n

Nie zauważono szkodliwego wpływu kriokonserwacji plemników na wyniki IUI. Chociaż specyficzne podgrupy mogą odnieść korzyści z wykorzystania świeżej spermy, a czas do zajścia w ciążę może być krótszy w przypadku nasienia świeżego niż mrożonego, pacjenci powinni być poinformowani o braku wyższości jednego nad drugim.

\n\n\n\n

Większość kriokonserwowanych próbek nasienia w tym badaniu pochodziła od anonimowych dawców, co odzwierciedla codzienną praktykę większości ośrodków leczenia niepłodności. Nowe badanie dostarcza uspokajających danych na temat potencjalnie gorszej jakości stosowania mrożonej spermy.

\n\n\n\n

Dr Panagiotis Cherouveim dodaje:

\n\n\n\n

Fakt, że nasze dane nie ujawniły żadnej znaczącej różnicy w sukcesie pomiędzy wykorzystaniem świeżej ejakulowanej i zamrożonej spermy, z wyjątkiem podgrupy pacjentek, którym podawano doustne środki indukujące owulację, jest bardzo uspokajający dla wszystkich zaangażowanych. Może to być szczególnie mile widziane u samotnych matek i par tej samej płci, dla których IUI z kriokonserwowaną próbką może stanowić jedyną i niepowtarzalną okazję do poczęcia w danym cyklu menstruacyjnym. To jeszcze bardziej podkreśla znaczenie jakości próbki.

\n\n\n\n

Zabieg inseminacji można powtarzać wiele razy – do skutku – ale zwykle wykonuje się nie więcej niż sześciu prób w kolejnych cyklach miesięcznych. Skuteczność leczenia z zastosowaniem inseminacji domacicznej zależy od wielu czynników, ale zwykle wynosi 10-25% na cykl.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybToxNjQ=","name":"Medycyna","slug":"medycyna","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Medycyna - Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1Mg==","name":"Zdrowie","slug":"zdrowie","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Zdrowie - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDcwOA==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDcwOQ==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/beijing-1859987_1280.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Sztuczna inteligencja będzie czytać umysły polityków? W Chinach stworzyli przerażający algorytm","slug":"sztuczna-inteligencja-bedzie-czytac-umysly-politykow-w-chinach-stworzyli-algorytm","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-05T13:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDU2Mw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/173150695_3753030154732297_204665997863757715_n.jpg"}},"id":"dXNlcjozMDI4OQ==","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/060ffe6b27d36a937e1bbcf68be44a1d?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Jakub Zygmunt","slug":"zyga","description":"Z pochodzenia Sądeczanin, z wykształcenia geolog, z pasji miłośnik państw bałtyckich (zwłaszcza Estonii) i górski wędrowiec, zawodowo \"człowiek-orkiestra\", w sieci można go znaleźć jako Sądeckiego Włóczykija.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1Ng==","name":"Technologia","slug":"technologia","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Technologia - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Sztuczna inteligencja będzie czytać umysły polityków? W Chinach stworzyli przerażający algorytm - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":2},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Od lat Chiny udowadniają, że najlepiej się znają się na rozmaitych metodach kontroli swoich obywateli. W komunistycznym Państwie Środka powstała kolejna, niepokojąca metoda, aby sprawdzać wierność jedynej „słusznej” partii. Sztuczna inteligencja stworzona przez chińskich naukowców potrafi czytać umysły politycznych decydentów, aby sprawdzić ich podatność na komunistyczną propagandę.

\n\n\n\n

O nowatorskim i nieco przerażającym narzędziu AI poinformował Didi Tang, reporter z pekińskiego oddziału gazety The Times. Artykuł na ten temat pojawił się 1 lipca, po czym jeszcze tego samego dnia został usunięty. Zdaniem dziennikarza algorytm sztucznej inteligencji został opracowany przez naukowców z Hefei Comprehensive National Science Centre.

\n\n\n\n

Czytaj też: Oceany nadal skrywają swoje tajemnice. Na mapie widać, gdzie człowiek już zdołał dotrzeć

\n\n\n\n

Analizuje on wyraz twarzy oraz przebieg fal mózgowych członków Partii Komunistycznej, aby dowiedzieć się, jak bardzo podatni są oni na narzuconą z góry propagandę i edukację. Do artykułu na ten temat było dołączone również nagranie prezentujące badacza siedzącego w kiosku przed ekranem i oglądającego materiały propagandowe. Technologia zamontowana w kiosku pozwalała analizować reakcje oglądającego.

\n\n\n\n

\n\n\n\n

Sztuczna inteligencja, która zbada lojalność wobec partii

\n\n\n\n

Celem opracowanego algorytmu AI jest dowiedzenie się, jak bardzo członkowie „komunistów” są wierni swojej ideologii. Nie od wczoraj chińskie władze starają się przekonywać, że prawdziwą siłą budującą lojalność wobec Partii Komunistycznej jest edukacja polityczna.

\n\n\n\n

Czytaj też: Oto Święty Graal katalizy. Naukowcy mają sposób na przekształcanie metanu w metanol

\n\n\n\n

Opisywany algorytm nie jest jedynym przejawem troski władz Chin o „dobrą edukację” i kontrolę swoich obywateli. Istnieje już specjalna indoktrynacyjna aplikacja na telefon. Czytając odpowiednią liczbę artykułów, udzielając się w dyskusjach, oglądając jak najwięcej wideo, zdobywa się tam punkty, które potem można zamienić na tablety lub słodycze w ciastkarni.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxNTMyOA==","uri":"/tag/sztuczna-inteligencja","name":"sztuczna inteligencja"}]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDc0Mg==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo3NzAwMQ==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/37/astma.jpeg"}},"title_b28e9_bf21a":"Astma pod kontrolą? Badanie moczu pozwoli określić ciężkość choroby","slug":"astma-pod-kontrola-badanie-moczu-pozwoli-okreslic-ciezkosc-choroby","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-05T12:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4ODcxOA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/281304910-371515401623709-2919354311998713416-n-1.jpeg"}},"id":"dXNlcjo3NDc=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Marcin Powęska","slug":"marcin-poweska","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/7da98bdb8e864804ae0357691ea996a2?s=200&d=mm&r=g"},"description":"Biolog, dziennikarz popularnonaukowy, specjalista ds. promocji badań instytutów PAN: Międzynarodowego Centrum Badań Oka (ICTER) i Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności w Olsztynie. Autor blisko 10 000 tekstów popularnonaukowych w portalu Interia, ponad 50 publikacji w magazynach \"Focus\", \"Wiedza i Życie\" i \"Świat Wiedzy\". Regularnie uczestniczący w projektach związanych z popularyzacją nauki.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybToxNjQ=","name":"Medycyna","slug":"medycyna","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Medycyna - Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1Mg==","name":"Zdrowie","slug":"zdrowie","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Zdrowie - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Astma pod kontrolą? Badanie moczu pozwoli określić ciężkość choroby - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":3},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Astma jest chorobą dotykającą 262 milionów osób na świecie. Nowe odkrycie dotyczące moczu może pomóc ją kontrolować.

\n\n\n\n\n\n\n\n

Astma to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, objawiająca się nadaktywnością oskrzeli. Prowadzi do nawracających epizodów świszczącego oddechu, duszności, uczucia ściskania w klatce piersiowej, a także uciążliwego kaszlu – objawy te występują szczególnie w nocy lub nad ranem. Z astmą można żyć, ale trzeba regularnie przyjmować leki – najskuteczniejsze działanie przeciwzapalne mają wziewne glikokortykosteroidy. Są także leki antyleukotrienowe, które cechują się jednak mniejszą skutecznością w porównaniu z glikokortykosteroidami.

\n\n\n\n

Teraz naukowcy z Uniwersytetu Edith Cowan pod kierownictwem dr Stacey Reinke oraz z Instytutu Karolinska kierowani przez dr Craiga Wheelocka odkryli ważną różnicę między osobami o różnym stopniu nasilenia astmy, a także zdrowymi. Okazuje się, że osoby z ciężką postacią choroby mają odmienne metabolity wykrywalne w moczu w porównaniu z tymi o łagodnym i umiarkowanym nasileniu objawów.

\n\n\n\n

Astma i mocz

\n\n\n\n

Uczeni przeanalizowali próbki moczu ponad 600 osób z 11 krajów w ramach badania U-BIOPRED, europejskiej inicjatywy mającej na celu lepsze zrozumienie różnych podtypów ciężkiej astmy. Okazuje się, że ich profile biochemiczne moczu były odmienne. Naukowcy odkryli specyficzny rodzaj metabolitów, zwanych karnitynami, których poziom jest niższy u osób z ciężką postacią choroby.

\n\n\n\n

Karnityny to związki chemiczne o budowie betainowe, które są produkowane w wątrobie, nerkach i mózgu z aminokwasów. Dość obficie występują w mięśniach. Pełnią one ważną rolę w transporcie kwasów tłuszczowych z cytozolu do mitochondriów (w produkcji energii), a także modulacji odpowiedzi immunologicznej.

\n\n\n\n

Dr Stacey Reinke z ECU mówi:

\n\n\n\n

Astma dotyka 2,7 miliona Australijczyków, a w 2020 roku w Australii było 417 zgonów związanych z astmą. Ciężka astma występuje, gdy czyjaś astma jest niekontrolowana, pomimo leczenia wysokimi dawkami leków i/lub wieloma lekami. Aby zidentyfikować i opracować nowe opcje leczenia, musimy najpierw lepiej zrozumieć mechanizmy leżące u podstaw choroby.

\n\n\n\n

Odkrycie zależności między poziomem karnityn a stopniem ciężkości astmy może w przyszłości doprowadzić do opracowania nowych metod leczenia. Zbadanie profilu chemicznego organizmu (tzw. metabolomu) może dać odpowiedź, kto z pacjentów potrzebuje pełniejszego leczenia, a kto nie.

\n\n\n\n

Dr Stacey Reinke dodaje:

\n\n\n\n

W tym przypadku byliśmy w stanie wykorzystać metabolom moczu astmatyków do zidentyfikowania fundamentalnych różnic w metabolizmie energetycznym, które mogą stanowić cel dla nowych interwencji w kontroli astmy.

\n\n\n\n

Ale jak to w ogóle jest możliwe, że mocz danej osoby może powiedzieć nam o tym, co dzieje się w płucach. To dlatego, że wszelkie zmiany w układzie oddechowym, dostają się do krwiobiegu, a następnie są wydalane przez mocz. Wszystkie zależności nie zostały jeszcze dobrze poznane, ale naukowcy czynią postępy. Planują kontynuowanie kontroli metabolizmu karnityny, aby ocenić jego potencjał w leczeniu astmy.

\n\n\n\n

Więcej można przeczytać w czasopiśmie European Respiratory Journal.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]}}]},"post_18f38_d9700":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo5MDY5NQ==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDY5Nw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/globe-895580_1280.jpg"}},"title_b28e9_bf21a":"Oceany nadal skrywają swoje tajemnice. Na mapie widać, gdzie człowiek już zdołał dotrzeć","slug":"oceany-na-mapie-widac-gdzie-czlowiek-juz-zdolal-dotrzec","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2022-07-04T17:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo5MDU2Mw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/07/173150695_3753030154732297_204665997863757715_n.jpg"}},"id":"dXNlcjozMDI4OQ==","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/060ffe6b27d36a937e1bbcf68be44a1d?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Jakub Zygmunt","slug":"zyga","description":"Z pochodzenia Sądeczanin, z wykształcenia geolog, z pasji miłośnik państw bałtyckich (zwłaszcza Estonii) i górski wędrowiec, zawodowo \"człowiek-orkiestra\", w sieci można go znaleźć jako Sądeckiego Włóczykija.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1NQ==","name":"Natura","slug":"natura","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Natura - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Oceany nadal skrywają swoje tajemnice. Na mapie widać, gdzie człowiek już zdołał dotrzeć - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":2},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"\n

Badacze z projektu naukowego Seabed 2030 przedstawili na konferencji ONZ dotyczącej oceanów mapę, na której pokazują dotychczasowy poziom zmapowana dna oceanicznego na świecie. Naukowcy planują do roku 2030 przeprowadzić na szeroką skalę eksplorację morskich głębin. Co jeszcze przed nami skrywają oceany?

\n\n\n\n

Człowiek stanął już niemalże w każdym miejscu na lądzie i zbadał już praktycznie wszystkie zakamarki każdego z kontynentów. Jednakże tego samego na temat oceanów powiedzieć nie można. Dno morskie jest jednym z najmniej poznanych przez człowieka obszarów na Ziemi.

\n\n\n\n

Podczas konferencji ONZ dotyczącej oceanów została przedstawiona interesująca mapa, która ukazuje w jakim stopniu zostało dno oceanów skartowane. Jak podano, jedynie o 23,4 proc. powierzchni oceanów posiadamy dostateczną wiedzę naukową. Pozostałe ponad ¾ nadal jest dla nas tajemnicą. Badacze z projektu Seabed 2030 zamierzają zmienić ten stan rzeczy.

\n\n\n\n

Modern, direct measurements of the shape of the global ocean floor now encompass 23.4% of the total area. 10.1 million sq km (~ the land area of Europe) was added to the GEBCO chart this past year (red areas). @seabed2030 @NipponF_pr https://t.co/nCOAmyKH4M pic.twitter.com/27sKEkhKPz
— Jonathan Amos (@BBCAmos) June 29, 2022

\n\n\n\n

Okazuje się, że proces kartowania dna oceanicznego znacznie przyspieszył od kilkunastu miesięcy. W ciągu minionego roku powierzchnia morskich głębin, o których mamy naukową wiedzę, zwiększyła się aż o 10 mln km².

\n\n\n\n

Po co nam wiedza o oceanach i tym, co się kryje w ich głębinach?

\n\n\n\n

Dane o podwodnych głębinach będą przydatne nie tylko w nawigacji statków czy w gospodarce rybackiej, ale również w ochronie środowiska. Poznając kolejne obszary den, naukowcy będą zapewne docierać do takich ekosystemów, których dotąd nie znaliśmy.

\n\n\n\n

Ponadto wiedza o budowie dna oceanicznego pozwoli lepiej rozumieć, jak działają prądy morskie i pionowe ruchy wód w oceanach. Będzie można odkryć mechanizmy ich powstawania i zmiany wskutek globalnego ocieplenia.

\n\n\n\n

Czytaj też: Z satelitami na orbicie dzieje się coś niepokojącego. Powodem może być aktywność słoneczna

\n\n\n\n

Seabed 2030 jest programem naukowych finansowanym przez japońską Nippon Foundation. Jak deklarują naukowcy, nie jest to program komercyjny i nie ma na celu kartowania potencjalnych terenów, gdzie mogą występować złoża paliw kopalnych. Jak twierdzą badacze, zmapowanie dna morskiego przed 2030 rokiem będzie możliwe dzięki użyciu autonomicznych i półautonomicznych technologii. Do tej pracy zamierzają użyć m.in. robota, który potrafi w 28 dni zmapować aż 22 tys. km² dna morskiego.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo4MzUx","uri":"/tag/oceany","name":"oceany"}]}},"post_18f38_cce6a":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDoxODQ2Mw==","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Gaslighting. Najokrutniejsza i najbardziej wyrafinowana forma przemocy\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":4},"featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo3MTQ3NA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/31/najokrutniejsza-i-najbardziej-wyrafinowana-forma-przemocy-gaslighting-to-pojecie-warto-znac.jpeg"}},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"title_b28e9_bf21a":"Gaslighting. Najokrutniejsza i najbardziej wyrafinowana forma przemocy","content_b28e9_bf21a":"

To słowo nazywa coś, co znamy od dawna, ale w myśl zasady: nazwany potwór staje się mniej straszny, warto je znać. Może się przydać, gdy ktoś próbuje ci wmówić, że coś z tobą nie tak.

Powoli tracisz zaufanie do siebie, kwestionujesz swoje odczucia i masz wątpliwości co do tego, jak postrzegasz rzeczywistość. Brzmi znajomo? A może konsultujesz z kilkoma osobami swoją wersję zdarzeń, żeby upewnić się czy nie zmyślasz albo czy ci się nie wydaje? Najprawdopodobniej jesteś ofiarą manipulacji i to jednej z jej najbardziej wyrafinowanych i najokrutniejszych form.

Było tak jak nie było

Gaslighting – ten mało znany termin nazywa rodzaj przemocy psychicznej, polegającej na takim manipulowaniu drugą osobą, by stopniowo przejmować kontrolę nad jej sposobem postrzegania rzeczywistości. Manipulant może udawać, że nie rozumie drugiej osoby („o co ci chodzi, coś sobie wymyśliłeś/aś”), podawać w wątpliwość jej wersję zdarzeń (przecież tak nie było, wymyśliłeś/aś sobie ), odrzucać jej obawy („przesadzasz”, „masz urojenia”, „to szalone”).

Działania są prowadzone celowo i ostrożne, przeplatają się momenty czułości i wściekłości (dla osoby z zewnątrz manipulant może wyglądać na dobrego, troskliwego partnera), tak by ofiara manipulacji poczuła się zdezorientowana, bezradna i niezrozumiana, by przejęła winę na siebie i – w najbardziej zaawansowanym stadium – zakwestionowała własne zdrowie psychiczne.

Gasnący płomień

Termin „gaslighting” nie ma w języku polskim odpowiednika. Pochodzi od tytułu sztuki Patrica Hamiltona zekranizowanej przez Georga Cukora. „Gas light” („Gasnący płomień”) opowiada historię pewnego małżeństwa: Paula (w tej roli nagrodzona Oscarem Ingrid Bergman) podejrzewa męża o morderstwo. Zauważa, że z domu znikają przedmioty, a w nocy docierają do niej dziwne dźwięki. Mąż usiłuje jej wmówić, że to urojenia (by jej to „udowodnić” zapala lampy gazowe i przekonuje kobietę, że tylko ona je widzi). W pewnym momencie małżonka zaczyna wierzyć, że jest chora psychicznie. Manipulacja się powiodła.

Nie tylko psychopaci

Kto i dlaczego stosuje tę technikę? “To rodzaj tortury psychicznej, którą wykorzystują oprawcy i terroryści, by utrzymać kontrolę nad więźniami, dezorientują ich szybko zmieniającymi się sytuacjami” – mówi Sandra Horley.

Używają jej psychopaci i narcyzi – osoby z zaburzeniami osobowości wiązki B (zaburzeniami dramatyczno-niekonsekwentnymi).

Jednak gaslighing zdarza się dużo częściej. Uciekają się do niego niewierni partnerzy. Może też być złym nawykiem, z którego manipulator nie zdaje sobie nawet sprawy, a który można zwalczyć.

Jay Carter, badacz zjawiska gaslightingu, twierdzi że tylko 1% ludzi celowo stosuje tę technikę, by zranić swoje ofiary, 20% używa jej nie do końca świadomie jako mechanizmu obronnego, podczas gdy reszta robi to nieświadomie i sporadycznie.

To przemoc!

Nie można jednak bagatelizować tego zjawiska. To rodzaj przemocy psychicznej, która może być nie mniej szkodliwa niż przemoc fizyczna – zamiast ranić ciało, rani twoje emocje. Ofiary takiej manipulacji wpadają w spiralę wątpliwości, nie ufają swoim wrażeniom, a ich poczucie własnej wartości leci na łeb na szyję. Zaczynają wierzyć w wersje manipulatora, coraz częściej przepraszają i usprawiedliwiają zachowanie swoich prześladowców. Takie stopniowe kruszenie własnej odporności psychicznej może w konsekwencji prowadzić do depresji i stanów lękowych.

Czy to gaslighting?

Jak tłumaczy Jarosław Gibas, powołując się na teorię Sterna, manipulację typu gaslighing można rozpoznać dzięki kilku sygnałom ostrzegawczym. Są to: częste powątpiewanie w swoje własne sądy, tworzenie listy kontrolnej (czy na pewno zrobiłem wszystko, by nie narazić się na brak aprobaty?), przygotowywanie się na konfrontację, zastanawianie się czy warto poruszać jakiś temat z obawy przed konsekwencjami, łapanie się na przybieraniu postawy przepraszającej, by nie sprowokować manipulatora, niewinne kłamstwa, by uniknąć niezadowolenia po drugiej stronie, zastąpienie swobody i luzu powątpiewaniem w siebie.

Za każdym razem, gdy zmieniasz swoje zachowanie ze strachu, że twój partner odejdzie, zastanów się, czy jesteś w niewłaściwym miejscu. Jak mówi Gibas – nie wszystkie związki są na całe życie. Na całe życie są tylko związki szczęśliwe. I pamiętaj: można wyzwolić się z manipulacyjnego piekła.

Źródła:
\nindependent.co.uk
\nyoutube.com/jaroslawgibas

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2021-04-05T14:53:42","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4OTAyMQ==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/be64a9fd7eecdefce7d3908c66cf116a9a61858f-scaled.jpeg"}},"id":"dXNlcjo2ODI=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/f500b13058f11562e9fdc2171a376a0c?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Hanna Gadomska","slug":"hanna-gadomska","description":"redaktor online","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxODAwMA==","uri":"/tag/manipulacja","name":"manipulacja","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"manipulacja - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxMTQ1OA==","uri":"/tag/przemoc","name":"przemoc","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"przemoc - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"slug":"najsubtelniejsza-i-najokrutniejsza-forma-przemocy-gaslighting-to-pojecie-lepiej-znac","categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1Mw==","name":"Społeczeństwo","slug":"spoleczenstwo","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Społeczeństwo - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},"post_18f38_9cebd":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDoxNzYyOA==","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Co robi z człowiekiem prawie rok w kosmosie? Ciało astronauty przechodzi koszmar\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":3},"featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo2NDUyOQ==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/24/scott-kelly.jpeg"}},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"title_b28e9_bf21a":"Co robi z człowiekiem prawie rok w kosmosie? Ciało astronauty przechodzi koszmar","content_b28e9_bf21a":"

Scott Kelly, amerykański astronauta znany między innymi z żywiołowej obecności w sieci, ma ogromne kłopoty zdrowotne po powrocie z misji na międzynarodowej stacji kosmicznej.

Kelly ustanowił rekord przebywania na orbicie okołoziemskiej, niestety płaci obecnie za to wysoką cenę. Po powrocie na Ziemię musi zmierzyć się z wieloma problemami zdrowotnymi. O wszystkich zagrożeniach wiedział jeszcze przed rozpoczęciem 340-dniowej misji.

Przypadek astronauty jest cenny dla naukowców, którzy mogą ocenić jaki wpływ na człowieka ma długie przebywanie z dala od ziemskiej grawitacji. Kelly jest wyjątkowy także dlatego, że ma brata bliźniaka i obaj wybrali karierę lotniczą – a później polecieli w kosmos. Ich ciała są na tyle podobne, że pozwalają na analizę porównawczą. Brat Scotta spędził w kosmosie sześć miesięcy.

Rekordzista swoje problemy zdrowotne opisuje w najnowszej książce pod tytułem “Endurance” (Wytrzymałość).

Zdrętwiałe nogi, spuchnięte kostki

– Czuję dosłownie jak tkanki w moich nogach puchną – pisze Kelly – człapię do łazienki przesuwając ciężar ciała z jednej stopy na drugą ze sporym wysiłkiem. Lewa, prawa, lewa, prawa. Gdy docieram na miejsce i włączam światło spoglądam na swoje nogi – wyglądają jak obce kikuty, a nie moje własne kończyny. Wołam Amiko (narzeczona astronauty) by dotknęła kostki, a ona mówi mi, że nie może wyczuć nawet kości.

Bolesna wysypka

– Moja skóra zdaje się płonąć – mówię Amiko, która sprawdza natychmiast co się dzieje. Mam wysypkę na plecach, nogach, tyle głowy, na szyi, wszędzie tam gdzie ciało miało kontakt z łóżkiem. Czuję jej chłodne dłonie wędrujące po mojej rozpalonej skórze. Amiko ocenia, że wygląda to na alergię.

Podwyższone ryzyko raka

– Zostałem poddany około 30-krotnie większemu promieniowaniu niż osoba na Ziemi, która przeszłaby codziennie w tym czasie 10 prześwietleń rentgenowskich – mówi Kelly – To niestety sprawia, że do końca życia będę znacznie poważniej zagrożony nowotworami.

Potężna gorączka

– Amiko – w końcu udaje mi się ją zawołać. Jest zdenerwowana samym już brzmieniem mojego głosu. Pyta co się dzieje, jej ręka jest na moim ramieniu, na moim czole. Jej skóra jest chłodna, ale to tylko dlatego, że jestem rozpalony. Odpowiadam, że nie czuję się dobrze.

Odpływ krwi do nóg

– Próbuję wstać, najpierw odnaleźć krawędź łóżka. Stopy na dół. Usiąść. Wstać. Każdy z tych etapów jest jak walka w ruchomych piaskach. Gdy w końcu osiągam pion ból nóg jest ogromny. Ale poza nim czuję jeszcze coś – jakby cała krew odpłynęła mi do nóg. To coś w rodzaju uczucia po długim staniu na głowie, ale w drugą stronę.
\n

Powracające nudności – znacznie częstsze i gorsze niż przed rozpoczęciem misji

– Spałem zaledwie kilka godzin i czuję się jak w delirium. Powrót do świadomości jest trudny, walczę by przynajmniej powiedzieć Amiko jak się czuję. Teraz naprawdę męczą mnie nudności, gorączka, a bóle są jeszcze silniejsze. To nie to, co przeżywałem po ostatniej misji, to znacznie gorsze.
\n

Mięśnie i stawy wydają się być przedwcześnie zużyte

– W marcu 2016 wróciłem na ziemię po roku w kosmosie na dokładnie 48 godzin. Żeby wstać od stołu muszę się odpychać od stołu i walczyć o to by się podnieść, zupełnie jak bardzo stary człowiek wydostający się z fotela.

Źródło: Sci Tech Universe

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2020-08-10T09:27:55","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4ODk5NA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/0d1602fdf5c97552b4d07a4ee759e9298034b10e.jpeg"}},"id":"dXNlcjo2ODA=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/08b18a1608ae6d7fb8accc790d68b588?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Błażej Grygiel","slug":"blazej-grygiel","description":"Dziennikarz, redaktor on-line, lektor, muzyk. Rozkochany w ciekawostkach popularnonaukowych, szczególnie tych z życia zwierząt, oraz wiecznie głodny pożeracz popkultury, którą stara się czytać... z naukowym dystansem.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo1Mzg=","uri":"/tag/badania","name":"badania","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"badania - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo0Mzg=","uri":"/tag/nasa","name":"NASA","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"NASA - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxNjY=","uri":"/tag/zdrowie","name":"zdrowie","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"zdrowie - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"slug":"co-robi-z-czlowiekiem-prawie-rok-w-kosmosie-cialo-astronauty-przechodzi-koszmar"},"post_18f38_2b611":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDoxMTE5OQ==","featuredImage":null,"title_b28e9_bf21a":"Rozgrzany jak kompost","slug":"rozgrzany-jak-kompost","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2014-10-26T11:30:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4OTAzMA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/b9f146f24c787f3d3f9e24448bf51aa63c84b66c.jpeg"}},"id":"dXNlcjozOA==","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/149f73f26d1d0a788d284caa8655d1b9?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Jakub Urbański","slug":"jakub-urbanski","description":"Biolog, tłumacz, dziennikarz, podróżnik. Właściciel Fabryki Owadów","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Rozgrzany jak kompost\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":6},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":"Focus 9/2014|"},"content_b28e9_bf21a":"

Sterta rozkładających się odpadków kryje w sobie złożoną społeczność mikrobów, grzybów i drobnych zwierząt. Kompost może być nie tylko źródłem nawozu, ale i ciepła ogrzewającego dom!\n

Wydaje się to proste: kuchenne odpadki czy skoszoną trawę wyrzucamy na stertę, która potem sama zamienia się w nawóz. Jednak w rzeczywistości kompostowanie jest wieloetapowym, złożonym procesem. Naukowcy cały czas badają go i próbują ulepszyć jego przebieg. W efekcie powstają między innymi technologie, które można wykorzystać także w domu.

Z ziemi do kompostu

Kompostowanie to przede wszystkim dzieło mikroorganizmów. W procesie tym biorą udział bakterie (w tym promieniowce, które potrafią wytwarzać naturalne antybiotyki) oraz grzyby. Ich naturalnym środowiskiem życia jest gleba, dlatego kompostowanie może zacząć się samoistnie, jeśli tylko odpadki leżą na ziemi. Początkowo jeden gram kompostu zawiera kilkaset milionów bakterii (w tym kilka tysięcy promieniowców) i kilka milionów komórek grzybów o łącznej długości strzępek sięgającej – uwaga – kilkudziesięciu metrów. Gdy mikroby zaczynają trawić substancje pokarmowe zawarte w odpadkach, produkują energię cieplną. W efekcie kompost zaczyna się nagrzewać do 20-40 st. C.

Mikroby podnoszą temperaturę

Rosnąca temperatura sprzyja namnażaniu się mikrobów. Jednak w ciągu tygodnia od początku tego procesu staje się ona tak wysoka, że mniej odporne organizmy wymierają. Do gry wchodzą wówczas gatunki termofilne. Liczba komórek mikrobów w gramie kompostu rośnie co najmniej dziesięciokrotnie. A temperatura sięga 60, a nawet 80 st. C! W takich warunkach ginie większa część groźnych dla człowieka bakterii. A nasiona roślin, które trafiły do kompostu, zostają wysterylizowane – tracą zdolność kiełkowania. Czas trwania „gorącej” fazy to od 3 do 5 dni, zależnie od składu odpadków, dostępności wody i tlenu. Jeśli po tygodniu przewrócimy i napowietrzymy pryzmę (np. nakłuwając ją widłami), kompost ponownie się rozgrzeje. Po kilku takich cyklach ostygnie i wejdzie w trwającą kilka miesięcy fazę „dojrzewania”.

Co się rozłoży?

Na kompost można wyrzucać praktycznie wszystkie szczątki roślinne: resztki warzyw i owoców, ściętą trawę, liście, a nawet trociny, wióry i rozdrobniony papier (pozbawiony farb, które mogą być szkodliwe dla mikrobów). Warto przy tym pamiętać o jednej rzeczy: kompostowanie przebiega najlepiej wtedy, gdy stosunek węgla do azotu w odpadkach wynosi 25-30 do 1. Można go oczywiście wyliczyć, ale jest prostsza metoda. To zasada „brązowe do zielonego”, czyli przekładanie warstw kompostu bogatych w węgiel (np. suche liście lub trociny), warstwami zielonymi (np. świeżo skoszoną trawą lub odpadkami warzyw).

Jak to pachnie?

Wbrew powszechnym skojarzeniom zapach kompostu nie ma nic wspólnego ze zgnilizną. Kompostowanie jest procesem tlenowym, podczas gdy gnicie odbywa się w warunkach beztlenowych. Jeśli kompost jest dobrze napowietrzony (często przewracany i nakłuwany), pachnie tak jak ziemia ogrodowa. Zapach ten jest dla nas przyjemny z czysto biologicznych powodów. Przeprowadzone kilka lat temu badania wykazały, że znajdujące się w glebie i kompoście bakterie zaliczane do promieniowców wpływają na pracę naszego mózgu. Wydzielają substancje, które pobudzają nasz układ nerwowy do produkcji endorfin, czyli „hormonów szczęścia”. Prawdopodobnie to właśnie sprawia, że dla wielu osób praca w ogrodzie jest relaksująca i poprawia im humor.

Bokashi – kompost pod zlewem

Zwykłe kompostowanie to proces przebiegający z udziałem tlenu z powietrza. Gdy go brakuje, sterta odpadków zaczyna nieprzyjemnie pachnieć. Istnieje jednak sposób na beztlenowe kompostowanie, opracowany w Japonii – bokashi. Wykorzystywane są w nim specjalnie dobrane szczepy mikrobów (to tzw. efektywne mikroorganizmy – EMs). Potrafią one rozkładać odpadki w procesie fermentacji, podobnym do tego zachodzącego w zsiadłym mleku czy ogórkach kiszonych. Ponieważ nie jest do tego potrzebny tlen, pojemniki do bokashi są szczelnie zamknięte i nie wydzielają żadnych zapachów. Najczęściej wyglądają jak niewielkie wiaderka, które można schować np. w szafce pod zlewem obok zwykłego kosza. Dzięki temu zmniejsza się ilość odpadów, które trafiają do śmietników, co ma znaczenie zwłaszcza w dobie rosnących opłat za wywóz śmieci.

Kompostowiec rożowy

To polska nazwa dla gatunku szerzej znanego jako dżdżownica kalifornijskia (Eisenia fetida). Te zwierzęta odżywiają się szczątkami roślinnymi, więc kompost jest dla nich wymarzonym miejscem. Ryjąc korytarze w stercie odpadków poprawiają jej napowietrzenie. A odchody dżdżownic to tzw. biohumus – skoncentrowany naturalny nawóz. Kompostowce osiągają 10-20 cm długości i są długowieczne – żyją nawet 15 lat.

Stołówka dla drobnych zwierząt

Mikroby są głównymi konsumentami materii organicznej i to dzięki nim kompostowanie przebiega sprawnie i szybko. Jednak kompost przyciąga też wiele drobnych zwierząt pragnących skorzystać z takiego nagromadzenia substancji odżywczych. W sumie może to być nawet kilkaset gatunków tworzących złożony ekosystem. Znajdują się w nim stawonogi, żywiące się szczątkami roślin i grzybami: skoczogonki, stonogi, karaczany, krocionogi, chrząszcze, larwy much oraz mrówki. Nie brakuje też ślimaków, zwłaszcza tych pozbawionych muszli (pomrowików). Są też i drapieżniki: od robaków polujących na bakterie i pierwotniaki przez pająki i wije po żaby i ropuchy.

Hermetia illucens

Ten owad (po angielsku zwany Black Soldier Fly – czarna mucha-żołnierz) od kilku lat przykuwa uwagę badaczy zajmujących się procesami kompostowania. Jej larwy są niezwykle żarłoczne i mało wybredne. Zjadają praktycznie wszystkie odpady organiczne, łącznie z nienadającymi się do tradycyjnego kompostowania resztkami mięsa i nabiału. W ciągu dwóch tygodni są w stanie dziesięciokrotnie zmniejszyć masę kompostu. A gdy już się najedzą, wycofują się w suchsze miejsca, by tam zamienić się w poczwarki. Wykluwają się z nich czarne muchy, które żyją tylko kilka dni. Trzymają się z daleka od ludzi, a że wyglądem przypominają gatunki drapieżne, przepędzają inne owady. Są tak skuteczne, że coraz częściej używa się ich jako biologicznych straszaków na muchy domowe w stajniach, oborach i chlewniach.

Domowa hodowla much

Larwy muchy Hermetia illucens można zastosować do kompostowania także w warunkach domowych. Na taki pomysł wpadła m.in. Katherina Unger, studentka wzornictwa przemysłowego z Wiednia. Zaprojektowane przez nią urządzenie o nazwie Farm 432 to elegancka domowa hodowla tych owadów. Można je karmić resztkami warzyw i owoców. Larwy szybko rosną i zamieniają się w poczwarki zawierające wiele składników odżywczych, m.in. pełnowartościowe białko i wapń. Można ich użyć jako karmy dla drobiu czy ryb. Po przetworzeniu mogą też być zjadane przez ludzi. Katherina Unger twierdzi, że jej urządzenie może dostarczać pół kilograma poczwarek tygodniowo.

Więcej: www.bit.ly/hermetia

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybTozNjk=","uri":"/tag/ekologia","name":"ekologia","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"ekologia - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},"post_18f38_6aa9a":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDoxOTE5Mw==","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Powstanie gra na podstawie prozy Lema. Nareszcie!\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":4},"featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo3MzY1OA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/33/stanislaw-lem-w-swiecie-gier.jpeg"}},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"title_b28e9_bf21a":"Powstanie gra na podstawie prozy Lema. Nareszcie!","content_b28e9_bf21a":"

Po Andrzeju Sapkowskim kolejny polski pisarz zostanie przeniesiony do cyberprzestrzeni. Poza radością można zadać jedynie pytanie: „dlaczego tak późno?”

Jaka będzie gra na podstawie Lema? Jak na razie twórcy pozostają enigmatyczni.

“Będzie to gra przygoda FPP. Na żadne inne zadane pytanie nie udzielamy w tym momencie odpowiedzi” – to komentarz ze studia Starward Industries na przesłane przez nas pytania. Wśród krążących informacji można wyłowić jeszcze, że będzie realizowana jako „indie” (niezależna, raczej niskobudżetowa) i oprze się na silniku Unreal 4. Tematem ponoć ma być wyprawa astronautów i towarzyszące jej perypetie. To jednak za mało by wywnioskować o jaką książkę Stanisława Lema może dokładnie chodzić.

Pozostaje zatem uzbroić się w cierpliwość.

Stanisław Lem to niekwestionowany król polskiej literatury science fiction oraz futurologii. Co ciekawe, im dalej od czasu jego publikacji tym częściej jego przewidywania okazują się zaskakująco celne. W sposób wyjątkowy potrafił łączyć filozofowanie z zagłębianiem się głęboko w psychikę ludzką. Do tego snuł rozważania o losach nauki i technologii, oraz o tym jakie miejsce zajmie między nimi człowiek. “Niezwyciężony”, “Dzienniki Gwiazdowe”, “Cyberiada”, “Kongres futurologiczny” czy “Solaris” to tylko kilka tytułów z opasłego dorobku autora, które co najmniej raz w życiu trzeba przeczytać. Nawet jeśli nie wszystkie to choćby jeden z nich.

Na styku literatury i cyber-pop-kultury

Gry komputerowe to obecnie równie nośne medium co filmy czy książki. Skupiają wokół siebie tłumy fanów i niejednego (oraz niejedną) z nich zachęciły do sięgnięcia po książkę. Przykłady? Proszę bardzo. Zacznijmy od najwyraźniejszych czyli „Wiedźmina” i jego kolejnych części oraz „Stalkera”.

Pierwsza z gier pozwoliła wejść do świata opisanego przez Andrzeja Sapkowskiego. Mieszanka niezbyt-heroicznego fantasy z legendami słowiańskimi i bardzo ostrym humorem autora okazała się strzałem w dziesiątkę, znacznie celniejszym niż ekranizacja z Michałem Żebrowskim (genialna muzyka Grzegorza Ciechowskiego!) czy ciekawe adaptacje komiksowe autorstwa Macieja Parowskiego, Bogusława Polcha i Danuty Polch.

Druga gra to przeniesienie na ekran komputera rzeczywistości powieści „Piknik na skraju drogi” Arkadija i Borysa Strugackich. Nawiązuje także do filmu „Stalker” Andrieja Tarkowskiego. Oba te dzieła powstały w latach siedemdziesiątych XX wieku, a dzięki popularności gier wróciły do nich pokolenia dorastające w pierwszej dekadzie XXI wieku. Trudno chyba o lepszą promocję.

Przykładów może być więcej, dodam tylko jeden od siebie: „Diuna”. Zanim trafiłem na powieść Franka Herberta po raz pierwszy zetknąłem się ze światem planety Arrakis w grze komputerowej. Produkcja francuskiej firmy Cryo Interactive z 1992 roku była połączeniem gry przygodowej z elementami strategicznymi. Zafascynowała mnie światem na tyle skutecznie, że sięgnąłem zarówno po pierwszy jak i kolejne tomy opasłego cyklu. Filmu Davida Lyncha także nie pominąłem.

Myślę, że wielu komputerowych graczy i graczek na całym świecie może opowiedzieć własne historie tego jak gry naprowadziły ich na fascynujący tekst kultury: muzykę, film, książkę, wiersz, opowiadanie czy mit.

Do tej pory mistrzowie gatunków fantasy, science fiction i horroru pojawiali się sporadycznie w grach. Czasem nawet trafiały się produkcje wchodzące w dyskusję z filozofami. Dobrym przykładem jest „Bioshock” oraz jego kontynuacje, który w tle losów głównego bohatera dyskutuje z filozofią obiektywizmu Ayn Rand wyłożoną w powieści „Atlas zbutnowany”. Jeden z najważniejszych twórców nowoczesnej grozy, Howard Phillips Lovecraft doczekał się wielu gier czerpiących z jego prozy, podobnie twórca „Władcy Pierścieni” J. R. R. Tolkien. Wśród autorów science fiction, a szczególnie jej najbardziej wymagających odłamów, ciekawych adaptacji doczekał się „Łowca Androidów” (choć to raczej gra na podstawie filmu na podstawie książki) czy „Nie mam ust a muszę krzyczek” Harlana Ellisona. Oczywiście nie można zapomnieć o sukcesie gier na podstawie książek serii „Metro 2033” Dmitrija Glukchowskiego. To jednak kilka tytułów z wciąż puchnącej listy książek przeniesionych do świata gier. Fakt, że wreszcie pojawi się tam proza Lema cieszy nie tylko fanów gatunku, to po prostu świetne fabuły.

Pracująca nad grą Starward Industries ma w swoich szeregach osoby związane wcześniej między innymi z CD Projekt RED czy Techland. To tylko jeszcze bardziej zaostrza apetyt.

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2019-05-30T16:15:50","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4ODk5NA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/0d1602fdf5c97552b4d07a4ee759e9298034b10e.jpeg"}},"id":"dXNlcjo2ODA=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/08b18a1608ae6d7fb8accc790d68b588?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Błażej Grygiel","slug":"blazej-grygiel","description":"Dziennikarz, redaktor on-line, lektor, muzyk. Rozkochany w ciekawostkach popularnonaukowych, szczególnie tych z życia zwierząt, oraz wiecznie głodny pożeracz popkultury, którą stara się czytać... z naukowym dystansem.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybToyNTky","uri":"/tag/literatura","name":"literatura"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxNDAxNA==","uri":"/tag/science-fiction","name":"science fiction"}]},"slug":"nareszcie-powstanie-gra-na-podstawie-prozy-lema-190530041711"},"post_18f38_c915f":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDoxOTA5MA==","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Masz wrażenie, że czas płynie zbyt szybko? Psychologowie podpowiadają, co możesz zrobić, by tak nie pędził\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":4},"featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo3NjM2OA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/36/masz-wrazenie-ze-czas-plynie-za-szybko-psychologowie-podpowiadaja-co-mozesz-zrobic-by-tak-nie-pedzil.jpeg"}},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"title_b28e9_bf21a":"Masz wrażenie, że czas płynie za szybko? Psychologowie podpowiadają, co możesz zrobić, by tak nie pędził","content_b28e9_bf21a":"

Nie chodzi o to, żeby zacząć się nudzić i obserwować jak chwile się dłużą. Chodzi o to, żeby nie pozwalać mu przepływać niepostrzeżenie. Za wszystko odpowiedzialne są prawa, jakimi rządzi się nasza zdolność postrzegania.

Kto nie pamięta, jak w dzieciństwie podróż samochodem wydawała się niekończącą się historią, a lekcja matematyki trwała wieczność. Dziś babie lato jest jak zapowiedź nadchodzących mrozów, zdanie „kiedy to zleciało” brzmi jak mantra, a urodziny i święta przychodzą każdego roku o wiele za wcześnie. Brzmi znajomo?

– Wcale nie musi tak być . To jak doświadczamy upływu czasu jest różne w różnych sytuacjach – mówi psycholog Steve Taylor, starszy wykładowca na Leeds Beckett University, autor książki „Making Time”. – Sposób postrzegania czasu mogą zmieniać środki odurzające, sytuacje traumatyczne czy stan przepływu, którego doświadczają m.in. sportowcy. Kluczowe jest zrozumienie procesów psychologicznych, które się za tym kryją.

\n\n

Dlaczego czas przyspiesza wraz z wiekiem?

Badania Taylora zdają się potwierdzać istnienie dwóch podstawowych praw. Po pierwsze: czas wydaje się przyspieszać wraz z wiekiem, po drugie – czas wydaje się zwalniać, gdy jesteśmy wystawieni na nowe wrażenia, doświadczenia, trafiamy w nieznane środowisko.

W obu przypadkach kluczowym czynnikiem jest związek między naszym postrzeganiem czasu a ilością informacji (bodźców, emocji, myśl), które przetwarzamy. Im więcej nowych informacji, tym czas wydaje się upływać wolniej (czy raczej: mamy wrażenie, że upłynęło go więcej, bo nasz umysł przetworzył więcej danych).

Wyjaśnia to, dlaczego w dzieciństwie czas tak się dłuży – świat jest dla dzieci fascynującym miejscem, pełnym nowych wrażeń i pierwszych doświadczeń. Wraz z wiekiem otoczenie staje się coraz bardziej znajome, a my coraz mniej wrażliwi na codzienne doświadczenia (przetwarzamy mniej informacji, więcej przyjmujemy za pewnik). Dochodzi do tego fakt, że wraz z wiekiem każdy okres stanowi mniejszą część naszego życia jako całości.

\n\n

Jak wydłużyć czas? Próbuj nowego

Zdaniem psychologa tę wiedzę możemy wykorzystać, by świadomie zmienić sposób postrzegania czasu. Po pierwsze w spowolnieniu czasu pomoże wystawienie się na nowe doświadczenia. Podróż w nieznane, wyzwania zawodowe, kurs i zdobywanie nowych umiejętności wśród świeżo poznanych ludzi. Zwiedzając nowe miejsce, z pewnością jesteś bardziej wrażliwy na otoczenie, wszystko jest nieznane i nowe, poświęcasz więc sporo uwagi, by przetworzyć bodźce. Czas się nie dłuży, ale masz wrażenie, że upłynęło go więcej, niż gdybyś pozostał przy biurku i wykonywał rutynowe czynności.

Wrócić do „tu i teraz”

Drugi sposób, i jak się zdaje bardziej skuteczny, to podejmowanie wysiłku, by być bardziej świadomym codziennych doświadczeń. To tak zwana uważność („mindfulness”), która oznacza zwrócenie uwagi na to, co widzimy, słyszymy, dotykamy, smakujemy lub wąchamy – nie zaś na nasze myśli. Oznacza przeżywanie trwającej chwili wszystkimi zmysłami nie w sposób czysto intelektualny. Skanowanie ciała, śledzenie oddechu, obserwowanie otaczających przedmiotów i zjawisk. Nie jest to więc poszukiwanie nowych doświadczeń, ale zmiana podejścia do doświadczeń już znanych.

Praktykę można rozpocząć w każdej chwili, np. w drodze powrotnej do domu, obserwując mijane widoki albo w czasie kąpieli – zamiast pozwalać myślom uciekać w plany na jutrzejszy dzień albo rozmyślania o tym wszystkim, co się wydarzyło w pracy, skierować uwagę na odczuwanie temperatury wody, tego jak spływa po ciele, rozpryskuje się i daje uczucie czystości.

\n\n

– Ten otwarty i uważny stosunek do swoich doświadczeń sprawia, że zwiększamy ilość przetwarzanych informacji i przez to mamy większą kontrolę nad tym, jak postrzegamy czas – podsumowuje Taylor.

Nie musimy więc myśleć o czasie jako o wrogu – w pewnym stopniu mamy nad nim kontrolę. I chociaż nie mamy możliwości zatrzymywania chwil, możemy je po prostu uważniej przeżywać. A to chyba najlepsze co możemy zrobić ze swoim czasem.

Źródło: www.sciencealert.com

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2021-02-14T10:40:43","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4OTAyMQ==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/be64a9fd7eecdefce7d3908c66cf116a9a61858f-scaled.jpeg"}},"id":"dXNlcjo2ODI=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/f500b13058f11562e9fdc2171a376a0c?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Hanna Gadomska","slug":"hanna-gadomska","description":"redaktor online","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo3ODg=","uri":"/tag/czas","name":"czas"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxMjk2","uri":"/tag/psychologia","name":"psychologia","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"psychologia - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"slug":"masz-wrazenie-ze-czas-plynie-zbyt-szybko-psychologowie-podpowiadaja-co-mozesz-zrobic-by-tak-nie-pedzil","categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1Mw==","name":"Społeczeństwo","slug":"spoleczenstwo","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Społeczeństwo - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},"post_18f38_4fbad":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDozMzIy","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Tatarak jak LSD, halucynogenna purchawka, toksyczna makrela. Nasza psychoaktywna fauna i flora\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":9},"featuredImage":null,"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":"Przemysław Miller"},"title_b28e9_bf21a":"Tatarak jak LSD, halucynogenna purchawka, toksyczna makrela. Nasza psychoaktywna fauna i flora","content_b28e9_bf21a":"

Podczas letniego spaceru bez problemu przechodzimy obok narkotycznych roślin, a halucynogenne zwierzęta powszechnie zamieszkują nasze lasy i jeziora.

Egzotyka fascynuje nas znacznie bardziej niż polska przyroda nie tylko dlatego, że jest kolorowa i dziwaczna, ale również z powodu swej tajemniczości i czyhających na człowieka zagrożeń. Większość z nas uważa, że substancje halucynogenne można uzyskać tylko z roślin czy zwierząt pochodzących z dalekich krajów. Nic bardziej błędnego. Także i w Polsce możemy znaleźć stworzenia, które produkują związki chemiczne silnie wpływające na naszą psychikę. W medycynie ludowej substancje psychoaktywne przez setki lat służyły do zwalczania bólu i chorób, ale również do odurzania zmysłów i tłumienia stanów lękowych, działały pobudzająco i podniecająco. Dziś, w dobie łatwo dostępnych narkotyków syntetycznych – znacznie groźniejszych dla zdrowia i życia – poszły w zapomnienie, choć cały czas można je znaleźć dosłownie za płotem.

LSD NAD JEZIOREM

Niezwykłą, a zarazem nader pospolitą rośliną, którą spotkamy w Polsce wszędzie tam, gdzie występuje jakikolwiek podmokły teren, jest tatarak zwyczajny (Acorus calamus). Właściwości lecznicze tataraku są znane w Europie już od końca średniowiecza za sprawą otrzymywanego z niego olejku eterycznego, który był antidotum na bezsenność, epilepsję, stany gorączkowe, depresję i nerwicę. Swoją uniwersalność i moc w wysokiej dawce zawdzięcza halucynogennym związkom chemicznym, które wywołują w organizmie człowieka zmiany w postrzeganiu oraz usposobieniu.

Halucynogeny należą do środków o charakterze stricte psychotropowym, które jednak stosunkowo rzadko powodują utratę pamięci i dezorientację w stosunku do czasu, miejsca i osób. Nie wywołują one również stanów majaczenia, czyli delirium. Olejek z tataraku zwyczajnego podany w dużej dawce wywołuje głównie omamy wzrokowe oraz podobne do tych po zażyciu LSD, a konsekwencją częstego stosowania tej substancji może być zwiększone ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych. Z roślin wodnych warto też zwrócić uwagę na grzybień (Nymphaea spp.), a dokładniej na jego pąki i kwiaty.

Zawierają one bowiem substancje, z których można uzyskać olejek eteryczny o silnych właściwościach podniecających – a więc afrodyzjak. Odpowiada za to alkaloid nufaryna i glikozyd nymfalina. Odurzenie tą niepozorną rośliną może nastąpić po spożyciu naparu, wywaru lub po spaleniu zaledwie 1–2 suchych pąków i kwiatów, tak jak ma to miejsce w wypadku tytoniu. W Europie była również znana „czarodziejska” roślina z gatunku wrzosowatych – bagno zwyczajne (Ledum palustre), o której odurzających właściwościach pisał już w starożytności Pliniusz. Owo magiczne, pliniuszowskie „ledum” spopularyzowali w nowożytnej Europie Germanie, którzy używali rośliny jako źródła wyrazistej goryczy przy produkcji piwa. Trunek taki był również psychoaktywny i często u spożywających go wywoływał ataki szału lub majaczenia.

Natomiast w medycynie ludowej stosowano bagno do leczenia krztuśca oraz długotrwałych bóli stawów i kości. Interesująco na tym tle wygląda także pospolity w Europie Środkowej łubin (Lupinus spp.). Zawiera wyjątkowy alkaloid – lupinidynę, która w zależności od stężenia dawki działa paraliżująco lub pobudzająco na centralny i wegetatywny układ nerwowy. W dużej ilości wywołuje nudności, wymioty, ślinotok, trudności w przełykaniu oraz zaburzenia rytmu serca. Przedawkowanie lupinidyny powoduje postępujące porażenie, które prowadzi bezpośrednio do śmiertelnego paraliżu oddechowego przy pełnej świadomości poszkodowanego.

SIŁA MUCHOMORA

W mediach pojawiają się co chwila materiały dotyczące halucynogennych grzybków. Rzadko jednak wspomina się o tym, że królową grzybowych narkotyków jest niepozorna purchawka (Lycoperdon spp.). Ten kulisty grzyb rośnie w każdym jasnym lesie, na polanie czy łące. Purchawka ma właściwości narkotyczne, które sprzyjają długim snom, stanom półsnu lub snu na jawie. Pod wpływem tego grzyba można też słyszeć dziwne, nieistniejące głosy. Najstarszy znany halucynogenny grzyb leśny to muchomor czerwony (Amanita muscaria), stosowany od czasów epoki kamiennej. Jest wręcz nafaszerowany substancjami czynnymi, takimi jak kwas ibotenowy, muskaryna, muscymol, muskazon, butylotrójetyloamina czy acetylocholina.

W medycynie ludów zamieszkujących Syberię podawano go w stanach skrajnego osłabienia, a macerat z zalanych zimną wodą suszonych owocników stosowano jako antidotum przy ukąszeniach jadowitych węży. W homeopatii był uniwersalnym środkiem na zaburzenia systemu nerwowego. Ponoć spożycie 10 owocników muchomora czerwonego ma być śmiertelne dla dorosłego człowieka, ale brakuje na to do dzisiaj rzetelnych danych naukowych. Pewne jest natomiast silnie halucynogenne działanie grzyba – okres odurzenia trwa około 5–6 godzin.

WÓDKA Z SALAMANDRY

W organizmach zwierząt – podobnie jak u roślin i grzybów – również mogą występować narkotyczne związki chemiczne. Najważniejsze z nich wykazują strukturalne pokrewieństwo z wieloma neuroprzekaźnikami i innymi substancjami, które wpływają na funkcje psychiczne. Większość zwierzęcych halucynogenów zawiera azot i należy do grupy alkaloidów. O ile jednak właściwości halucynogenne roślin i grzybów były już znane w zamierzchłej przeszłości, o tyle substancje zwierzęce zaczęły być poznawane dopiero dzięki rozwojowi chemii na przełomie XIX i XX wieku. Do psychoaktywnych zwierząt należy ropucha szara (Bufo bufo) – jeden z największych płazów, jakie występują na terenie naszego kraju. Długość jej ciała może dochodzić nawet do 20 cm. Skóra płaza jest chropowata i pokryta brodawkami. Ropuchy szare żyją głównie w lasach, parkach i ogrodach, nierzadko w pobliżu siedzib ludzkich.

Specyficzna wydzielina z gruczołów ropuchy – bufotenina – została po raz pierwszy wyizolowana dopiero w 1920 roku. Substancja ta jest izomerem psylocyny i ma silne właściwości halucynogenne, a także podnosi ciśnienie tętnicze krwi, działa żrąco, podrażnia błony śluzowe jamy ustnej i nosa. Osoby, które znalazły się pod jej wpływem, uskarżały się na krótkotrwałe złudzenia optyczne przypominające błyski płomieni lub snop iskier. Takie efekty pojawiają się już przy dawce 0,05 mg na kilogram wagi ciała. Bufotenina ma również działanie znieczulające, dzięki czemu może być stosowana w terapii nowotworów występujących w obrębie gardła i nosa. Inny płaz znany ze swoich halucynogennych właściwości to salamandra plamista (Salamandra salamandra). Zamieszkuje ona wilgotne i cieniste lasy liściaste w górach do wysokości 1800 m n.p.m. Wielokrotnie stawała się „czarną bohaterką” legend i baśni. Uważano m.in., że można nią… zgasić ogień.

To oczywiście mit, natomiast prawdą jest, że salamandra jest jadowita – jej skóra zawiera gruczoły, które uwalniają wydzielinę pod wpływem bodźców mechanicznych. W jadzie odkryto alkaloidy chinolizydynowe: salamandrynę, samandaron i samandarydynę. W zamierzchłych czasach często wkładano żywe salamandry do wysokoprocentowego alkoholu i marynowano. Praktyki takie można spotkać jeszcze i dzisiaj w Słowenii, gdzie nadal w ten sposób produkuje się halucynogenną wódkę.

RYBA ŻYWYCH TRUPÓW

Rzadko kto zdaje sobie sprawę z tego, że w Polsce żyją ryby, po których zjedzeniu mogą wystąpić nie tylko klasyczne zatrucia pokarmowe, ale również objawy zaburzenia świadomości, połączone z utratą kontroli nad działaniem naszego organizmu. Popularna makrela (Scomber spp.) ma w sobie skombrotoksynę, będącą mieszaniną wielu związków chemicznych, powstających w czasie bakteryjnego rozkładu tkanki skórnej i mięśniowej. Objawy zatrucia to kołatanie serca, silne bóle głowy, wymioty oraz wysypka skórna, a dolegliwości mogą występować nawet do ośmiu dni (!) od chwili zatrucia. Mięso brzany (Barbus barbus) także wykazuje niecodzienne właściwości, ale wyłącznie w okresie tarła, które przypada na czerwiec. Również otoczka ikry tej ryby jest trująca. Toksykolodzy zaobserwowali, że objawy zatrucia występują w przedziale od kilku minut do nawet kilkudziesięciu godzin.

Początkowym symptomem jest zawsze swędzenie w okolicach warg i języka, rozprzestrzeniające się następnie na dłonie i stopy. Potem następuje powolne odrętwienie całego ciała, które jest podobne do stanu występującego po zażyciu silnego środka narkotycznego – z tą tylko różnicą, że po zakończeniu zażywania mogą wystąpić dodatkowo silne bóle brzucha i wymioty. Zagadką toksycznych substancji w mięsie europejskich ryb – przy okazji badań nad obrzędami Voodoo – zainteresowała się ostatnio grupa botaników z Harvard University. Naukowcy badający brzany odkryli w ich organizmie jeszcze jeden dziwny związek chemiczny, który po przedostaniu się do ludzkiego krwiobiegu powoduje osłabienie wszystkich mięśni. W dużym stężeniu substancja ta prowadzi również do krótkotrwałego paraliżu, jednakże z zachowaniem pełnej świadomości. Ma ona nie tylko toksyczny, ale również halucynogenny wpływ na ludzki organizm. Dowodem są zaburzenia w odbiorze rzeczywistości, które polegają na tym, że osoba będąca pod wpływem tego środka przedmioty gorące uważa za zimnie i odwrotnie. Tajemnicza substancja do złudzenia przypomina tę, której używają szamani w pierwszym etapie rytuału zombie.

UWAGA NA KAWĘ

Naszą intencją nie jest oczywiście propagowanie środków odurzających pochodzenia naturalnego, lecz jedynie wskazanie, że nasza krajowa fauna i flora obfituje w równie ciekawe i niezwykłe gatunki jak przyroda krajów dla nas egzotycznych. Poza tym opisane w artykule rośliny, grzyby i zwierzęta z reguły zawierają niewielkie ilości substancji psychoaktywnych, a wyekstrahowanie ich wymaga sporo pracy i sprzętu laboratoryjnego. Badania nad takimi stworzeniami pozwalają nam jednak zrozumieć tajniki medycyny ludowej i obrzędów plemiennych, a być może przysłużą się także rozwojowi nowoczesnej medycyny. Warto też pamiętać, że substancje wpływające na świadomość są powszechnie obecne w naszej diecie. Można je znaleźć w kawie i herbacie, orzeźwiającej coli, aromatycznej wanilii czy czarnym pieprzu. Jak mawiał słynny Paracelsus, wszystko zależy od dawki…

Redakcja Focus.pl wybierze dla Ciebie najlepsze artykuły tygodnia. Zapisz się na nasz newsletter

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2020-11-09T06:29:51","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4NzQ3Nw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/cropped-favicon.9553bdbe.png"}},"id":"dXNlcjozNDY=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/21313f31e4c3a966c0f1eefd53d13d12?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Redakcja","slug":"redakcja","description":null,"seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":"Wpisy redakcji","tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybTozMDk=","uri":"/tag/grzyby","name":"grzyby"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTozMDQ=","uri":"/tag/lsd","name":"LSD"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo0Mw==","uri":"/tag/przyroda","name":"Przyroda"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTozMDg=","uri":"/tag/rosliny","name":"rośliny","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"rośliny - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTozMTA=","uri":"/tag/halucynogenne","name":"środki halucynogenne"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTozMDU=","uri":"/tag/psychoaktywne","name":"substancje psychoaktywne"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTozMDc=","uri":"/tag/wodka","name":"wódka"}]},"slug":"natura-psychoaktywna"},"post_18f38_5c3cf":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDoxMjY1OA==","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Hybrydy atakują. Jak krzyżowanie się gatunków zmienia przyrodę?\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":8},"featuredImage":null,"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":"Focus 10/2015|"},"title_b28e9_bf21a":"Hybrydy atakują. Jak krzyżowanie się gatunków zmienia przyrodę?","content_b28e9_bf21a":"

Jednym zwierzętom zagraża, innym pozwala przetrwać i dobrze funkcjonować. Hybrydyzacja, czyli krzyżowanie się różnych gatunków, nieuchronnie zmienia naszą przyrodę. Nie zawsze na lepsze.

Od niepamiętnych czasów ludzie podejrzewali, że zwierzęta należące do różnych gatunków mogą krzyżować się ze sobą. W mitach roi się od centaurów, minotaurów czy syren. I choć tak odległe krzyżówki nie są możliwe, hybrydy pojawiają się w przyrodzie o wiele częściej, niż mogłoby się wydawać. Są bowiem efektem „mezaliansów” między gatunkami blisko ze sobą spokrewnionymi, takimi jak niedźwiedzie polarne i grizli – ich potomek to grolar. Hybrydyzacja nie ominęła nawet nas. Wielu ludzi ma w swoim DNA niewielkie domieszki genów neandertalczyków i innych hominidów. Naukowcy wciąż spierają się o to, czy hybrydyzacja jest dobrym zjawiskiem. Z jednej strony może sprzyjać powstawaniu nowych gatunków, lepiej przystosowanych do zmieniającego się środowiska. Jeśli jednak hybrydy pojawiają się w wyniku ingerencji człowieka, skutki mogą być opłakane.

Jelenie w natarciu, orliki na wymarciu

Niebezpieczne jest wprowadzanie do środowiska nowych gatunków z odległych zakątków świata. Przykładem może być jeleń sika, sprowadzony do Polski na przełomie XIX i XX w. z Anglii i Japonii. Wtedy trafiło do nas zaledwie kilkanaście osobników. Dziś w Polsce żyje ich ok. 280 i chętnie krzyżują się z rodzimymi jeleniami szlachetnymi. „Samce sika mają problem ze znalezieniem partnerek swojego gatunku. Badania, które przeprowadziliśmy, pokazały, że to one w większości przypadków są ojcami mieszańców. Jelenie te, choć mniejsze, wygrywają w konkurencji ze szlachetnymi.

Dzieje się tak zarówno przy paśnikach, jak i podczas zdobywania partnerek” – wyjaśnia dr Wojciech Solarz z krakowskiego Instytutu Ochrony Przyrody PAN.

W miejscach, gdzie oba gatunki mają ze sobą częsty kontakt – w okolicach Pszczyny i Zalewu Wiślanego – mieszańce stanowią aż 19,4 proc. „Nawet w Puszczy Piskiej, gdzie sika widywane są sporadycznie, mieszańców jest 15,4 proc.” – mówi dr Solarz. To, jak szybko jeleń sika może się rozprzestrzeniać, widać na Wyspach Brytyjskich. Tam na niektórych obszarach w ogóle nie ma już czystej krwi jeleni szlachetnych. Dla biologów to niepowetowana strata, bo wraz ze zwierzęciem znikają także jego unikatowe geny (część z nich może być cenna np. dla przemysłu farmaceutycznego). Poza tym ubytek nawet jednego gatunku może zaburzyć funkcjonowanie całego ekosystemu.

W Polsce gatunkiem zagrożonym wyginięciem m.in. w konsekwencji hybrydyzacji jest orlik grubodzioby. Tych unikających człowieka, żyjących na podmokłych bagiennych terenach ptaków mamy zaledwie kilkanaście par, z czego tych czystej krwi jest 8–10. Reszta to mieszańce z mniej płochliwym, preferującym łąki orlikiem krzykliwym. Oba ptaki to gatunki blisko spokrewnione, bardzo podobne zarówno z wyglądu, jak i genetycznie, a nawet pod względem zachowania (np. rytuałów godowych). Hybrydyzacja następuje przede wszystkim w wyniku zlikwidowania naturalnej bariery, która kiedyś je dzieliła. Prawie 98 proc. mokradeł w Polsce zostało osuszonych. Ostatnie prawie naturalne bagna zachowały się w dolinie Biebrzy i tam właśnie żyją ostatnie polskie orliki grubodziobe. „Ale siedlisk i partnerów własnego gatunku mają tak mało, że grubodzioby, aby przeżyć, idą na kompromis i zadowalają się partnerem w postaci orlika krzykliwego. Poza tym »chłopaki« wszystkich szponiastych mają zakodowane, że duże samice są fajne. Nic dziwnego, że mniejsze orliki krzykliwe uganiają się za dużymi »dziewczynami« grubodziobych” – tłumaczy Jacek Karczewski, prezes stowarzyszenia Ptaki Polskie. Te samice zresztą nie narzekają na mniejszych partnerów, którzy bywają bardziej sprawni i dynamiczni – łatwiej się im przedzierać przez gąszcz lasu.

\n
Płotka + Leszcz = ?
\n
U większości ryb zapłodnienie odbywa się na zewnątrz ciała, co zwiększa ryzyko powstania hybrydy. W Polsce krzyżują się np. płocie z leszczami. Obydwa gatunki odbywają tarło w podobnych warunkach i terminach. Samice płoci co roku składają tysiące ziaren ikry podczas tarła. W trakcie kilkunastoletniego życia mogą je odbyć co najmniej 10 razy, co oznacza, że każda płotka może spłodzić pół miliona dzieci. Przeżywa jednak tylko niewielka ich część – ta posiadająca najlepsze geny. Każde kolejne po-kolenie jest nieco lepiej przystosowane. Jeśli jednak dojdzie do hybrydyzacji, ten cenny dorobek ewolucyjny może przepaść.
\n
Powstawaniu hybryd sprzyja niszczenie naturalnych barier chroniących gatunki przed krzyżowaniem się. W przypadku ryb wystarczy budowa zbiorników zaporowych czy regulacja rzek. Zarówno płoć, jak i leszcz składają ikrę na roślinach wodnych, którym szkodzi ciągłe podnoszenie się i opadanie poziomu wody. „Ze względu na ograniczone występowanie roślinności podwodnej różne gatunki odbywają tarło razem. Skutkiem są mieszańce, które choć niekiedy żywotne i mogące nawet dojrzewać płciowo, są bezpłodne. To chybiona inwestycja, bo geny rodziców nie zostaną przekazane następnym pokoleniom” – mówi dr Antoni Amirowicz z Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie.
\n

Żbikokoty i wilkopsy

Do krzyżowania dochodzi także pomiędzy zwierzętami dzikimi a domowymi. Zdarza się, że wilki łączą się ze swoimi najbliższymi krewnymi – psami. Tych pierwszych jest w Polsce około tysiąca, tych drugich w sumie ok. 9 mln. W ostatnich latach dzięki analizie DNA i monitoringowi wykryto kilka wilczo-psich mieszańców. Pozwoliło to na szybkie usunięcie ich ze środowiska.

Pozostawianie hybryd w lesie mogłoby mieć negatywne skutki. „Mieszańce mogą np. posiadać psią adaptację – gen umożliwiający trawienie skrobi. Istnieje więc ryzyko, że żerowałyby na wiejskich śmietnikach, wchodząc w konflikty z ludźmi. Ponieważ są zwykle mniejsze i mniej sprawne niż wilki, samodzielne polowania na dzikie zwierzęta kopytne mogłyby im sprawiać trudność i spowodować całkowite przestawienie się na łatwiej dostępne zwierzęta gospodarskie” – mówi Maciej Szewczyk ze Stowarzyszenia dla Natury „Wilk”. Mieszańce zwykle różnią się zewnętrznie od czystej krwi wilków, więc ludzie łatwo je zauważają i boją się ich. Wilkopsy, choć równie płochliwe jak ich dzicy rodzice, powszechnie uważane są za bardziej niebezpieczne, nieprzewidywalne i skore do ataków. Taka opinia może sprawić, że ludzie zaczną domagać się odstrzału okolicznych wilków.

Gorzej wygląda sytuacja polskich żbików. Zostało ich zaledwie 200, podczas gdy swobodnie wędrujących kotów są w Polsce miliony. Nic dziwnego, że dzikie zwierzęta czują pociąg do udomowionych krewniaków. Michał Sumiński, który badał żbiki w latach 60., doszedł do wniosku, że osobniki czystej krwi właściwie już w Europie nie występują. W Szkocji, gdzie prowadzone są badania genetyczne, zostało nie więcej niż 400 „prawdziwych” przedstawicieli tego gatunku. Polscy uczeni twierdzą, że z polskimi żbikami nie jest tak źle, ale przyznają również, że brak aktualnych danych na ten temat.

Coraz mniej gatunków

Badacze obawiają się, że hybrydy będą gorzej przystosowane niż organizmy, które ewoluowały do życia w swym środowisku przez tysiąclecia. „Mieszańce mogą być bardziej odporne i to się sprawdza np. w rolnictwie. Ale w przyrodzie wygląda to inaczej, bo jeśli krzyżówka będzie większa i silniejsza od gatunku rodzimego, to dla niej samej będzie korzystne, ale zaburzy stan naturalny, zaszkodzi różnorodności innych gatunków” – tłumaczy dr Solarz.

Choć mieszańce rzeczywiście często przegrywają z konkurencją w wyścigu o przetrwanie, zdarzają się też takie, które radzą sobie lepiej niż rodzice. Być może właśnie w przypadku orlików grubodziobych ta opcja będzie się sprawdzać. „Domieszka krwi orlika krzykliwego sprawia, że w zmienionym środowisku taki mieszaniec będzie sobie lepiej radził. Ale niestety oznacza to, że czystej krwi orliki grubodziobe w końcu przestaną istnieć” – mówi Jacek Karczewski.

Korzystną cechę udało się także przejąć amerykańskim wilkom od psów. To gen odpowiadający za czarny kolor sierści. W wilczej populacji pojawił się on wskutek krzyżowania się z psami, które towarzyszyły ludziom przybyłym do Ameryki Północnej z Azji 14 tys. lat temu. Czarne osobniki są lepiej przystosowane do środowiska niż ich szarzy kuzyni. „Są trochę mniejsze, ale zarówno przeżywalność ich szczeniąt, jak i długość życia dorosłych wilków jest większa” – wyjaśnia Maciej Szewczyk. Także amerykańskie kojoty, które krzyżują się z wilkami, radzą sobie o wiele lepiej niż kojoty czystej krwi.

Naukowcy nie są więc zgodni co do tego, jak reagować na pojawianie się hybryd. Część bada-czy uważa, że nie powinniśmy się tego przesadnie bać, bo przyroda sama rozwiąże większość problemów, jeśli tylko nie będziemy za bardzo w nią ingerować. „Zadbajmy o zachowanie naturalnych barier, które chronią gatunki przed hybrydyzacją. Wówczas nawet podobne gatunki żyjące obok siebie nie będą się krzyżować” – uważa Jacek Karczewski. I dodaje, że hybrydyzacja pojawia się najczęściej tam, gdzie człowiek wyrządził przyrodzie największe szkody.

Co więcej, jest ona praktycznie nieunikniona, ponieważ maleje bioróżnorodność. „Opublikowany niedawno raport Komisji Europejskiej pokazał, że zwierząt niemal wszystkich gatunków jest coraz mniej” – mówi Karczewski. Wszystko wskazuje na to, że za kilkadziesiąt lat stan przyrody będzie o wiele gorszy. I może się okazać, że te odporniejsze krzyżówki albo gatunki dziś nazywane obcymi będą jedynymi zwierzętami, które przetrwają na wolności.

DLA GŁODNYCH WIEDZY:

Serwis poświęcony orlikowi zagrożonemu hybrydyzacją – www.orlikgrubodzioby.org.pl\n
Nasz artykuł o hybrydach i chimerach – www.bit.ly/fc11hybry\n

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2015-11-18T08:57:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"id":"dXNlcjo1OTA=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/c21f678524b64210ea24c5cd324de07d?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Anna Maziuk","slug":"anna-maziuk"}},"authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybToyMTc1","uri":"/tag/hybryda","name":"hybryda"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo0Mw==","uri":"/tag/przyroda","name":"Przyroda"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToyMjg=","uri":"/tag/zwierzeta","name":"zwierzęta","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"zwierzęta - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"slug":"hybrydy-atakuja-jak-krzyzowanie-sie-gatunkow-zmienia-przyrode","categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1NQ==","name":"Natura","slug":"natura","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Natura - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},"post_18f38_2717b":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDoyMDk4Mg==","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Syndrom Piotrusia Pana: na czym polega, jak objawia się w relacjach i skąd się bierze?\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":5},"featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo3NzYwNg==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/37/syndrom-piotrusia-pana-na-czym-polega-jak-objawia-sie-w-relacjach-i-skad-sie-bierze-kadr-z-filmu-piotrus-pan-z-1953-roku.jpeg"}},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"title_b28e9_bf21a":"Syndrom Piotrusia Pana częsty u współczesnych mężczyzn. Z czego wynika i jak go zwalczyć?","content_b28e9_bf21a":"

Syndrom Piotrusia Pana jest jedną z najczęściej rozpoznawanych psychologicznych postaw wśród mężczyzn. Potocznie określenie to odnosi się przede wszystkim do niedojrzałych mężczyzn. Czym dokładnie charakteryzuje się taka postawa i skąd się bierze? Jak przejawia się w relacjach z drugą osobą? W artykule poznasz odpowiedzi na te pytania.

Syndrom Piotrusia Pana: na czym polega?

Kompleks Piotrusia Pana nawiązuje do słynnej powieści J.M. Barriego “Piotruś Pan” z początku XX wieku. Autor opisał w niej losy mężczyzny, który znalazł się w fikcyjnej krainie Nibylandii, gdzie wspólnie z grupą młodych ludzi doświadcza kolejnych przygód.

W późniejszym okresie modelowa postać mężczyzny, który nie chce dorosnąć, stała się obiektem zainteresowania ze strony psychologów. Wykorzystali oni fikcyjną postać Piotrusia Pana do opisu przypadłości wielu współczesnych mężczyzn, którzy mimo osiągnięcia pełnej fizycznej dojrzałości, mentalnie nadal są zanurzeni w dzieciństwie i życiu młodzieńczym.

O takich osobach mówi się niekiedy “wieczny chłopiec”, “duże dziecko” czy właśnie “Piotruś Pan”. Mężczyzna taki zazwyczaj nie budzi skrajnie negatywnych skojarzeń. Wręcz przeciwnie, niekiedy może wręcz uchodzić za duszę towarzystwa albo dobrego kompana np. w trakcie letniego wypoczynku.

Sytuacja natomiast zaczyna się komplikować, gdy mówimy o współczesnym Piotrusiu Panu w kontekście związku z kobietą czy założeniu rodziny. Życie osób, które tworzą poważniejszą relację ze współczesnym Piotrusiem Panem – a więc z człowiekiem, którego cechuje między innymi niechęć do dorastania i nadmierne skupienie na własnym “ja” – z pewnością nie należy do łatwych.

Syndrom Piotrusia Pana: cechy

Czym charakteryzuje się współczesny Piotruś Pan? Psychologia od wielu lat udziela nam cennych wskazówek, dzięki którym łatwo rozpoznać mężczyzn z kompleksem Piotrusia Pana. W tym miejscu warto również dodać, że syndrom ten nie jest rozpoznawany jako zaburzenie psychiczne. Określenie “Piotruś Pan” odnosi się do opisu pewnego zbioru cech, które same w sobie nie muszą świadczyć o problemach psychicznych mężczyzny.

Jakie są główne cechy Piotrusia Pana? W tym kontekście należy wymienić między innymi:

skłonność do zachowania nieadekwatnego do wieku: warto na wstępie doprecyzować, że Piotrusiem Panem może być zarówno 25-latek, jak i 50-latek. Pod tym względem nie ma reguły. Wspólną cechą takich mężczyzn będzie natomiast skłonność do zachowywania się jak dziecko lub młodzieniec. Piotruś Pan będzie przywiązywał nadmierną wagę do rozrywki i zabawy kosztem swoich obowiązków, pracy i poczucia odpowiedzialności za siebie oraz bliskich.
postawa egocentryczna: Piotruś Pan będzie osobą skupioną na własnym “ja”, nastawioną na realizację swoich potrzeb i oczekującą, że inni będą to w pełni respektowali. Z taką osobą trudno będzie wejść w partnerską relację czy poważniejszy, oparty na wzajemności związek. Piotruś Pan to dobry kompan do niezobowiązującej rozrywki, ale niekoniecznie kandydat na dobrego przyjaciela, partnera, męża czy ojca.
trudności z podejmowaniem decyzji: Piotruś Pan to człowiek, który w poważnych sprawach jest niezdecydowany i woli unikać trudnych wyborów. Bardzo często odwleka podejmowanie istotnych decyzji, zostawiając je “na później”.
nadmierna emocjonalność: Piotruś Pan jest człowiekiem, który ma trudności z wyrażaniem emocji, jest skory do nadmiernego i nieadekwatnego do okoliczności okazywania (lub tłumienia) uczuć oraz potrzeb. Bywa osobą humorzastą, potrafiącą ostentacyjnie manifestować swoje niezadowolenie.

Warto w tym miejscu dodać, że opisane wyżej cechy nie są tylko i wyłącznie domeną niektórych mężczyzn. Mogą one także występować u kobiet. Kobiecym odpowiednikiem “Piotrusia Pana” jest tzw. syndrom wiecznej dziewczynki, coraz bardziej rozpowszechniony i opisywany przez psychologów.

Syndrom Piotrusia Pana: skąd się bierze?

Co sprawia, że mężczyzna zachowuje się jak Piotruś Pan? Osobowość takiej osoby jest zwykle bardziej złożona, niż na pozór może się wydawać. Warto mieć również na uwadze, że mężczyźni dotknięci syndromem Piotrusia Pana mogli borykać się w dzieciństwie z problemami, które miały negatywny wpływ na ich dorastanie. Mogły one przyczynić się do utrwalenia pewnych wzorców zachowań, których w dorosłym życiu niełatwo jest się pozbyć.

Mężczyźni dotknięci syndromem Piotrusia Pana to osoby, które mogły w okresie dziecięcym nie zaznać wystarczającej troski ze strony rodziców. W ich życiu może i nie brakowało oznak rodzicielskiej miłości (niekiedy mogło być wręcz jej za dużo!), natomiast za mało było wychowania, nauki dyscypliny i stawiania wymagań. Tacy młodzi ludzie wchodzili w dorosłe życie, nie wiedząc do końca, na czym polega odpowiedzialność, samodzielność, współpraca, sztuka kompromisu, obowiązkowość.

Syndrom Piotrusia Pana jest więc bardzo często wynikiem błędów wychowawczych ze strony rodziców. Współcześni młodzi ludzie, którzy doczekali się dzieci, powinni zatem w sposób szczególny zainteresować się integralnym rozwojem swoich pociech. Obok okazywania miłości, powinni również być wymagający i uczyć młodych ludzi odpowiedzialności. W ten sposób współcześni rodzicie wychowają ludzi dojrzałych, potrafiących budować trwałe relacje z innymi.

Syndrom Piotrusia Pana: jak z niego wyjść?

W dorosłym życiu trudno jest nauczyć się “od nowa” tych cech, które przesądzają o dojrzałości, jednak nie należy w związku z tym załamywać rąk. Jeśli tylko jesteśmy świadomi istniejącego problemu, to możemy podjąć odpowiednie działania, dzięki którym będziemy mogli zerwać ze szkodliwymi nawykami. Jak wyjść z syndromu Piotrusia Pana?

Przede wszystkim, potrzebna jest chęć zmian we własnym życiu. Trzeba nauczyć się postępowania odpowiedzialnego, które nie zawsze związane jest z doświadczaniem przyjemności, choć w dłuższej perspektywie może ono przynieść wiele pozytywnych skutków.

Konieczna jest przy tym praca nad motywacją. Jeśli mężczyzna dotknięty syndromem Piotrusia Pana zacznie dostrzegać pozytywne aspekty wprowadzonych zmian, wówczas znacznie chętniej będzie wcielał je w życie ponownie.

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2021-04-05T03:05:07","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4NzQ3Nw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/cropped-favicon.9553bdbe.png"}},"id":"dXNlcjozNDY=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/21313f31e4c3a966c0f1eefd53d13d12?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Redakcja","slug":"redakcja","description":null,"seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":"Wpisy redakcji","tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxNzg2Mw==","uri":"/tag/doroslosc","name":"dorosłość"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToyNzg=","uri":"/tag/osobowosc","name":"osobowość","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"osobowość - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxMjk2","uri":"/tag/psychologia","name":"psychologia","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"psychologia - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxNzE5OA==","uri":"/tag/rodzicielstwo","name":"rodzicielstwo"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo0NDk1","uri":"/tag/zwiazki","name":"związki","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"związki - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"slug":"syndrom-piotrusia-pana-na-czym-polega-jak-objawia-sie-w-relacjach-i-skad-sie-bierze","categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1Mw==","name":"Społeczeństwo","slug":"spoleczenstwo","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Społeczeństwo - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},"post_18f38_21459":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDoxNTAwMQ==","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Szalupy morderców. Aby ratować życie rozbitkowie dopuszczają się potwornych czynów\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":15},"featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo2OTM5NQ==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/29/kadr-z-filmu-titanic-chronik-eines-untergangs-1990.jpeg"}},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"title_b28e9_bf21a":"Szalupy morderców. Aby ratować życie rozbitkowie dopuszczają się potwornych czynów","content_b28e9_bf21a":"

Ponad 100 lat temu pasażerowie tonącego Titanica, byli bezwzględni w stosunku do innych, żeby tylko uratować życie. Zgodnie ze zwyczajami morza, nie ponieśli za to żadnych konsekwencji. Równie łaskawie traktuje się wszystkich rozbitków. Jeśli oczywiście przeżyją…

Dnia 15 kwietnia 1912 roku o godzinie 2.30 w nocy, 10 minut po zatonięciu Titanica w miejscu katastrofy kłębi się 500 rozbitków. Chcą dopłynąć do oddalonych o 200 metrów szalup. Niektórzy wiedzą już, że nie dadzą rady. Nad lodowatą wodą niesie się krzyk przerażonych ludzi.

Piąty oficer z Titanica Harold Godfrey Lowe przesadza kobiety i dzieci z szalupy nr 14 do innych łodzi i z czterema ochotnikami płynie w stronę rozbitków. Jednak po 60 metrach każe zatrzymać szalupę. Czeka godzinę i dopiero gdy na powierzchni unoszą się już głównie ciała, dopływa do nich. Z wody wyciąga tylko czterech żywych ludzi. Potwór? Nie, Lowe został uznany za bohatera.

Z 18 szalup, które udało się spuścić z Titanica, tylko jego łódź i jeszcze jedna ruszyły na pomoc rozbitkom. Chociaż we wszystkich było jeszcze 467 wolnych miejsc! Lowe chciał pomóc, wiedział jednak, że dopóki znajdujący się w wodzie ludzie mają jeszcze dużo sił, w rozpaczliwej walce o życie mogą wywrócić szalupy i utopić ich pasażerów. Dlatego kazał czekać, aż osłabną, skazując większość z nich na pewną śmierć.

Deska Karneadesa

Na pytanie, czy ratowanie własnego życia usprawiedliwia zabicie innego człowieka, postanowił odpowiedzieć już w II w. p.n.e. grecki filozof Karneades z Cyreny w swoim etycznym eksperymencie. Założenie było proste: w morzu jest dwóch rozbitków, na wodzie unosi się deska zdolna unieść ciężar tylko jednego człowieka. Ten, kto ją zdobędzie, ma szansę na doczekanie ratunku. Pierwszy dopływa rozbitek A. Jednak rozbitek B, widząc, że za chwilę utonie, odpycha od deski rozbitka A, który znika pod wodą. Czy rozbitek B jest winien morderstwa, czy był to akt samoobrony? Odpowiedź Karneadesa brzmi: samoobrona.

„Deska Karneadesa” stała się na wieki podstawą tzw. Customs of the Sea (Zwyczajów morza) i miała wielki wpływ na decyzje sądów w podobnych sprawach. Na przykład w odnotowanej na początku XVII w. sprawie Saint Christopher, w której sądzono siedmiu angielskich marynarzy. Kiedy ich statek zatonął, przez 17 dni błąkali się w szalupie. Jeden z nich zaproponował, żeby ciągnąć losy – kto przegra, zostanie zabity i zjedzony, by pozostali mogli przeżyć. Pechowy los wyciągnął pomysłodawca makabrycznej loterii. Kiedy rozbitkowie zostali uratowani, wrócili do Saint Christopher, gdzie postawiono ich przed sądem za umyślne zabójstwo. Jednak sędzia uniewinnił całą siódemkę, twierdząc, że przestępstwo zostało „zmazane” przez „nieuchronną konieczność”.

Tratwa Meduzy

6 czerwca 1816 roku. Minęła pierwsza noc rozbitków z francuskiej fregaty Meduza, którzy postanowili ratować życie na zbudowanej z części statku tratwie. W ciągu tej nocy 20 ludzi zostało zabitych w walce o dostęp do wina – wody pitnej nie ma wcale – lub popełniło samobójstwo. Na tratwie o wymiarach 7 na 20 metrów było początkowo 146 osób, mężczyzn i kobiet. Na jednego człowieka przypadał mniej niż metr kwadratowy powierzchni. A jednak ludzie zdecydowali się na taką podróż, wierząc, że razem łatwiej będzie im przetrwać i doczekać ratunku. Mylili się.

Dzień wcześniej, kiedy opuszczali przewrócony statek, rozbitkowie byli jeszcze pełni optymizmu. Meduza wpadła na mieliznę zaledwie 60 km od wybrzeża Afryki i wszyscy mieli nadzieję, że uda im się do niego dotrzeć. Tratwę miały holować do brzegu dwie szalupy, w których miejsca zajęła część załogi z kapitanem Huguesem de Chaumareys. Jednak już po kilku godzinach kapitan zrozumiał, że holowanie tratwy bardzo opóźni dotarcie do brzegu. Kazał więc odciąć liny. Początkowa rozpacz wśród rozbitków na tratwie szybko zamieniła się w krwawą walkę o przetrwanie.

8 czerwca, czwarty dzień dryfowania. Na tratwie jest już tylko 67 żywych ludzi. Wielu zginęło w ciągu dwóch poprzednich nocy, kiedy wysokie fale zalewały pokład. Tylko niektórych pochłonęło morze, reszta została zabita w czasie walki o miejsce pośrodku tratwy, gdzie było najbezpieczniej.

9 czerwca, 5. dzień. Mężczyzna o imieniu Jean bierze nóż i podchodzi do trupa młodej kobiety, która zmarła w nocy. Kroi i zjada jej ciało. Po chwili przyłączają się do niego inni. Rozbitkowie na chwilę zaspokajają głód, ale tej nocy już nie zasną – z nożami w rękach będą obserwować się nawzajem, w obawie o życie.

12 czerwca, 8. dzień. Najsilniejsi wyrzucają z tratwy słabych i rannych. Pozostawiają tylko kilka ciał, które będą jeść.

17 czerwca, 13. dzień. Tratwę odnajduje statek wojenny Argus. Na jej pokładzie jest tylko 15 żywych, skrajnie wyczerpanych ludzi. W ciągu następnych dni pięciu z nich umrze.

Żaden z rozbitków nie stanął przed sądem. Kapitan de Chaumareys doczekał się procesu, jednak skazano go tylko na trzy lata więzienia. To w proteście przeciw temu wyrokowi młody malarz Theodore Gericault stworzył swój wstrząsający obraz „Tratwa Meduzy”.

Gang w szalupie

Los rozbitków z Meduzy nie był jednak niczym odosobnionym. W marcu 1942 roku podobny horror stał się udziałem pasażerów i załogi holenderskiego statku Roseboom, storpedowanego przez japońską łódź podwodną niedaleko Sumatry. W szalupie przeznaczonej dla 28 ludzi znalazło się 80 rozbitków. Przez pierwszy tydzień dryfowania dyscyplinę na pokładzie zapewniał doświadczony brytyjski oficer Archibald Paris. Kiedy zmarł, zapanowała anarchia.

Kapitan Boon został zabity przez swoich własnych mechaników. Na dziobie łodzi zainstalował się gang złożony z żołnierzy, którzy każdej nocy wyrzucali kilku słabszych rozbitków za burtę. Po kilku dniach tego horroru 27-letni kapral Walter Gibson wraz z innymi rozbitkami zaatakował renegatów: wszyscy zostali wyrzuceni za burtę i utonęli.

Ale wkrótce własny gang stworzyli marynarze z Jawy. Zabijali białych pasażerów, jednego zjedli żywcem. Po 28 dniach od zatonięcia Roseboom, kiedy szalupa dopłynęła do wyspy Sipora, było w niej już tylko pięciu żywych ludzi: trzech Jawajczyków, Walter Gibson i młoda Chinka Doris Lin. Między tą dwójką zawiązała się silna więź, która pomogła im przetrwać. Jednak historia nie miała happy endu – wkrótce rozbitków odnalazł japoński patrol. Gibson trafił do obozu dla jeńców, a Lin została zastrzelona jako szpieg. Brytyjczyk przeżył wojnę i zmarł w 2005 roku w wieku 90 lat.

Jedną z najbardziej mrocznych morskich historii była epopeja rozbitków ze statku wielorybnicznego Essex, który 20 listopada 1820 roku został zniszczony przez 80-tonowego wieloryba na środku oceanu. To właśnie zdarzenie zainspirowało Hermana Melville’a do napisania książki „Moby Dick”.

22 listopada. 20 członków załogi statku Essex opuszcza wrak na trzech szalupach. W każdej jest 90 kg sucharów, 250 litrów wody i po 2 morskie żółwie. Chcą dotrzeć w ciągu 56 dni do odległych o 2500 km wybrzeży Peru lub Chile.

20 grudnia, 28. dzień tułaczki. Dowódcy szalup zmniejszają o połowę racje żywnościowe. Bunt wisi w powietrzu, na szczęście rozbitkowie trafiają na wyspę. W ciągu tygodnia wyłapują wszystkie kraby i zjadają je lub robią zapasy. Trzech marynarzy – Chappel, Weeks i Wright – postanawia zostać na wyspie i tam czekać na ratunek. Doczekają się go po prawie pięciu miesiącach. Pozostałych 17 wyrusza w podróż, która okaże się horrorem.

20 stycznia 1821 roku, 24 dni po odpłynięciu z wyspy. W łodzi dowodzonej przez pierwszego oficera Owena Chase’a umiera marynarz Peterson. Ciało zostaje oddane morzu, tak jak wcześniej zmarłego majtka Matthew Joya. Owen żelazną ręką pilnuje zapasów i wydziela skąpe racje. Jednak jego szalupa żegluje samotnie: zgubił się osiem dni wcześniej. Nie wie więc, że tego samego dnia, na szalupie dowodzonej przez sternika Hendricksa, zostaje zjedzona pierwsza ofiara – zmarły marynarz Thomas. Tu zapasy żywności skończyły się sześć dni temu.

28 stycznia, 32 dni po odpłynięciu z wyspy. Na szalupie Hendricksa zostaje zjedzony drugi trup – marynarz Sheppard. Tego samego dnia na szalupie dowodzonej przez kapitana George’a Pollarda załoga zjada ciało zmarłego marynarza Reeda. Od siedmiu dni i na tej łodzi nie ma żywności.

6 lutego, 41 dni po odpłynięciu z wyspy. Czterech rozbitków z łodzi kapitana Pollarda ciągnie losy. Najkrótszy przypada 18-letniemu kuzynowi kapitana. Ten jest gotów bronić siostrzeńca, ale Coffin godzi się z losem. Zostaje zastrzelony i zjedzony.

8 lutego, 43 dni po odpłynięciu z wyspy. Na łodzi oficera Chase’a zapasy już się wyczerpały. Kiedy umiera marynarz Cole, jego ciało zostaje poćwiartowane, upieczone i zjedzone.

11 lutego, 46 dni po odpłynięciu z wyspy. Na łodzi kapitana Pollarda umiera marynarz Ray, który również zostaje zjedzony.

18 lutego, 53 dni po odpłynięciu z wyspy, 90 dni od katastrofy Esseksa. Brytyjski statek Indian odnajduje łódź z oficerem Chase’em, marynarzem Lawrence’em i chłopcem okrętowym Nickersonem. Pięć dni później statek Douphine odnajdzie kapitana Pollarda i marynarza Ramsdella w szalupie pełnej ludzkich szczątków. Trzeciej łodzi nie odnaleziono.

Siedem przypadków kanibalizmu, jedno zabójstwo. Jednak nikt z ocalonych członków załogi Esseksa nie stanął przed sądem. Większość z nich zrobiła kariery w marynarce.

Pasażerowie za burtę

Już w przypadku marynarzy z Esseksa stare określenie „wilk morski” nabiera innego znaczenia. Czasem jednak na morzu panują prawdziwie wilcze prawa.

19 marca 1841 roku. Statek William Brown tonie 400 km od wybrzeży Kanady po zderzeniu z górą lodową. Nie dla wszystkich wystarcza szalup – z 82 pasażerów i członków załogi tylko 51 znajduje miejsce na pokładach dwóch łodzi. Mniejszą dowodzi kapitan Harris, większą oficer Alexander William Holmes. Wie, że jego łódź jest mocno przeładowana.

20 marca, rano. Harris decyduje, że będzie większa szansa na ratunek, gdy łodzie rozdzielą się. Płynący na jednej szalupie z Holmesem oficer Rhodes melduje, że łódź jest przepełniona i trzeba wyrzucić za burtę kilku pasażerów. Kapitan Harris odpowiada spokojnie: „Wiem, co musicie zrobić. Nie mówcie teraz o tym. Niech to będzie ostateczne wyjście”.

20 marca, wieczór. Cały dzień pada deszcz, woda zbiera się w łodzi mimo ciągłego wylewania jej. Około godz. 22. Holmes krzyczy: „Pomóż mi, Boże! Chłopcy, do roboty!”.

Z pomocą marynarza wybiera 14 mężczyzn i zmusza ich do wyskoczenia za burtę. Spośród mężczyzn jedynie dwóch żonatych, mały chłopiec i członkowie załogi zostają w łodzi. Za burtę trafiają też dwie kobiety, tylko dlatego, że były siostrami jednego z wyrzuconych. Wszyscy giną w lodowatej wodzie.

21 marca, ranek. Holmes znajduje w łodzi dwóch ukrywających się mężczyzn, którzy nie wykonali rozkazu, i wyrzuca ich za burtę. Kilka godzin później rozbitkowie z szalupy zostają uratowani przez statek Crescent.

William Holmes trafił przed sąd, oskarżony o spowodowanie śmierci pasażerów. Nie był sądzony za zabójstwo, gdyż zdaniem prokuratora „działał bez złej woli”. Holmes bronił się, przywołując zasadę samoobrony i wyższej konieczności. Jednak sędzia Baldwin zapytał go, czemu najpierw nie poświęcił życia członków załogi – ludzi, w których zawód wpisane jest takie ryzyko? Oficer został uznany za winnego, jednak wyrok był łagodny – sześć miesięcy więzienia i 20 dolarów grzywny.

Losować czy nie?

Dla wielu rozbitków problemem nie było pytanie, czy kogoś zabić i zjeść, tylko jak to zorganizować, aby wszystko odbyło się zgodnie ze zwyczajami morza. Ta sprawiedliwość in extremis sprowadza się zwykle do losowania.

9 sierpnia 1874 roku na Oceanie Indyjskim zatonął statek Euxine. Członkowie załogi uratowali się na trzech szalupach. Przez trzy tygodnie daremnie wypatrywali ratunku, nie mieli już wody i żywności. 31 sierpnia na łodzi dowodzonej przez Jamesa Archera dwóch marynarzy popełniło samobójstwo, wyskakując za burtę. Tego samego dnia Archer podjął decyzję o losowaniu, czyje życie zostanie poświęcone, by ratować innych. Wybór padł na Francisa Gioffusa, wyrok miał wykonać August Muller. Cztery godziny po zabiciu marynarza rozbitkowie zostali odnalezieni przez holenderski statek Java Packet. Nikt nie został oskarżony.

10 lat później podobną decyzję musieli podjąć rozbitkowie z jachtu Mignonette, który zatonął na Atlantyku 1100 km od najbliższego lądu. W niewielkiej szalupie znaleźli się kapitan Tom Dudley oraz trzej członkowie załogi: Stephens, Brooks i najmłodszy, 17-letni Parker.

Początkowo rozbitkowie nieźle sobie radzili – czwartego dnia złapali morskiego żółwia i zebrali trochę deszczówki. Potem było tylko gorzej. Ósmego dnia pili już własny mocz.

12. dnia kapitan Dudley rozpoczął dyskusję o losowaniu. 15. dnia zdesperowany Parker napił się morskiej wody, po której zachorował. Temat wrócił, ale Brooks i Stephens wciąż nie chcieli zgodzić się na losowanie. 19. dnia Parker był w stanie śpiączki. Nie było już mowy o losowaniu. Dudley i Stephens porozumieli się, że zabiją chłopca. Chcieli to zrobić, zanim umrze, ponieważ jego krew będzie się wtedy lepiej nadawała do picia. Brooks wiedział, co się dzieje, ale nie protestował. Parker został zabity nożem, a jego ciało zjedzone. Po 24 dniach w szalupie rozbitkowie zostali uratowani.

Doodley i Stephens trafili przed sąd wyłącznie przez własną gadatliwość. Dostali po sześć miesięcy więzienia. Brytyjski sąd uznał w 1884 roku – i był to precedens w anglosaskim prawie – że konieczność ratowania życia trzech ludzi nie usprawiedliwia morderstwa z premedytacją. Dlatego na pytanie, czy w takiej sytuacji lepiej jest losować, czy nie, kto zostanie zabity, odpowiedź brzmi – losować. Albo… nie opowiadać nikomu tego, co naprawdę działo się w szalupie.

Ratujcie nasze dusze

Świadkowie największej morskiej katastrofy w dziejach – zatonięcia statku Wilhelm Gustloff – nigdy nie opowiedzieli szczegółów tego, co wydarzyło się w nocy 30 stycznia 1945 r.na Bałtyku. Trafiony trzema torpedami z radzieckiej łodzi podwodnej statek przewoził niemieckich uchodźców, marynarzy i żołnierzy z Gdyni do Kilonii. Na pokładzie było prawie 9 tysięcy cywilów i 1,5 tysiąca wojskowych, w tym załoga. Miejsca w łodziach ratunkowych wystarczały tylko dla 1050 osób. Walczono o nie bez żadnej litości – kto miał broń, nie wahał się jej użyć. „Z dzieckiem na rękach kierowałam się nie w tłum oszalałych kobiet i dzieci, nie ku lamentom i strzelaninie. Tam działy się rzeczy potworne” – wspominała po latach Lucie Rybandt, jedna z ocalonych. „Szłam do marynarzy. Nie wiem, jak znalazłam się w wodzie. Dziecka na rękach już nie miałam. Kurczowo uchwyciłam się pontonu. Chcieli mnie oderwać, bo byłam obciążeniem. Ale po jakimś czasie mnie wciągnęli. Kiedy mnie ocucili, okazało się, że mam nogi podrapane do krwi. Tonący chwytali się wszystkiego, orali paznokciami”.

W trwającej godzinę walce o szalupy cywile nie mieli szans w starciu z uzbrojonym wojskiem. Z 9 tysięcy uciekinierów uratowało się tylko 419 osób. Przeżyła natomiast więcej niż połowa żołnierzy oraz załogi – ponad 800. Nigdy nie opowiedzieli, co robili, by uratować życie. Na katastrofę Gustloffa na ponad pół wieku spuszczono zasłonę milczenia.

Dziś satelity są w stanie błyskawicznie namierzyć rozbitków, a ratownicy dotrzeć do nich o wiele szybciej niż kiedyś. Ale na morzu wciąż dochodzi do dramatycznych scen. 6 marca 1987 roku w belgijskim porcie Zeebrugge zatonął prom Herald of Free Enterprise. Pasażerowie ratowali się, schodząc po drabinkach do łodzi, które przypłynęły na ratunek. Ale na jednej z drabinek młody człowiek zamarł ze strachu – nie mógł ruszyć się i blokował przejście innym. Został siłą oderwany i wrzucony do wody. Utonął. Prokuratura nie wszczęła żadnego śledztwa przeciw pasażerom, uznając, że działali w stanie wyższej konieczności.

Ostatni znany przypadek kanibalizmu na morzu zdarzył się cztery lata temu. W kwietniu 2008 roku 33 imigrantów z Dominikany próbowało nielegalnie przedostać się w łodzi na amerykańskie terytorium Puerto Rico. To miała być krótka podróż – zaledwie 250 km – nie mieli więc dużych zapasów. Drugiego dnia silnik przestał pracować. Wspomina Maria Marizan, jedna z uratowanych: „Szóstego dnia zmarł pierwszy pasażer. Następnej nocy zniknął kapitan. Nie wiem, czy popłynął wpław, by szukać pomocy, czy został wyrzucony za burtę przez pasażerów. Ósmego dnia zaczęli umierać kolejni, w tym mój brat Emmanuel. Po dwóch tygodniach jeden z pasażerów, rybak, powiedział, że musimy zjeść jedno ciało, by przeżyć. Z nogi i torsu wyciął małe kawałki mięsa i rozdał nam. Były wielkości pastylek i smakowały jak wołowina. Następnego dnia zostaliśmy uratowani przez amerykańskie helikoptery”.

A walka o szalupy? Kiedy 13 stycznia br. tonął wycieczkowiec Costa Concordia, członkowie jego załogi pierwsi ruszyli do walki o miejsce w łodziach. Inni próbowali sprzedawać miejsca w szalupach. Concordia zatonęła blisko brzegu – gdyby katastrofa wydarzyła się na pełnym morzu, sceny na pokładzie zapewne nie różniłyby się bardzo od tych z Gustloffa.

Ocean jest okrutnym żywiołem i perspektywa pochłonięcia na zawsze przez bezkresną morską otchłań wyzwala w ludziach instynkt przeżycia za wszelką cenę. Czy nie dlatego właśnie tonące statki wysyłają sygnał SOS – Save Our Souls – Ratujcie Nasze Dusze?

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2021-04-06T07:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4ODk3Mg==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/7361560cd56804a2bb71238a58a5283cbc9c030d.jpeg"}},"id":"dXNlcjo5OA==","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/37330c9c0b40b0a17e59e0b9ea123eeb?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Andrzej Fedorowicz","slug":"andrzej-fedorowicz"}},"authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybTozMzI=","uri":"/tag/kanibalizm","name":"kanibalizm"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxNzUyOA==","uri":"/tag/katastrofy-morskie","name":"katastrofy morskie"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxODE3Ng==","uri":"/tag/titanic","name":"titanic"}]},"slug":"szalupy-mordercow","categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1OQ==","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"name":"Świat","children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Świat - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"},"slug":"swiat"}]}},"post_18f38_6bf67":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo3MTAw","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Jakie zwierzę jest najbardziej trujące?\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":0},"featuredImage":null,"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"title_b28e9_bf21a":"Jakie zwierzę jest najbardziej trujące?","content_b28e9_bf21a":"

Jedną z najsilniejszych znanych nauce trucizn wytwarza żaba – liściołaz Phyllobates terribilis. Środek, który wytwarza jej skóra – batrachotoksyna – jest tak trujący, że człowieka zabić może sam kontakt ze skórą tego płaza. Żaby te nie są w stanie wytworzyć toksyny bez odpowiedniej diety składającej się z pewnych gatunków chrząszczy i mrówek.

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2010-06-25T08:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4NzQ3Nw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/cropped-favicon.9553bdbe.png"}},"id":"dXNlcjozNDY=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/21313f31e4c3a966c0f1eefd53d13d12?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Redakcja","slug":"redakcja","description":null,"seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":"Wpisy redakcji","tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo0Mw==","uri":"/tag/przyroda","name":"Przyroda"}]},"slug":"jakie-zwierze-jest-najbardziej-trujace"},"post_18f38_d682e":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDoyMTYyNg==","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Jak uratować związek? 10 sposobów, których możesz spróbować dla naprawy relacji - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":9},"featuredImage":null,"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":"Redakcja"},"title_b28e9_bf21a":"Jak uratować związek? 10 sposobów, których możesz spróbować dla naprawy relacji","content_b28e9_bf21a":"

Motyle w brzuchu, ekscytacja, ciągła potrzeba bycia razem. To przyjemne objawy zakochania. Niestety, po pewnym czasie mijają, a na horyzoncie pojawiają się problemy. Jak uratować związek w kryzysie?

Czy można uratować związek?

Kiedy wiążemy się z partnerem, raczej nie myślimy o trudnych aspektach bycia razem. Odurzeni uczuciem, skupiamy się na tym, co dobre, nie zauważając ani wad drugiej połówki, ani potencjalnych problemów. Sytuacja zmienia się, kiedy jesteśmy ze sobą już jakiś czas. Pierwsza ekscytacja mija, a my oprócz pozytywów widzimy też coraz więcej negatywów. Początkowy zachwyt mija. Przychodzi monotonia, czasem irytacja. Rodzą się pokusy, a co za tym idzie kłamstwa, niedopowiedzenia. Nie ma długotrwałego związku, który by przez to nie przechodził. Oczywiście nie zawsze scenariusz jest taki sam. Kryzysy bywają różne, nie wszystkie dotyczą zdrady. Czasem kryzys dopada związek, wówczas kiedy oboje zagubimy się w codziennych obowiązkach i nadmiernie od siebie oddalimy. Sytuacją kryzysową jest również pojawienie się dziecka. Czasami związek się rozpada, a po jakimś czasie ludzie postanawiają jednak do siebie wrócić. Jak uratować miłość? Jak uratować związek po rozstaniu? Czy to w ogóle możliwe? Zanim do tego rozstania dojdzie, lepiej się zastanowić, jak można uratować związek w kryzysie.
\nNależy jednak pamiętać, że są sytuacje, kiedy nie możemy myśleć o ratowaniu związku, a przede wszystkim o ratowaniu siebie. To dotyczy przede wszystkim związków, w których występuje przemoc. Albo, kiedy pojawiają się niszczące nałogi, nad którymi nie można zapanować. Wówczas należy przede wszystkim zabezpieczyć i zadbać o siebie. Nawet terapia dla par nie jest prowadzona, jeśli w związku występuje przemoc. Wówczas przemocowy partner powinien przejść indywidualną terapię, a dopiero w następnej kolejności można myśleć o ratowaniu miłości. Jeżeli jednak nie jesteś w takiej sytuacji, a Twój związek zaczął się rozpadać, albo już się rozpadł, warto abyś wiedział, co możesz zrobić, żeby uratować związek w kryzysie.
\nOto dziesięć porad, które możesz wykorzystać, jeśli właśnie Ciebie dotyka kryzys w związku.

Zacznij od siebie

Pamiętaj, że najważniejszy związek, jaki tworzysz, to ten z samym sobą. To ty musisz zastanowić się, czego oczekujesz od związku z drugą osobą i od partnera. Czego Ci brakuje, a co możesz dać od siebie. Być może okaże się, że tak naprawdę wcale nie chcesz ratować związku. A może okaże się, że masz potrzebę pracy nad własnymi emocjami, że cierpisz na przykład na brak zaufania i niezależnie od tego, co robi druga strona, ty i tak nie jesteś spokojny. Także ratowanie rozpadającego się związku zacznij od przyjrzenia się sobie i swoim uczuciom.

Oceń intencje partnera

Jeżeli stwierdziłeś, że chcesz ratować związek przed rozpadem, zastanów się, czy druga strona również tego chce. To szczególnie trudne w przypadku zdrady- jednej bądź drugiej strony. Czasami wizja utraty stabilizacji życiowej, albo obawa przed krytyką ze strony rodziny, sprawia, że ludzie za wszelką cenę starają się uratować związek w kryzysie, ale tak naprawdę wcale tego nie chcą. Partnerzy wzajemnie obiecują sobie różne rzeczy- zmianę, poprawę, zakończenie romansu, ale niekoniecznie naprawdę dążą do tej zmiany. Także, jeśli już wiesz, że Ty chcesz ratować związek, zastanów się i zapytaj, czy Twój partner również tego pragnie. Oceń, czy również stara się zmieniać swoje zachowanie i pracuje nad waszą relacją. Czy angażuje się w takim samym stopniu co Ty w ratowanie rozpadającego się związku. Jeśli tak, to już jesteście na dobrej drodze do sukcesu!

Rozmawiajcie, wspólnie omówcie Waszą sytuację

Zamiast zastanawiać się, jak ratować rozpadający się związek, przede wszystkim, wspólnie zastanówcie się, dlaczego on się rozpada? Zdrada jest nie tylko przyczyną kryzysu w związku. Częściej bywa, że jest jego skutkiem, tylko dopiero w tak krytycznym momencie uświadamiamy sobie, że coś jest nie w porządku. Także zacznijcie rozmawiać. Być może okaże się, że już dawno tego nie robiliście. Oceńcie, czy widzicie szansę dla waszego rozpadającego się związku i co każde z Was jest gotowe zmienić, aby go ratować. Dopiero, jeśli oboje dojdziecie do wniosku, że chcecie uratować Wasz związek, możecie podjąć dalsze ku temu kroki. Sytuacja, kiedy tylko jedna strona stara się o relację, nie prowadzi do niczego dobrego i, de facto, jest zaprzeczeniem idei związków w ogóle. Zatem, jeśli chcecie ratować swoją miłość, musicie działać razem!

Skorzystajcie z pomocy terapeuty

Stało się- postanowiliście uratować związek. Ale to nie jest takie proste. Czasem okazuje się, że nie potraficie rozmawiać. Albo że wzajemnych żali i pretensji jest tak dużo, że nie możecie się z nimi uporać. To wszystko wcale nie oznacza porażki. Jeżeli z obu stron jest dobra wola do kontynuowania relacji, możecie spróbować udać się na terapię dla par. Terapeuta pomoże Wam zacząć rozmawiać, podsunie narzędzia, których najwidoczniej brakuje Wam do wzajemnej komunikacji. Często warto też zobaczyć nasz związek oczami kogoś postronnego, kto nie zajmuje żadnej ze stron. Dobry terapeuta pomoże wam zdecydować, czy warto ratować związek i pomoże przejść przez ten proces. Rzecz jasna, w trakcie terapii możecie równie dobrze dojść do wniosku, że nie da się uratować Waszego związku, ale również i taką decyzję będzie łatwiej i bezpieczniej podjąć z pomocą specjalisty.

Oddziel przeszłość grubą kreską

Jeżeli nadal trwacie w postanowieniu ratowania Waszego związku, postaraj się nie rozpamiętywać tego, co było. W przypadku zdrady jest to szczególnie trudne. Ciężko bowiem zaufać ponownie osobie, która już zawiodła, ale bez oddzielenia od przeszłości będzie Wam trudno ratować związek. Jeżeli już podjęliście decyzję, żeby ratować rozpadający się związek, nie możecie robić sobie wyrzutów o przeszłość. To nie prowadzi do niczego dobrego. Przeszłości nie zmieni, a zatruje teraźniejszość i uniemożliwi wspólną przyszłość. Nie chodzi oczywiście o to, żeby zapomnieć to co było złe. To chyba w ogóle nie jest możliwe. Ale dla uratowania związku, który się rozpadł, trzeba się powstrzymać od wypominania. A jeśli tego nie potrafimy, powinniśmy zastanowić się nad dalszym ratowaniem relacji.

Postaraj się zaufać

Oddzieliłeś już przeszłość? To postaraj się zaufać, że przyszłość może być inna. Skoro szukasz sposobów na to, jak uratować związek po rozstaniu, to musisz wierzyć, że to może się udać. Zadręczanie się tym, co może się wydarzyć, kontrolowanie partnera są niszczące dla obu stron. Bez zaufania nie da się stworzyć szczęśliwego związku.

Dostrzegaj dobre strony

Pozbądź się pokusy krytykowania i narzekania na ukochanego. Nie chodzi tu o całkowicie bezkrytyczne patrzenie na partnera. Jednak zdarza się tak, że nie widzimy tego, co druga strona robi dobrego dla związku. Zbytnio skupiamy się na wadach i potknięciach, nie zauważając starań i pracy jaką nasza druga połówka podejmuje, żeby uratować naszą miłość. A czasami wystarczy odpuścić i zamiast krytykować jakiś nieudany zakup, docenić, że ktoś specjalnie dla nas wychodził do sklepu. Nikt nie jest idealny, każdy popełnia błędy, ale tak samo nikt nie lubi, jeśli te błędy są wciąż podkreślane. Postaraj się przypomnieć sobie czas początków waszej znajomości, kiedy w ogóle nie widziałeś u partnera żadnych wad. Być może przypomnienie sobie zalet, które niegdyś Cię urzekły, pomoże Ci przestać być surowym krytykiem i pozwoli uratować Waszą miłość.

Nie porównuj się z innymi

Widzisz wokół same idealne pary? Wydaje Ci się, że tylko Wasz związek dopadł kryzys? Nic bardziej mylnego. Być może z boku ktoś tak patrzy na Ciebie. A prawda jest taka, że idealne związki nie istnieją ( no, może przez pierwsze dwa lata zakochania). Ale potem zawsze potrzeba pracy, aby utrzymać to, co się razem zbudowało. Patrzenie na innych, naśladowanie , porównywanie – nie wpływa dobrze na relację z partnerem. Pamiętaj, że związek to Wy, a nie Wy i inne związki.
\nSkup się na tym, co jest teraz między Wami i pamiętaj, że porównywanie jest złodziejem radości i na pewno nie jest pomocne w ratowaniu rozpadającego się związku.

Zerwij toksyczne więzi, nie słuchaj fałszywych doradców

Rodzice nie lubią Twojego partnera? A może jest obiektem krytyki ze strony Twoich przyjaciół? Ktoś uważa, że nie warto ratować Waszego związku przed rozstaniem? Pamiętaj, że to Wasza relacja. Tylko Wy wiecie, co dzieje się między Wami. Oczywiście, wysłuchać dobrych rad zawsze warto, ale ostatecznie to jest Wasze życie i jeżeli ktoś za bardzo w nie ingeruje, to dzieje się to ze słabym efektem dla Waszej relacji i takie osoby lepiej od siebie odsunąć, jeżeli chcemy się skupić na ratowaniu rozpadającego się związku.

Wróćcie do korzeni

Pamiętasz, dokąd poszliście na pierwszy spacer? Co jedliście na pierwszej randce? Na jakim koncercie po raz pierwszy złapaliście się za ręce? Spróbujcie przejść się znowu dawnymi szlakami. To pozwoli przypomnieć sobie, to co kiedyś Was połączyło i być może zrozumiecie, dlaczego warto ratować Wasz związek przed rozpadem. Warto znaleźć czas na bycie razem. Może wyjazd tylko we dwoje w miejsce, w którym spędziliście swoje pierwsze wakacje?
\nTo może być szczególnie trudne, jeśli macie czasochłonną pracę albo małe dzieci. Pamiętaj jednak, że i dla nich ważne jest posiadanie szczęśliwych rodziców. A jeżeli nie znajdziecie czasu tylko i wyłącznie dla siebie, trudno wam będzie uratować związek w kryzysie.

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2021-02-15T12:34:08","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4NzQ3Nw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/cropped-favicon.9553bdbe.png"}},"id":"dXNlcjozNDY=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/21313f31e4c3a966c0f1eefd53d13d12?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Redakcja","slug":"redakcja","description":null,"seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":"Wpisy redakcji","tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo0NDk1","uri":"/tag/zwiazki","name":"związki","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"związki - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"slug":"jak-uratowac-zwiazek-10-sposobow-ktorych-mozesz-sprobowac-dla-naprawy-zwiazku","categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo3OA==","name":"Życie","slug":"zycie","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Życie - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},"post_18f38_b6fe4":{"__typename":"Post","featuredImage":null,"id":"cG9zdDoyMDcwNQ==","title_b28e9_bf21a":"Tajemnica zaginionej Szkatuły Królewskiej. Zapraszamy na rozmowę FOCUS LIVE","slug":"tajemnica-zaginionej-szkatuly-krolewskiej-zapraszamy-na-rozmowe-focus-live","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2020-05-11T17:22:01","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"id":"dXNlcjoz","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/02550208cd8d7defccb8edd1029d5193?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Adam Węgłowski","slug":"adam-weglowski"}},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Tajemnica zaginionej Szkatuły Królewskiej. Zapraszamy na rozmowę FOCUS LIVE\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":1},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"

Już we środę 13 maja o godzinie 18.30 gościem Adama Węgłowskiego z magazynu FOCUS będzie tropicielka tajemnic Joanna Lamparska, znana m.in. z licznych artykułów, książek i programów telewizyjnych.

Poznamy dzięki niej historię zaginionej Szkatuły Królewskiej, o której piszemy w najnowszym numerze magazynu „Focus Historia”. A także zastanowimy się, gdzie szukać tego skarbu.

Szkatuła Królewska to kolekcja pamiątek po polskich władcach, zebrana po upadku Rzeczypospolitej szlacheckiej przez księżną Izabelę Czartoryską. W tym swoistym skarbcu znalazły się królewskie pierścienie, zegarki, łańcuchy, klejnoty. Niestety te bezcenne zabytki zostały przejęte w roku 1939 przez wojska hitlerowskie, podobnie jak słynne obrazy z kolekcji Czartoryskich.

O ile jednak „Dama z gronostajem” Leonarda da Vinci wróciła po wojnie do kraju, to skarby ze Szkatuły Królewskiej nigdy się odnalazły. Gdzie i jak i szukać? Może scyzoryk Stefana Batorego, łańcuch Jana Kazimierza, zegarek Marysieńki i dziesiątki innych małych skarbów wciąż leżą zapomniane nawet nie w bankowej skrytce, lecz w czyjejś szufladzie?

Do zobaczenia we środę o godzinie 18.30 na naszym Facebooku @magazynfocus i Instagramie @focus.pl. Zachęcamy do wcześniejszego zadawania pytań.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[]}},"posts_f30bc_c4e90":{"__typename":"RootQueryToPostConnection","nodes":[{"__typename":"Post","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4NTU3Mg==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/54/jestes-pewien-ze-wiesz-jakich-dzwiekow-twoj-pies-sie-boi-wielu-wlascicieli-nie-potrafi-czytac-psiej-mowy-ciala.jpeg"}},"id":"cG9zdDoyNjc0MA==","title_b28e9_bf21a":"Jesteś pewien, że wiesz, jakich dźwięków boi się twój pies? “Wielu właścicieli nie potrafi czytać psiej mowy ciała”","slug":"jestes-pewien-ze-wiesz-jakich-dzwiekow-boi-sie-twoj-pies-wielu-wlascicieli-nie-potrafi-czytac-psiej-mowy-ciala-211110025659","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[]},"date":"2021-11-11T09:01:47","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"id":"dXNlcjoyNzE4NQ==","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/5b239511c8234637236387c2501969eb?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Michał Rolecki","slug":"michal-rolecki","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/5b239511c8234637236387c2501969eb?s=200&d=mm&r=g"},"description":"Dziennikarz naukowy. Pracował m.in. dla \"Gazety Wyborczej\" i Polityka.pl.","seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}}},{"__typename":"Post","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4NDExOQ==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/50/a-co-jesli-przestaniemy-wyrazac-emocje-fot-getty-images.jpeg"}},"id":"cG9zdDoyNTM2NA==","title_b28e9_bf21a":"A co, jeśli przestaniemy wyrażać emocje? [AUDYCJA]","slug":"a-co-jesli-przestaniemy-wyrazac-emocje","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2021-08-20T13:53:46","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4NzQ3Nw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/cropped-favicon.9553bdbe.png"}},"id":"dXNlcjozNDY=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/21313f31e4c3a966c0f1eefd53d13d12?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Redakcja","slug":"redakcja","description":null,"seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"A co, jeśli przestaniemy wyrażać emocje?\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":1},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"

Zapraszam do słuchania audycji “Człowiek 2.0” w TOK FM. W najbliższą sobotę po godz. 14:20 i 14:40 porozmawiamy o emocjonalności w czasach pandemii.

Pandemia COVID-19 zmusiła nas do zostawania w domu, oddalenia się od innych na bezpieczną odległość, zasłaniania twarzy. Wszystko to wpłynęło na to, jak wyrażamy i odbieramy emocje. Zarazem to właśnie w czasie pandemii odbyły się bardzo emocjonalne protesty kobiet.

Jak więc zmieniła się nasza emocjonalność? A co, jeśli przestaniemy wyrażać emocje? O tym opowie moja rozmówczyni w studiu TOK FM – Natalia de Barbaro, psycholożka, autorka książki „Czuła Przewodniczka”.

Przy okazji polecam odcinki archiwalne o emocjach, kryzysach i stresie.

Nowego odcinka „Człowieka 2.0” możecie posłuchać 21 sierpnia o godz. 14:20 (pierwsza część) i o godz. 14:40 (druga część) na antenie Radia TOK FM. Później będzie dostępny jako podcast na stronie archiwum audycji oraz w aplikacji mobilnej TOK FM. Kompletny spis odcinków znajdziecie na stronie WikiRadia. Zapraszam!

\n","authorPosition":"Wpisy redakcji","tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybTozNTY=","uri":"/tag/emocje","name":"emocje","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"emocje - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxNjk1MQ==","uri":"/tag/gniew","name":"gniew"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo3NzQ0","uri":"/tag/pandemia","name":"pandemia"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxMjk2","uri":"/tag/psychologia","name":"psychologia","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"psychologia - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo2MDc=","uri":"/tag/strach","name":"strach"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo4ODM=","uri":"/tag/usmiech","name":"uśmiech"}]},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo3OA==","name":"Życie","slug":"zycie","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Życie - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},{"__typename":"Post","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo2NTA5MA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/25/dzien-bez-leku-w-7-krokach-czasem-warto-zrobic-przerwe-albo-przesunac-spotkanie-zycie.jpeg"}},"id":"cG9zdDoxNjgwMQ==","title_b28e9_bf21a":"Dzień bez lęku w 7 krokach. Czasem warto zrobić przerwę albo przesunąć spotkanie","slug":"dzie-bez-lku-w-7-krokach","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[]},"date":"2021-04-13T03:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"id":"dXNlcjo4NzM=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/f4c5c85b16cdeb938484524135848ae9?s=96&d=mm&r=g"}}}},{"__typename":"Post","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo3OTM4NQ==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/39/odzyskaj-swoje-zycie-formula-willisa-carriera.jpeg"}},"id":"cG9zdDoxNjIwNw==","title_b28e9_bf21a":"Odzyskaj swoje życie! Formuła Willisa Carriera","slug":"zacznij-zyc","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[]},"date":"2021-04-02T06:01:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4OTA5Mw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/8d563dd575f482077216031ee7641cb27edcb32c.jpeg"}},"id":"dXNlcjo4MDQ=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/931f5362a6a6314c0514f2bf965e407f?s=96&d=mm&r=g"}}}},{"__typename":"Post","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo2MzQzNQ==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/23/strach-przed-pajakami-czyli-arachnofobie-mozna-zmniejszyc-stopniowo-przyzwyczajajac-pacjentow-do-ich-obecnosci-czasem-wystarcza-jedna-kilkugodzinna-sesja-by-lek-sie-zmniejszyl.jpeg"}},"id":"cG9zdDoxMzQ5Mw==","title_b28e9_bf21a":"Lęk przed utratą telefonu, przed zakochaniem się. Skąd biorą się fobie i jak je leczyć?","slug":"lki-i-fobie-jak-si-ich-pozby","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2021-03-02T10:46:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"id":"dXNlcjo2MjY=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/a29949b9ef40b90d90b770a152a651df?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Wojciech Mikołuszko","slug":"wojciech-mikouszko"}},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1Mg==","name":"Zdrowie","slug":"zdrowie","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Zdrowie - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Lęk przed utratą telefonu, przed zakochaniem się. Skąd biorą się fobie i jak je leczyć?\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":11},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"

Lęki i fobie pozostawiają trwały ślad w mózgach zarówno ludzi, jak i zwierząt. Na szczęście mamy coraz lepsze sposoby, by te odczucia osłabić

Kilka tysięcy ludzi nagle ruszyło, uciekając na wszystkie strony. Niektórzy wpadali na siebie, inni taranowali metalowe barierki. Część osób przewróciła się, nieliczni uparcie stali. Tłum biegł dalej, potrącając ich, tratując, łamiąc kości. – Panikę wywołała jedna niezrównoważona osoba, która nagle zaczęła przeraźliwie krzyczeć. Nie było po temu żadnego racjonalnego powodu. Nic złego się nie działo. A jednak tłum, zgromadzony w maju 2010 roku na uroczystościach ku czci ofiar wojny na amsterdamskim placu Dam, przestraszył się i rzucił do ucieczki – opowiada dr hab. Ewelina Knapska z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN w Warszawie.

W swoim laboratorium prowadzi ona badania takiej reakcji. Próbuje dociec, gdzie w mózgu powstają różnego rodzaju lęki i czy da się nad nimi zapanować. Ma nadzieję, że dzięki temu będzie można opracować terapie, które pozwolą wygasić uporczywe lęki i fobie prześladujące wiele osób. Ze względów etycznych i praktycznych dr hab. Knapska nie prowadzi jednak badań na tłumach rozhisteryzowanych ludzi, lecz na szczurach i myszach. Trzyma je w wygodnych klatkach, gdzie gryzonie mogą otrzymywać nagrody lub kary. – Nagrodą jest słodzona woda lub chrupki czekoladowe, które gryzonie bardzo lubią. Jako karę stosujemy dmuchnięcie sprężonego powietrza albo słaby i krótki szok elektryczny. To jest nieprzyjemne, ale niezbyt bolesne – opowiada uczona. – Strach u szczura pojawia się nie z powodu bólu, lecz braku możliwości ucieczki.

Kaczki, nie patrzcie na mnie!

Gdy tak potraktowane zwierzę się przestraszy, to najpierw skacze, jakby szukając wyjścia z klatki, a gdy go nie znajduje, zamiera w bezruchu. Im bardziej jest przerażone, tym dłużej się nie rusza. Dla badaczy to wygodne. Mierząc bowiem, jak długo szczur siedzi w bezruchu po szoku, mogą określić stopień jego przestrachu.

Do tego szoku badaczka często dodaje krótki dźwięk, który rozlega się w klatce tuż przed nieprzyjemną reakcją. Z czasem szczur już na sam dźwięk zamiera w bezruchu. Nie trzeba żadnego szoku elektrycznego ani dmuchnięcia sprężonym powietrzem. Naukowo mówi się, że gryzoń został uwarunkowany.

To, że u ludzi działa podobny mechanizm, udowodnili w okrutnym eksperymencie psycholog James Watson i jego asystentka Rosalie Rayner. W 1920 r. wybrali do badań spokojne, zrównoważone niemowlę w wieku dziewięciu miesięcy. Za głową Alberta, jak nazywano to dziecko w opracowaniach naukowych, Watson umieszczał stalowy pręt, w który uderzał młotkiem. Dźwięk był tak nieprzyjemny, że chłopiec zaczynał dygotać i płakać. Potem psycholodzy wypuszczali na kołderkę Alberta szczura i znów uderzali młotkiem w pręt. Niemowlę, które początkowo nie bało się gryzonia, z czasem zaczynało wrzeszczeć na sam jego widok. Ba, reagowało strachem nie tylko na szczury, ale na wszystko, co miało sierść: królika, futro z fok, watę czy maskę św. Mikołaja. W publikacji, w której Watson opisywał ten eksperyment, bez ogródek przyznał, że „reakcje te najprawdopodobniej utrzymają się na zawsze, o ile przypadkiem nie znajdzie się sposobu na ich wyeliminowanie”.

Takie dane sugerują, że lęki i fobie u dorosłych mogą mieć źródło w dzieciństwie. – Objaw jest sam w sobie zachowaniem nawykowym, uwarunkowanym, i mógł powstać, kiedy dwa różne bodźce połączyły się w sytuacji zagrożenia – mówi „Focusowi” dr Elżbieta Galińska, psychoterapeutka i muzykoterapeutka z Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. – Gdy przeżywamy lęk, warunkujemy się szybciej. Odnalezienie potem sytuacji, w której nastąpiło takie uwarunkowanie, może nie być łatwe.

Tym bardziej że wiele z fobii, jakie przeżywają dorośli ludzie, wydaje się dość dziwaczna. Zrozumiałe są jeszcze dość często spotykane lęki przed pająkami (arachnofobia), wężami (ofidiofobia), małą zamkniętą przestrzenią (klaustrofobia) czy dużą otwartą przestrzenią (agorafobia). Ale „lęk przed byciem obserwowanym przez kaczki” wydaje się bezsensowny. Tymczasem są ludzie, którzy się czegoś podobnego boją. – Znałam też panią, która panicznie bała się wyjeżdżać poza Warszawę – opowiada dr hab. Ewelina Knapska. – Inna kobieta tak była opanowana przez arachnofobię, że nie mogła spać pod namiotem. Bała się, że pojawi się pająk, a ona nie będzie pewna, w którą stronę on pójdzie. Na myśl o tym robiła się blada.

Gdy lęk powraca

Do niedawna wydawało się, że namierzono już miejsca w mózgu, gdzie te wszystkie lęki powstają. Kluczowe miało być ciało migdałowate, które jest głównym źródłem wszystkich emocji. Ważną rolę odgrywać miał też hipokamp, czyli struktura mózgu odpowiadająca za pamięć długotrwałą. To dzięki niemu ludzie i zwierzęta kojarzyli strach z określoną sytuacją, miejscem lub rzeczą. Za trzecią strukturę związaną z odczuwaniem strachu uznawano korę przedczołową, która spina ze sobą ciało migdałowate i hipokamp, działa też hamująco na niektóre reakcje emocjonalne.

\n
10 najdziwniejszych fobii
\n
\n
Fobofobia – lęk przed silnym lękiem albo rozwinięciem się dziwacznej fobii. Terapia fobofobii jest trudna, bo nie ma określonego, zewnętrznego bodźca, który by ją nasilał. To raczej stan ciągłego napięcia psychicznego.
\n
Tafofobia – lęk przed pogrzebaniem żywcem. Fobia ta trafiła do popkultury (np. książka Tima Krabbe „Złote jajko” i film „Zniknięcie” zrealizowany na jej podstawie).
\n
Hylofobia – strach przed drewnem, drzewami i lasem.
\n
Heksakosjoiheksekontaheksafobia – lęk przed liczbą 666, którą w Apokalipsie św. Jana nosi Bestia symbolizująca Antychrysta. Szóstka jest zresztą w całej Biblii symbolem niepełności i braku, które są cechami Złego.
\n
Gefyrofobia – strach przed mostami, a dokładniej przed przekraczaniem mostów. Osoby cierpiące na gefyrofobię starają się tak wybrać drogę, by ani razu nie przejść ani nie przejechać po moście.
\n
Neofobia – lęk przed nowościami. Oczywiście, najczęś ciej zapadają na niego ludzie w wieku podeszłym.
\n
Hafefobia – strach przed dotknięciem. Osoby, które cierpią na hafefobię, nie lubią ani gdy ktoś ich dotyka, ani gdy same muszą czegoś lub kogoś dotknąć.
\n
Ablutofobia – lęk przed myciem się, a nawet zanurzeniem w wodzie. Tę fobię, jak łatwo się domyślić, częściej obserwuje się u dzieci niż u osób dorosłych.
\n
Nomofobia – bardzo nowoczesna fobia, która polega na lęku przed utratą telefonu komórkowego lub choćby brakiem dostępu do niego.
\n
Filofobia – strach przed zakochaniem się i życiem z drugą osobą w bliskim związku. Naturalną konsekwencją nieleczonej filofobii jest całkowita samotność.
\n
\n

Nowe metody badawcze pozwoliły dowieść, że to nie jest takie proste. – Za zarządzanie zachowaniem odpowiadają nie całe struktury, ale znajdujące się w nich konkretne obwody – wyjaśnia dr hab. Knapska.

– W tej samej strukturze mogą być obwody o różnych funkcjach. Wiemy więc, że zarówno w ciele migdałowatym, jak i w hipokampie oraz korze przedczołowej znajdują się komórki związane ze strachem. Nie jest to jednak jedno miejsce, ale cała sieć w mózgu. Gdyby udało się ją poznać, można by wygaszać fobie, umieszczając elektrody wprost w mózgu. – Już coś podobnego robi się w Holandii przy terapii osób z zaburzeniami kompulsywnoobsesyjnymi – mówi badaczka. – Zwykle takich pacjentów, którzy chorobliwie powtarzają pewne czynności, leczy się farmakologicznie. Część osób jest jednak oporna na taką terapię. U nich właśnie wkłada się elektrodę bezpośrednio do mózgu i przepuszcza delikatny prąd. Efekty bywają spektakularne. Widziałam na konferencji film, na którym zarejestrowano kobietę, która obsesyjnie myła ręce, miała wiele rytuałów, a do tego czuła silne lęki. W trakcie stymulacji jej mózgu elektrodą pacjentka była świadoma i opowiadała, jak jej stan się poprawia. To trwało tylko kilka minut i naprawdę działało. Tyle że taką stymulację trzeba u pacjentów powtarzać, gdy objawy wracają. Z czasem, niestety, zdarza się to coraz częściej.

Na razie terapia elektrodami jest niedostępna dla osób cierpiących na uporczywe lęki i fobie. A nawet dla szczurów. Zanim zostanie namierzony konkretny obwód, który odpowiada za wygaszanie strachu, trzeba poprzestać na mniej finezyjnych metodach. U szczurów sprawdza się puszczanie dźwięku, który wcześniej został skojarzony z szokiem elektrycznym, już bez tego nieprzyjemnego doznania. Jeśli powtarza się to wiele razy, z czasem zwierzę przestaje reagować lękiem na dźwięk.

Podobną metodę stosują terapeuci behawioralni u ludzi. Na przykład osoby, które cierpią na arachnofobię, są prowadzane do miejsc pełnych pająków. Pacjenci stopniowo przyzwyczajają się do obecności tych zwierząt. Czasem wystarcza jedna kilkugodzinna sesja, by lęk się zmniejszył.

Niestety, mimo terapii strach często powraca. – Ślad pamięciowy jest bardzo trwały – mówi dr hab. Knapska. – Wystarczy szczury, które już przeszły wygaszanie lęku i nie zastygają w bezruchu, kiedy słyszą dźwięk, przenieść do innej klatki. W nowym otoczeniu ich lęk wraca. Gdy tam usłyszą towarzyszący nieprzyjemnym doznaniom dźwięk, znów zamierają w bezruchu. Strach wytworzony u młodego szczura występuje u niego do sędziwej starości.

Podobnie jest u ludzi. Nawet jeśli uda się wygasić fobię, to może ona powrócić. W jednym z badań śledzono losy grupy osób, które wcześniej poddano terapii behawioralnej w celu stłumienia fobii i lęków. Po ośmiu latach u 2/3 pacjentów strach powrócił.

Z kolegą raźniej

Dr Elżbieta Galińska podkreśla, że zawodność czystej terapii behawioralnej może wynikać z tego, iż kładzie się w niej nacisk przede wszystkim na usunięcie objawu. – Jeśli nie rozwiąże się problemów pacjenta, tylko działa technicznie, to po usunięciu jednego objawu może pojawić się inny – mówi. Dlatego psychoterapeutka stara się wygaszać lęki zarówno na płytszym, jak i głębszym poziomie. – W ujęciu behawioralnym prosi się pacjenta o spisanie sytuacji od najłatwiejszych po najtrudniejsze, a potem stopniuje kontakt z nimi – wyjaśnia. – Warto też wprowadzać relaksację muzyczną, ale dobrze, gdy pacjenci sami wybiorą sobie utwory jako wsparcie emocjonalne. W sytuacji silnie lękorodnej można prosić pacjenta, żeby sobie śpiewał tę muzykę w głowie.

Dr Galińska opowiada o pacjencie, któremu taka terapia behawioralna nie pomagała. Panicznie bał się jeździć windą. W trakcie zajęć opowiedział, że jako pięcioletnie dziecko wpadł do bagna znajdującego się tuż obok jego domu. Wszedł tam tylko po to, by zerwać żółty kwiatek. – Miał siedmiu braci, też dzieci, którzy go z trudem wyratowali – opowiada psychoterapeuta. – Pacjent pamiętał, jak dotarł do dna bagna i plątał się w gęstej od roślin wodzie. Było tam ciasno i ciemno jak w windzie.

W trakcie zajęć w grupie pacjenci odegrali to zdarzenie. Pojawiła się jednak dodatkowa postać: ojciec, który zatroszczył się o syna, a także zerwał mu ten żółty kwiatek. – Pacjentowi spadło napięcie, zmniejszył się poziom lęku i sprawa windy przestała być ważna – wspomina dr Galińska. – Na zakończenie leczenia mężczyzna dostał od innych pacjentów list, do którego był dołączony żółty kwiatek.

W tym przypadku ważne było też to, że terapia fobii odbywała się w grupie. A to, jak odkryła dr hab. Ewelina Knapska, ma duże, często zupełnie niedoceniane znaczenie. – Wygaszanie lęków u szczura było znacznie skuteczniejsze, gdy tuż obok, w drugiej części klatki, znajdował się inny osobnik – opowiada uczona. – Mógł to być dowolny szczur, choć zdecydowanie najlepiej działała obecność osobnika znajomego.

Tym samym uczona wykazała, że społeczność zarówno może wzmacniać lęki, jak i je zmniejszać. Wszystko zależy od sytuacji, w jakiej szczur lub człowiek się znajdzie. Jeśli jest ona choć trochę znana, to obecność drugiego osobnika będzie działać kojąco. Gdy zaś nie wiadomo dokładnie, co się dzieje – ktoś krzyczy, biegnie – to ludzie, tak samo jak zwierzęta, zaczynają zarażać się strachem. Nawet jeśli w rzeczywistości nic złego się nie stało. Tak właśnie, jak to działo się w maju 2010 r. w Amsterdamie, gdy w rezultacie paniki rannych zostało kilkadziesiąt osób. I to tylko z powodu bezsensownego krzyku jednego człowieka.

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxNzEyOA==","uri":"/tag/fobie","name":"fobie"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo3Mjg0","uri":"/tag/lek","name":"lęk"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxMTQ3MA==","uri":"/tag/ludzki-umysl","name":"ludzki umysł"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo1MTU=","uri":"/tag/medycyna","name":"medycyna","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"medycyna - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxMjk2","uri":"/tag/psychologia","name":"psychologia","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"psychologia - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo2MDc=","uri":"/tag/strach","name":"strach"}]}},{"__typename":"Post","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo3MzYwNQ==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/33/popelniasz-wiecej-bledow-oto-co-tracimy-gdy-sie-boimy.jpeg"}},"id":"cG9zdDoxNjcyMA==","title_b28e9_bf21a":"Popełniasz więcej błędów. Oto co tracimy, gdy się boimy","slug":"co-tracimy-gdy-si-boimy","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[]},"date":"2021-02-22T05:10:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"id":"dXNlcjo4NzM=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/f4c5c85b16cdeb938484524135848ae9?s=96&d=mm&r=g"}}}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo2MjYw","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4MTYyOA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/43/kryzys.jpeg"}},"title_b28e9_bf21a":"Dobre rady to za mało. Jak wygrać z kryzysem psychicznym?","slug":"dobre-rady-to-za-malo","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[]},"date":"2020-12-21T09:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","id":"dXNlcjoxMzM=","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/9618bd359bf3e4339f4cbf87e612d047?s=200&d=mm&r=g"},"name":"Wojciech Szlagura","description":null,"seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"},"avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/9618bd359bf3e4339f4cbf87e612d047?s=96&d=mm&r=g"}}}},{"__typename":"Post","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo2ODI0OQ==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/28/jak-uciekamy-od-leku-cztery-podstawowe-mechanizmy.jpeg"}},"id":"cG9zdDoxNjc5MQ==","title_b28e9_bf21a":"Jak uciekamy od lęku? Cztery podstawowe mechanizmy","slug":"jak-uciekamy-od-lku-4-podstawowe-mechanizmy","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[]},"date":"2020-12-14T06:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4NzQ3Nw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/cropped-favicon.9553bdbe.png"}},"id":"dXNlcjozNDY=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/21313f31e4c3a966c0f1eefd53d13d12?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Redakcja","slug":"redakcja","description":null,"seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDoxMjA4MA==","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Jak pokonać strach przed lataniem? Co trzecia osoba cierpi na awiofobię\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":12},"featuredImage":null,"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":"Focus"},"title_b28e9_bf21a":"Jak pokonać strach przed lataniem? Co trzecia osoba cierpi na awiofobię","content_b28e9_bf21a":"

Co 4 sekundy gdzieś na świecie startuje samolot. Choć ryzyko śmierci w katastrofie lotniczej jest jak jeden do 29 mln, strach przed lataniem odczuwa niemal co trzecia osoba. Czy można nauczyć się latać bez lęku?

Czego boimy się w powietrzu? Z badań przeprowadzonych w ramach programu „Pokochaj latanie” pośród pasażerów na polskich lotniskach wynika, że 18 proc. z nas obawia się niewykrytej na ziemi usterki maszyny, 16 proc. nagłej niewyjaśnionej awarii podczas lotu, a 14 proc. – silnych turbulencji. Boimy się też niesprzyjających warunków meteorologicznych podczas lotu, nieodpowiedzialnego zachowania innych podróżnych i sytuacji, w której mogłoby zabraknąć paliwa.

Pasażerowie zgłaszają też, że źle się czują w sytuacji braku kontaktu z pilotami oraz poczucia zamknięcia w ograniczonej przestrzeni. „Tym, co rodzi silny dyskomfort, jest przede wszystkim utrata kontroli” – uważa Marta Noryśkiewicz, psychoterapeuta programu „Pokochaj latanie”. „W kokpicie siedzi ktoś, kogo zupełnie nie znam, wzbijam się w powietrze i nie mam w zasięgu ręki hamulca, każą mi siedzieć w zapiętych pasach, a wyjścia awaryjne są daleko. Kto udzieli mi specjalistycznej pomocy, jeśli gorzej się poczuję na wysokości 10 tysięcy metrów? To rodzi lęk. Jeżeli nie wzmocnimy swoich dojrzałych mechanizmów obronnych, np. racjonalizacji, może być nam trudno przetrwać kilka godzin w takich warunkach”.

\n
Rady dla tych, którzy boją się latać
\n
1. Przed samym lotem warto zadbać o dobrą formę psychiczną i fizyczną: porządnie się wyspać, zjeść lekki posiłek, nawodnić się i dotlenić.
\n
2. Dobrze jest komfortowo się ubrać i mieć pod ręką coś ciepłego. Jeśli trzęsiemy się z zimna, napięcie się wzmaga.
\n
3. Kawa i napoje energetyczne mogą potęgować lęk, lepiej sięgnąć po wodę i soki.
\n
4. Warto mieć obok siebie osobę, z którą można porozmawiać. „Rozmowa jest dobrym sposobem rozładowania napięcia. Pod warunkiem, że towarzyszy nam ktoś, kto nie boi się latać. Inaczej jego zdenerwowanie będzie tylko potęgować nasz lęk” – precyzuje prof. Hanna Bednarek.
\n

\n
5. W przypadku umiarkowanego lęku dobrze działa także odwrócenie uwagi. „Słuchajmy więc ulubionej muzyki, zabierzmy laptopa, spisujmy na bieżąco swoje myśli albo plany, obejrzyjmy film” – podpowiada Marta Noryśkiewicz. „Chodzi o to, by ten czas wypełnić takimi zadaniami, które są dla nas przyjemne i nas odstresowują” – dodaje prof. Hanna Bednarek.
\n
6. W sytuacji silnego niepokoju skuteczniejsze są zwykle techniki relaksacyjne i oddechowe, modlitwa lub medytacja.
\n
7. Bywa, że bojowy nastrój i próba zwalczenia własnego lęku mogą pogarszać sytuację i wzmagać strach. „Pamiętajmy, aby wyrzucić ze swojego wewnętrznego dialogu takie słowa jak: walka, muszę, pozbyć się, spacyfikować. Pacyfikując swój lęk lub walcząc z jakąś emocją w sobie, tylko wzmacniamy ten stan. Praca z lękiem to rozluźnienie i odprężenie” – mówi Marta Noryśkiewicz.
\n

Skąd się bierze fobia

Dlaczego jedni się boją latania, a inni nie? Awiofobię trzeba odróżnić od zwykłej obawy związanej z lataniem samolotem, która jest czymś naturalnym. „Podobnie jak inne zwierzęta lądowe nie umiemy latać – to wbrew naszej naturze.

Najbezpieczniej czujemy się na ziemi, co ma związek z koniecznością zapewnienia sobie orientacji w przestrzeni, w ujęciu psychofizjologicznym opierającej się na integracyjnym współdziałaniu na-rządu wzroku, zmysłu równowagi i czuciu wewnętrznemu, które zapewniają nam rozmieszczone w naszym ciele liczne receptory. Czujemy się bezpieczniej, gdy wie-my, gdzie się aktualnie znajdujemy w przestrzeni 3D. Podróżowanie samolotem w pewnym sensie jest zjawiskiem nienaturalnym, na pokładzie musimy zawierzyć życie pilotom i maszynie. W samej obawie nie ma więc nic dziwnego” – uspokaja Hanna Bednarek, profesor Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, prowadząca badania z psychologii lotniczej.

Lęk wiąże się ze znacznie większym dyskomfortem niż obawa. „Lęk przed lataniem bywa konsekwencją doświadczenia niepokojącego zdarzenia, np. silnych turbulencji, spektakularnej burzy, lądowania awaryjnego czy dekompresji kabiny. Czynniki te, z perspektywy bezpieczeństwa lotniczego, nie zagraża-ją w istotny sposób naszemu zdrowiu i życiu na pokładzie. Są w sposób naturalny wpisane w rzeczywistość lotniczą. Ale my, jako pasażerowie, tego nie wiemy” – wyjaśnia Marta Noryśkiewicz. Nie mając tej wiedzy, tworzymy na temat tych sytuacji katastroficzne przekonania, które zamieniają się w długoletni paraliżujący lęk przed wejściem do samolotu.

Ten lęk karmimy jeszcze, koncentrując uwagę na informacjach o wypadkach lotniczych, które utwierdzają nas w przekonaniu, że na wakacje zdecydowanie bezpieczniej wybrać samochód. Zdarza się także, że lęk przed lataniem powstaje w wyniku spadku samopoczucia i odczuwanego podczas lotu silnego niepokoju. „Ponieważ natura ludzka lubi szybkie wyjaśnienia i rozwiązania, szukając przyczyny nieoczekiwanego dyskomfortu, kojarzymy ją z samolotem. Myśląc o kolejnym locie, zaczynamy przewidywać lęk, bo przecież doświadczyliśmy go ostatnio właśnie w samo-locie” – tłumaczy Marta Noryśkiewicz.

Szukając przyczyn lęku przed lataniem warto także przyjrzeć się swojemu życiu i zadać sobie pytanie, czy są takie dziedziny, w których warto by coś zmienić. „W jaki sposób wyraża-my emocje? Czy są tematy, z którymi nie chcemy się zmierzyć i je wypieramy? Często lęk pod postacią fobii lotniczej skrywa inne problemy, które można przezwyciężyć w psychoterapii” – podpowiada terapeutka.

\n
Czy zdarza się, że w fobii lotniczej wskazane jest zażywanie leków przeciwlękowych?
\n
Marta Noryśkiewicz, psychoterapeutka: W niektórych wypadkach lekarz psychiatra decyduje o przepisaniu leków przeciwlękowych. Czasem lęk jest tak przejmujący, a cierpienie tak silne, że jest to uzasadnione. Z pewnością jednak trzeba korzystać z takich środków w sposób mądry: nie mieszać leków z alkoholem ani nie stosować ich jako remedium na każdy dyskomfort psychiczny. Leczenie farmakologiczne jest często wprowadzane jako etap w procesie pracy z lękiem, np. w nerwicy lękowej. Jeśli nauczymy się, że nic nam nie zagraża na pokładzie po zażyciu tabletki, to może łatwiej będzie później wystawiać się na lęk, stopniowo odstawiając farmakoterapię. Kiedy jednak mowa o samym dyskomforcie w podróży, to zdecydowanie skuteczniejsza jest praca warsztatowa albo psychoterapia”.
\n

Gdy atakuje panika

Marta Noryśkiewicz wyjaśnia: osoba, która ma silne przeświadczenie, że latanie samo w sobie jest niebezpieczne, podczas lotu jest sparaliżowana myślą, że samolot zaraz spadnie, np. z powodu silnego wiatru, burzy, natężenia ruchu lotniczego albo niespodziewanej awarii. Nieustannie nasłuchuje różnych dźwięków, obserwuje pracę silników czy ruch skrzydeł. Każdy niepokojący sygnał potęguje strach przed katastrofą. Wspomina wypadki lotnicze i zamachy terrorystyczne. Nie jest w stanie dojrzeć, że tysiące lotów dziennie przebiegają zgodnie z planem.

Kiedy lęk osiąga skrajnie wysokie nasilenie, można wpaść w panikę. Nie prowadzono badań, które określałyby, jak często zdarza się to na pokładzie samolotu. Nie jest to jednak codzienność, ale raczej kwestia incydentalna. „Napad paniki zaczyna się zazwyczaj od niezapowiedzianego i niewywołanego żadnymi przyczynami poczucia lęku, przerażenia, które gwałtownie rośnie z sekundy na sekundę” – opowiada Michał Feldman, psychiatra z Poradni Nerwic i Lęku Centrum Terapii Dialog. Osoba w trakcie napadu paniki czuje, że zaraz stanie się coś złego, chociaż często nie jest w stanie powiedzieć, co miałoby to być. Zaczyna oddychać szybciej i głębiej, ponieważ ma poczucie, że się dusi albo zaraz zatrzyma się jej serce. Często cała drży, jest zlana zimnym potem. Nie jest w stanie usiedzieć w miejscu, często krzyczy z przerażenia, głośno domaga się pomocy. „W samolocie, na ograniczonej przestrzeni, taka osoba zaczyna nerwowo chodzić, a nawet biegać między fotelami. Sprawia wrażenie, jakby zaraz miała umrzeć, jakby zaraz miała wydarzyć się jakaś katastrofa. Osoby w trakcie napadu paniki są tak sugestywne, że ludzie w ich otoczeniu też zaczynają się bać” – dodaje Michał Feldman.

Nie lada wyzwaniem dla personelu pokładowego jest zapewnienie poczucia bezpieczeństwa pozostałym pasażerom. Instynkt stadny, chaos, obawa przed zagrożeniem zdrowia lub życia w połączeniu z ograniczoną przestrzenią powodują, że lęk szybko się szerzy.

„Niezbędne są wtedy spokój, opanowanie i zdecydowane działanie załogi oparte na wyćwiczonych schematach, które dają pasażerom poczucie bezpieczeństwa i zapobiegają eskalacji paniki. Często wsparciem jest głos kapitana, który wyjaśniając sytuację w kilku zdaniach tonuje napięcie na pokładzie” – tłumaczy kpt. Igor Augustyniak, pilot. „Personel pokładowy traktuje pasażera, który dozna ataku paniki, jak osobę wymagającą szczególnej opieki”. Jeżeli na pokładzie jest lekarz, mogą zostać podane leki, w które wyposażona jest pokładowa apteczka.

W przeciwnym razie stosuje się podstawowe środki dostępne bez recepty i tlen w przenośnej butli. „Poważne przypadki, wymagające interwencji specjalistów, kończą się przerwaniem rejsu i lądowaniem na najbliższym dogodnym lotnisku – dodaje kapitan. – Załoga na pewno nie bagatelizuje takiego stanu pasażera”. „Podczas podróży autobusem albo samochodem osoba przeżywająca napad paniki zazwyczaj każe zatrzymać pojazd i wysiada. W samolocie też będzie się domagała wcześniejszego lądowania.

Zazwyczaj jednak, nim samolot zacznie lądować, panika ustępuje, bo napad trwa najczęściej nie więcej niż kilkanaście minut” – uspokaja Michał Feldman.

\n
Wsiadając do samolotu, przyznawać się do tego, że boimy się latać, czy lepiej to zataić?
\n
Kpt. Igor Augustyniak, pilot: Sprawdzoną strategią na obniżanie poziomu lęku jest podzielenie się nim z innymi. Dobrze jest, aby osoby bojące się latać zgłosiły w czasie boardingu (czyli wchodząc na pokład samolotu – przyp. red.), że nie czują się komfortowo w samolocie. Taka informacja jest ważna dla załogi, bo umożliwia zwrócenie na pasażera szczególnej uwagi. On tymczasem przestaje być ze swoimi obawami sam”.
\n

Szkoła latania bez lęku

Badania przeprowadzone przez Instytut Badania Opinii Publicznej wskazują, że 30 proc. z nas odczuwa lęk przed lataniem, a 50 proc. czuje się nieswojo i niekomfortowo w trakcie podróży samolotem. Niektórzy decydują się oswoić lęk podczas warsztatów „Pokochaj latanie”, przygotowanych przez ekspertów w dziedzinie lotnictwa i psychologów. Uczestnicy zajęć opowiadają, że już na etapie planowania podróży zastanawiają się: „jak ja to przeżyję?”, potem przez cały urlop denerwują się czekającym ich lotem powrotnym, a niektórym zdarzyło się uciec z lotniska.

„Niedzielne popołudnie. Kraków. Dziarskim krokiem zmierzam w kierunku budynku oznaczonego napisem Domestic Flights i wsiadam do samolotu lecącego do Szczecina. Stres nie ustępuje, ale myśli kieruję gdzie indziej i wiem, że nie stchórzę” – opowiada o swoim sukcesie Szymon, uczestnik warsztatów. „Napięcie narasta, myśli się kłębią, zaczynam więc »racjonalizować«, próbując złapać jakiś konkret tego lęku. »Tyle samolotów w powietrzu, tyle codziennie startów i lądowań, będzie dobrze« – myślę. Pasy zapięte, samolot przyspiesza, dziób do góry i ziemia zaczyna się oddalać. To dla mnie najgorszy etap, mam wrażenie, że samolot zamiast lecieć, opada w dół. Ręce spocone, oczy rozbiegane. Za chwilę jest już lepiej. Powtarzam jak mantrę: »Tyle samo-lotów w powietrzu, tyle codziennie startów i lądowań«. Rok wcześniej nie wsiadłbym do samolotu. Sama myśl o możliwości oderwania się od ziemi mnie paraliżowała”. Co takiego wydarzyło się na warsztatach, że Szymonowi udało się opanować lęk?

\n
Czy alkohol i środki uspokajające bez recepty mogą pomóc w przezwyciężeniu lęku?
\n
Marta Noryśkiewicz, psychoterapeutka: Alkohol może pomóc doraźnie, chociaż w żaden sposób nie rozwiązuje problemu. Trzeba by wypić naprawdę dużo alkoholu, by zmniejszyć odczuwany lęk. Kiedy się czegoś boimy, wydziela się adrenalina – hormon, dający nam napęd do walki lub ucieczki. Aby go zneutralizować, potrzebna jest duża dawka alkoholu. Po locie, kiedy spada lęk, a wraz z nim poziom adrenaliny, może się okazać, że nie jesteśmy w stanie o własnych siłach wyjść z samolotu. Leki ziołowe bez recepty mogą pomóc jako czynnik placebo. Ale bez mentalnej pracy nad lękiem tego typu metody to tylko droga na skróty, nakręcająca jeszcze bardziej spiralę strachu”.
\n

Podczas dwudniowego treningu uczestnicy słuchają wypowiedzi ekspertów i pracują pod okiem terapeuty nad swoimi przekonaniami, dotyczącymi zagrożenia związanego z lataniem. „Każdy ma okazję poznać bliżej naturę swojego lęku. Dowiaduje się, w którym momencie ten lęk powstaje, co go wywołuje i kiedy się nasila” – mówi Marta Noryśkiewicz. Ostatnim etapem warsztatów jest przelot samolotem pod opieką prowadzących zajęcia, w czasie którego można poćwiczyć techniki pomagające zredukować lęk i napięcie. „Można nauczyć się latać spokojnie, bez stresu. Rzetelna wiedza przekazywana przez pilotów, psychologów, kontrolerów lotniczych pomaga poczuć się bezpiecznie” – zapewnia terapeutka.

„Lęk rzeczywiście można oswoić za pomocą wiedzy – potwierdza prof. Hanna Bednarek. „Osoby, które ze względu na swoją pracę muszą dużo latać, a obserwują u siebie taki lęk, powinny dążyć do tego, by dowiedzieć się o lataniu samolotem jak najwięcej”.

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2020-07-21T10:40:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"id":"dXNlcjo1NDQ=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/3bc1b037501b4658e58c9969259ddf4d?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Małgorzata Stańczyk","slug":"malgorzata-stanczyk","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/3bc1b037501b4658e58c9969259ddf4d?s=200&d=mm&r=g"},"description":null,"seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo3Mjg0","uri":"/tag/lek","name":"lęk"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxMjk2","uri":"/tag/psychologia","name":"psychologia","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"psychologia - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo0MTk=","uri":"/tag/samoloty","name":"samoloty"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo2MDc=","uri":"/tag/strach","name":"strach"}]},"slug":"jak-pokonac-strach-przed-lataniem-samolotem","categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1Mg==","name":"Zdrowie","slug":"zdrowie","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Zdrowie - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDoxNzUyOA==","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Łaskotki. Wyrafinowana gra wstępna czy jednak tortura?\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":5},"featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo2NDM1Nw==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/24/laskotki-czasem-wyrafinowana-gra-wstepna-czasem-wyrafinowana-tortura-scaled.jpeg"}},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":"Paweł Kolanowski"},"title_b28e9_bf21a":"Łaskotki. Wyrafinowana gra wstępna czy jednak tortura?","content_b28e9_bf21a":"

Łaskotki fascynowały naukowców od dawna. Dlaczego nie działają, gdy łaskoczemy się sami? I dlaczego coś tak z pozoru przyjemnego może spowodować śmierć przez “załaskotanie”?

Jednym z obowiązków dam dworu carycy Katarzyny II było łaskotanie władczyni – aż do osiągnięcia przez nią silnego podniecenia seksualnego. Podobny obyczaj panował na dworze księcia Ludwiga von Kaunitza, który w swym wiedeńskim pałacu zatrudniał specjalistkę od łaskotek. Jej zadaniem było łaskotanie udającego się na spoczynek władcy przed spaniem, co miało mu zapewnić erotyczne sny. Europejczycy, wbrew powyższym przykładom, nie przywiązywali do łaskotek dużej wagi.

Co innego mieszkańcy Dalekiego Wschodu, którzy tej wyszukanej formie gry miłosnej nadali wysoką rangę. Dotyczy to zwłaszcza Japonii, gdzie łaskotki są jedną z popularniejszych odmian gry wstępnej. Praktykowane i doskonalone przez wieki, stały się tam prawdziwą sztuką, mającą własne reguły i tajemnice. Mieszkańcy Japonii ograniczają się w łaskotaniu niemal wyłącznie do stref erogennych. Z reguły nie łaskoczą przy tym opuszkami palców. Używają natomiast specjalnie do tego celu skonstruowanych narzędzi, na przykład pędzelka z nadzwyczaj miękkiego włosia albo maleńkiej miotełki z ptasiego puchu.

W Europie zainteresowanie łaskotkami miało przez całe stulecia charakter raczej teoretyczny. Zajmowała się nimi biologia, psychologia, medycyna. Pisał o nich grecki filozof Platon oraz angielski przyrodnik Karol Darwin. W 1677 roku Francis Bacon stwierdził w swojej “Historii naturalnej”, że nawet osoby w smutnym nastroju – połaskotane nie mogą powstrzymać się od śmiechu. Dlaczego tak się dzieje? Bo łaskotki to w dużej części odruch warunkowy. Palec muska skórę, powodując pobudzenie końcówek nerwowych.

Te przekazują sygnał do mózgu, w wyniku czego reagujemy śmiechem. Z drugiej jednak strony zjawisko to ma bezpośredni związek z psychiką, co sprawia, że na niektórych osobach łaskotanie nie robi żadnego wrażenia, a czasem nawet wywołuje nieprzyjemne uczucie. Jedni kontakt fizyczny, jakim są łaskotki, odbierają jako przyjemne doświadczenie, drudzy zaś jako zagrożenie. Psychologiczne aspekty łaskotek stały się przedmiotem badań prowadzonych wśród studentów wydziału psychologii kalifornijskiego uniwersytetu. Okazało się, że najbardziej wrażliwi są na nie ci, którzy chętnie i często się śmieją. Zaobserwowano również, że nawet osoby szczególnie podatne na łaskotki nie są w stanie same porządnie się łaskotać.

Aparat łaskoczący

Wyjaśnienie tej zagadkowej kwestii przyniósł dopiero wiek dwudziesty. Na początku lat siedemdziesiątych Lawrence Weiskrantz, profesor psychologii z Oxfordu, wykonał pierwsze doświadczenia ze specjalnie skonstruowanym urządzeniem do łaskotania (tzw. aparatem łaskoczącym Heathas Robinsona).

Badani przez niego ochotnicy zostali podzieleni na trzy grupy. W pierwszej urządzenie uruchamiał człowiek prowadzący eksperyment, w drugiej – prowadzący razem z badanymi, w trzeciej wreszcie – już sami uczestnicy eksperymentu. Okazało się, że najmocniej reagowali ochotnicy, którzy nie mieli na nic wpływu, najsłabiej zaś lub bodaj wcale ci, którzy próbowali łaskotać się sami. Sformułowany przez Weiskrantza wniosek brzmiał: im pobudzenie jest dla łaskotanego
\nwiększym zaskoczeniem, tym efekt łaskotek większy.

Mniej więcej po siedmiu sekundach od chwili rozpoczęcia łaskotania człowiek reaguje śmiechem, który może trwać niespełna minutę. Po tym czasie łaskotanie staje się niczym więcej niż tym, czym jest w istocie – kontaktem fizycznym ze skórą. Weiskrantz postawił hipotezę, która wyjaśniała wyniki jego obserwacji. Kiedy łaskoczemy się sami, np. ręką pod pachą, bodźce płynące z tego miejsca do mózgu nakładają się na sygnały idące w kierunku odwrotnym – od mózgu do ręki, co prowadzi do ich osłabienia lub nawet całkowitego zniesienia.

Sarah-Jayne Blakemore z Instytutu Neurologii w Londynie zbadała za pomocą łaskoczącego w pięty robota reakcje zachodzące w mózgu człowieka poddanego łaskotkom. Okazuje się, że nie działa wówczas móżdżek odpowiedzialny za koordynację naszych ruchów. Uaktywnia się natomiast ta część kory mózgowej, w której rodzi się uczucie przyjemności. Wywołuje to reakcję łańcuchową w obrębie mózgu, a po pewnym czasie – przedawkowanie przyjemności. Spazmatyczne skurcze wszystkich mięśni przy “odłączonym” móżdżku sprawiają, że podczas długotrwałego pobudzania człowiek może wpaść w epileptyczny taniec ciała, ogarnia go histeryczny i bolesny śmiech. W historii tortur znane są przypadki “załaskotania na śmierć”.

Ten rodzaj kary wymierzono kilku nieszczęśnikom podczas wojen religijnych w Niemczech w XVII wieku. Dla dzieci łaskotanie przez matkę lub ojca może mieć ogromne znaczenie. Jest przyjemną niespodzianką, wzbudza śmiech, który zmniejsza poczucie lęku i sprzyja w przyszłości budowie prawidłowych relacji z otoczeniem. Niektórzy psycholodzy twierdzą, że łaskotany w dzieciństwie człowiek łatwiej nawiązuje kontakty z innymi ludźmi. Łaskotki mogą osłabić niepokój małych pacjentów podczas wizyty u lekarza. Potraktowane tak dziecko jest rozluźnione – można mu na przykład podłączyć cewnik, zrobić zastrzyk lub wykonać inny bolesny zabieg. Śmiech, błogość, nawet rozkosz, a z drugiej strony – niechęć lub nawet wstręt. Nasza reakcja na łaskotki zależy od tego, kto nas łaskocze i w jakim celu.

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2020-06-29T11:10:15","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4ODk1OA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/1bc48db1f6dd5e2ae9fedcf2651cd9849afe4dcb.jpeg"}},"id":"dXNlcjo5NjA=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/8bab2c1c70a0ee4704fca63d6e4afe4f?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Agnieszka Wirtwein","slug":"agnieszka-wirtwein","description":null,"seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo2MDc=","uri":"/tag/strach","name":"strach"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo4MTk3","uri":"/tag/tortury","name":"tortury"}]},"slug":"czemu-boimy"},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDoxNjg0OA==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo3MzQ1MA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/33/jak-sobie-radzic-z-lekiem.jpeg"}},"title_b28e9_bf21a":"Jak sobie radzić z lękiem?","slug":"jak-sobie-radzi-z-lkiem","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[]},"date":"2020-06-01T13:12:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","id":"dXNlcjo1Njk=","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/d0e7bfc71fe2007247f631f444abe6b3?s=200&d=mm&r=g"},"name":"Anita Szarlik","description":null,"seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"},"avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/d0e7bfc71fe2007247f631f444abe6b3?s=96&d=mm&r=g"},"slug":"anita-szarlik"}}},{"__typename":"Post","id":"cG9zdDoxMTM3NQ==","featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo3MDY1OA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/30/wiekszosc-polakow-boi-sie-wizyty-u-dentysty-jak-pokonac-strach-ten-strach.jpeg"}},"title_b28e9_bf21a":"Większość Polaków boi się wizyty u dentysty. Jak pokonać strach ten strach?","slug":"jak-pokonac-strach-przed-dentysta","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2020-05-18T07:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"id":"dXNlcjo1NDQ=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/3bc1b037501b4658e58c9969259ddf4d?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Małgorzata Stańczyk","slug":"malgorzata-stanczyk","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/3bc1b037501b4658e58c9969259ddf4d?s=200&d=mm&r=g"},"description":null,"seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Większość Polaków boi się wizyty u dentysty. Jak pokonać strach ten strach?\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":7},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"content_b28e9_bf21a":"

Jedni są w stanie to przezwyciężyć, inni latami migają się od leczenia stomatologicznego. Jak przestać się bać dentysty, fotela i wiertła?

Kinga ma 30 lat i panicznie boi się dentysty. Kiedy była jeszcze dziewczynką, zdarzało jej się klękać przed mamą na kolana i błagać, by odwołała wizytę. „Lęk odbiera mi rozum” – mówi. „U dentysty czuję, że walczę nie tylko o przetrwanie wizyty, walczę o życie”. Kiedy siada na fotelu, ma ochotę uciec, mocno bije jej serce, poci się. Czasem tak drżą jej nogi, że musi je przytrzymywać rękoma, żeby nie potrącić lekarza. W dzień wizyty u dentysty od rana cierpi z powodu bólu brzucha i biegunki. W gabinecie niemal mdleje ze strachu, przed oczami robi jej się ciemno.

„Staram się myśleć, że tyle razy sobie poradziłam u dentysty, więc poradzę sobie i teraz. Usiłuję jakoś racjonalnie do tego podejść, ale to jest poza moją kontrolą. To moja osobista wojna” – opowiada.

Co drugi z nas przyznaje, że unika chodzenia do dentysty z powodu lęku – wynika z analiz Interaktywnego Instytutu Badań Rynkowych, przeprowadzonych w styczniu 2014 r. Choć większość z nas nie reaguje tak gwałtownie jak Kinga. Dlaczego boimy się dentysty? Czy to rodzaj fobii? I jak sobie z tym strachem poradzić? Dla większości osób wizyta u dentysty jest nieprzyjemna. Takie poczucie nie musi być spowodowane ani traumatycznymi przeżyciami z dzieciństwa, ani lękiem przed bólem. Wystarcza już to, że leczenie stomatologiczne wymaga wkroczenia przez lekarza w naszą przestrzeń intymną. Jest to sfera, do której dopuszczamy jedynie najbliższych: partnera życiowego, dzieci, rodziców albo bliskich przyjaciół. Kiedy ktoś obcy przekracza tę granicę, czujemy dyskomfort, a czasem także zagrożenie.

Poza tym na fotelu dentystycznym tracimy poczucie kontroli nad sytuacją. Z otwartymi ustami, w pozycji półleżącej, ze świadomością obracającego się w ustach wiertła i brakiem możliwości swobodnego komunikowania swoich obaw trudno czuć się bezpiecznie (co prawda wiele zależy również od zaufania, jakim darzymy konkretnego lekarza). Mimo że strach przed dentystą jest bardzo rozpowszechniony, to zdaniem psychiatrów termin dentofobia – jako określenie obaw związanych z wizytą u stomatologa – jest nadużywany zarówno przez pacjentów, jak i przez lekarzy. To, co nazywamy fobią w języku potocznym, nie zawsze jest nią z punktu widzenia psychologii klinicznej.

Reakcja strachu jest w gabinecie stomatologicznym uzasadniona i wiąże się z tym, że spodziewamy się czegoś nieprzyjemnego: bólu, wibracji, ucisku. Dlaczego jednak jedni boją się bardziej, a inni mniej? Okazuje się, że to, w jaki sposób reagujemy na wizytę u dentysty, nie jest jedynie kwestią wcześniejszych doświadczeń, ale także sprawą wrodzoną. „Psychologia wyjaśnia, że o tym, w jaki sposób przeżywamy niepewne, nieznane, wątpliwe czy niespodziewane zdarzenia, decyduje typ temperamentu” – tłumaczył dr hab. Jan Tylka z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w wywiadzie dla „Medical Tribune Stomatologia”.

„Są typy odporne na pewne doświadczenia negatywne, ale są też takie, które przypisują każdemu zjawisku wysoką miarę nieszczęścia. Typ temperamentu jest praktycznie niezmienialny, bo ma podłoże fizjologiczne. Można go w pewien sposób ukształtować poprzez ćwiczenia, wychowanie i trening społeczny. Nie oznacza to jednak, że ktoś przestanie się bać, ale sposób wyrażania przez niego niepokoju będzie nieco inny”. Zdarza się jednak, że stres związany z wizytą u dentysty osiąga takie natężenie, że jego konsekwencje wywierają destrukcyjny wpływ na wiele obszarów życia osoby, która go doświadcza.

Aaaa dentysta… czy to już fobia?

“Mój lęk jest trochę niesprecyzowany. Mogę lubić lekarza, oswoić gabinet, ale jak zbliża się moja kolej, to tracę rozum. Dentysta kojarzy mi się po prostu ze śmiercią. Mam tak, odkąd pamiętam. Czasami doprowadzam ząb do fatalnego stanu, tygodniami źle sypiam, przewracając się w łóżku ze świadomością chorego zęba i tego, że w końcu będę musiała pójść do dentysty” – opowiada Kinga.

Jej doświadczenia pokazują, że między zwykłym strachem przed wizytą u dentysty a fobią jest wyraźna różnica. Fobia to przeżywanie lęku, który dotyczy konkretnej rzeczy i powoduje, że tworzy się w nas nawyk unikania sytuacji będącej źródłem lęku. „Różnica między lękiem i strachem tkwi w przyczynie. Lęk jest reakcją strachem na wyobrażenie, interpretację sytuacji, natomiast strach stanowi odpowiedź na realne zagrożenie.

Reakcja fizjologiczna jest dokładnie taka sama, ponieważ z perspektywy uczuć rzeczywistość psychiczna bywa nie mniej realna niż ta, której doświadczamy fizycznie. Zdarza się, że to wyobrażenie współistnieje z bodźcem, ale osoba wyobraża sobie ten bodziec jako dużo straszniejszy niż jest on w rzeczywistości” – mówi psychiatra Łukasz Müldner-Nieckowski z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ale nie wystarczy lęk przed dentystą, by mówić o fobii.

„Aby stwierdzić fobię, lęk musi przeszkadzać w życiu osobie, która go doświadcza, mieć istotny, negatywny wpływ na jej funkcjonowanie” – tłumaczy Łukasz Müldner-Nieckowski. W przypadku dentofobii utrudnienie stanowi na przykład to, że ktoś się boi skontrolować stan zębów, co w konsekwencji negatywnie oddziałuje na jego stan zdrowia. Znaczenie ma także to, na ile sprawa budząca lęk jest istotna w życiu psychicznym danej osoby. Dentofobia wcale nie musi się wiązać z faktyczną obecnością dentysty, ale na co dzień zajmuje głowę pacjenta. „Osoba cierpiąca na dentofobię spędza dużo czasu, myśląc o swoich zębach, dentyście lub sytuacjach stomatologicznych albo też starając się NIE myśleć o zębach i dentystach. Jest to dość trudne w dzisiejszym świecie, kiedy cały czas jesteśmy atakowani reklamami na przykład past do zębów” – mówi stomatolog dr Dorota Grodecka.

Strach przed dentystą można oswoić

Zmagając się z fobią, w „prywatnej walce z lękiem”, jak mówi Kinga, trudno odnieść długotrwały sukces. Jeśli więc orientujemy się, że lęk ma znaczący wpływ na nasze życie, warto skorzystać z profesjonalnej pomocy. „Przeżywanie fobii nie zawsze jest zaburzeniem psychicznym” – wyjaśnia Łukasz Müldner-Nieckowski. „Osoba, która ma względnie zdrową strukturę osobowości i łagodne objawy fobii, może się udać do terapeuty i zająć konkretnym objawem”. Istnieją leki przeciwlękowe, które mogą doraźnie usuwać doświadczenie lęku, ale na dłuższą metę takie leczenie nie jest skuteczne. W przezwyciężeniu dentofobii, jako jednej z fobii prostych, zalecana jest zwykle terapia poznawczo-behawioralna.

Zdarza się jednak, że źródła lub funkcje objawu lękowego są zakorzenione głębiej w strukturze psychicznej, co powoduje nieskuteczność krótkoterminowych metod terapeutycznych. W takiej sytuacji pacjent otrzymuje propozycję podjęcia psychoterapii psychodynamicznej, w której możliwa jest szczegółowa analiza problemu oraz wprowadzanie stopniowych zmian. Terapia behawioralna w tym wypadku polega na przyzwyczajaniu nas do tego, czego się boimy (specjaliści nazywają to mechanizmem habituacji). Chodzi więc o to, by oswoić lęk. Do przezwyciężenia dentofobii czasami wystarczy dobry dentysta i kilkakrotne doświadczenie tego, że na wizycie było przyjemnie albo bezboleśnie.

Naciśnij guzik!

Tym, którzy drżą na samą myśl o fotelu dentystycznym, z pomocą przychodzi nie tylko psychoterapia czy farmakologia, ale też technologia. „Panic button” to urządzenie z guzikiem, które trzyma się w dłoni podczas leczenia. Jednym ruchem palca pacjent może przerwać zabieg w dowolnym momencie. Naciśnięcie guzika powoduje, że wiertło czy skaler, służący do usuwania kamienia nazębnego, przestają działać.

Technologia, na której opiera się działanie „panic button”, nie jest wcale nowa. Została opracowana przeszło trzydzieści lat temu w USA z myślą o pacjentach, u których konieczne było podawanie morfiny. Chodziło o to, by mogli samodzielnie decydować o dawkowaniu leku. Rozwiązanie to, zaadaptowane kilka lat temu na potrzeby stomatologii, zyskuje popularność w USA. W Polsce „panic button” już się pojawił, ale jego dostępność w ofercie klinik stomatologicznych jest na razie ograniczona.

Guzik odgrywa w dużej mierze rolę psychologiczną, czyli oddaje pacjentowi utraconą wcześniej kontrolę nad sytuacją. Amerykańscy lekarze, którzy pracują z użyciem tej technologii, twierdzą, że pacjenci wcale nie mają potrzeby częstego naciskania guzika. Wystarcza świadomość, że mogą to zrobić, gdyby odczuli silny ból czy niepokój. Albo gdyby po prostu chcieli coś powiedzieć dentyście.

Redakcja Focus.pl wybierze dla Ciebie najlepsze artykuły tygodnia. Zapisz się na nasz newsletter

\n","authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo2ODg1","uri":"/tag/bol","name":"ból"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToyNzE4","uri":"/tag/dentysta","name":"dentysta"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxNzEyOA==","uri":"/tag/fobie","name":"fobie"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxMjk2","uri":"/tag/psychologia","name":"psychologia","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"psychologia - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo2MDc=","uri":"/tag/strach","name":"strach"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo1MDU2","uri":"/tag/zeby","name":"zęby"}]},"categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1Mg==","name":"Zdrowie","slug":"zdrowie","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Zdrowie - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}}],"pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","total":35,"startCursor":"YXJyYXljb25uZWN0aW9uOjI2NzQw","endCursor":"YXJyYXljb25uZWN0aW9uOjExMzc1","hasPreviousPage":false,"hasNextPage":true}},"tag_0a454_2a558":{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo2MDc=","uri":"/tag/strach","name":"strach","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"strach - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},"post_18f38_4072a":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDoxOTQ1Nw==","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Eksperci: dni smartfonów są policzone. Co je zastąpi?\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":10},"featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo3NDcyNg==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/34/zalozona-w-2010-r-firma-magic-leap-wprowadza-na-rynek-okulary-ktore-moga-zastapic-smartfon-przesylaja-one-trojwymiarowy-obraz-bezposrednio-do-oczu-uzytkownika-nakladajac-go-na-to-co-widzimy.jpeg"}},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"title_b28e9_bf21a":"Eksperci: dni smartfonów są policzone. Co je zastąpi?","content_b28e9_bf21a":"

Są coraz szybsze, mają większe ekrany i doskonalsze aparaty, a jednak wg prognoz następuje schyłek smartfonów. Sprawdzamy, jakie urządzenia zastąpią je w przyszłości

Kiedy w 2007 roku Steve Jobs podczas targów MacWorld po kazał pierwszego iPhone’a, wy znaczył trend utrzymujący się do dziś. Telefon pozbawiony– klawiatury, zamiast niewielkiego wyświetlacza – duży, przynajmniej jak na tamte czasy, ekran obsługiwany dotykiem. I oczywiście dostęp do internetu, który sprawił, że jesteśmy ciągle online.
\nDziś ten iPhone nie zrobiłby na nikim wrażenia. Choćby z tego powodu, że miał ekran o przekątnej zaledwie 3,5 cala, podczas gdy dzisiejsze smartfony są już z reguły sześ-
\nciocalowe. Po latach gwałtownego rozwoju ewolucja zwolniła, co widać też po statystykach sprzedaży. Jeszcze w 2015 r. fani Apple zmieniali iPhone’a na nowy model średnio raz na dwa lata, w 2018 roku decydowali się na to dopiero po 33 miesiącach. Globalna sprzedaż smartfonów spada nawet o kilkanaście procent w skali roku.

Zdaniem futurolożki Amy Webb to nie jest tylko chwilowe spowolnienie. Jak pisze w raporcie „Tech Trend Reports 2019” – obserwujemy początek końca ery smartfonów.
\nZa pięć lat przestaniemy przy sobie nosić jedno uniwersalne urządzenie. Smartfony zostaną zastąpione pakietem mniejszych urządzeń ubieralnych, tzw. wearables, którymi będziemy sterować za pomocą głosu, gestów i dotyku. Oczywiście zanim to nastąpi, pojawią się nowe, jeszcze doskonalsze smartfony. – Ten rynek jeszcze przez wiele lat będzie mocno stał na nogach. Smartfon nigdzie nie odchodzi, ale może zmienić swą formę – uważa David McQueen, analityk z ABI Research.

UDOSKONALANIE KLASYKI

Choć ekrany smartfonów mają dziś z reguły około 6 cali, konstruktorzy starają się przeznaczyć na obraz jeszcze więcej powierzchni urządzenia. Wyświetlacze stają się coraz bardziej wydłużone i zaokrąglone. Takie zabiegi pozwalają zmaksymalizować przekątną, jak np. w Sony Xperia 1 do 6,5 cala (proporcje kinowe 21:9), a jednocześnie poprawić ergonomię chwytu i obsługi jedną dłonią. Drugi trend to zmniejszanie elementów na przedniej powierzchni telefonu, tworzących wcięcie (tzw. notch), w którym znajduje się kamera i inne czujniki. Chodzi o to, by smartfon za jakiś czas stał się jednorodnym szklanym ekranem. Najpierw producenci zaczęli ukrywać kamerę w wysuwanym module – takie rozwiązanie występuje w Xiaomi Mi Mix 3, Honor Magic 2 czy Oppo Reno. O krok dalej jest Xiaomi Mi 9. Zastosowano w nim technologię Under-Display Camera, czyli kompletnie niewidoczny aparat ukryty pod ekranem.

Same kamery stają się tak dobre, że nawet bardzo wymagający użytkownicy zaczynają robić zdjęcia telefonem, a nie cyfrową lustrzanką. Już w zeszłym roku Huawei P20 Pro
\noferował pięciokrotny zoom hybrydowy. Dziś górną granicę możliwości wyznaczają modele takie jak Huawei P30 Pro czy Oppo Reno 10x Zoom. Mają tzw. peryskopowy zoom i oferują 10-krotne zbliżenie hybrydowe, które cyfrowo można rozszerzać nawet do 50–60 razy. W przyszłym roku najlepsze modele mogą oferować nawet 15- lub 20-krotny zoom, co pozwala na zrobienie bardzo dokładnych zdjęć z dużej odległości.

Wszystko wskazuje również na to, że z tyłu smartfona standardem będą trzy lub cztery osobne, szerokokątne obiektywy, tak jak w Huawei P30 Pro. Oznacza to, że telefony będą robić dobre zdjęcia nawet przy słabym oświetleniu, kiedy nasze oko rozróżnia tylko kontury.

ROZKŁADANY NIEWYPAŁ

Dotychczasowy wzorzec smartfona zakładał, że jest on sztywnym prostokątem. Jednym ze sposobów na zwiększenie powierzchni ekranu ma być stworzenie telefonów ze składanymi elementami. Pojawiają się pomysły na elastyczne wyświetlacze zawijane wokół urządzenia lub przypominające kartkę książki. Większy ekran ma sprawić, że smartfon pozostanie mieszczącym się w kieszeni urządzeniem, ale przejmie też funkcje tabletu. Prototypy składanych telefonów zaprezentowało na razie trzech producentów. Pierwsza była mało znana firma Royole, która pokazała urządzenie FlexPai (ekran o przekątnej 7,8 cala). Następni byli liderzy rynku: Samsung z modelem Galaxy Fold (7,3 cala) i Huawei z Mate X (8 cali). Plotki głoszą, że podobną konstrukcję mają mieć Motorola Razr 2019, Oppo Foldable oraz podwójnie składany Xiaomi Mi Flex. Prace nad tego typu telefonem potwierdziło nawet Google, ale nie należy się go spodziewać w najbliższej przyszłości.

Wygląda bowiem na to, że zbudowanie składanego smartfona wcale nie jest proste. Samsung miał wprowadzić Galaxy Fold na rynek w kwietniu, ale ze względu na problemy techniczne przesunął to na bliżej nieokreśloną przyszłość. Huawei Mate X miał zadebiutować w czerwcu i kosztować ok. 10 tys. zł, ale już wiadomo, że ta premiera opóźni się
\no co najmniej trzy miesiące. Eksperci nie są zresztą pewni, czy składane telefony się przyjmą. Większy ekran robi wrażenie, ale smartfon wyposażony w coś takiego traci jeden ze swych atutów – smukłość i lekkość. Poza tym taki format wyświetlacza to rewolucja. Kwadratowy ekran o przekątnej 7–8 cali nie będzie konkurencją dla tabletów. Może też być trudny do zaakceptowania dla użytkowników smartfonów, którzy przywykli już do pionowego formatu obrazu, dominującego w aplikacjach takich jak Snapchat czy Instagram.

WYŚWIETLACZ Z SUPERSZYBKĄ SIECIĄ

Możliwe więc, że prawdziwą rewolucję wywoła zupełnie co innego. W najbliższych latach firmy telekomunikacyjne chcą zaoferować nam jeszcze szybszy mobilny dostęp do internetu. Chodzi przede wszystkim o technologię 5G, a także nowe standardy WiFi. W ciągu kilku kolejnych lat większość nowych smartfonów ma umożliwić korzystanie z takich udogodnień. W praktyce oznacza to, że będziemy mogli oglądać na telefonie wideo w znakomitej jakości, transmitowane na bieżąco przez sieć. Tylko czemu poprzestawać na filmach? W ten sam sposób będziemy mogli korzystać z gier (tak jak w dostępnej już dziś technologii Nvidia GameStream) i praktycznie każdej usługi,
\njaką dziś zapewniają aplikacje. A to oznacza, że nie będziemy ich musieli instalować w telefonie. – Smartfon stanie się „głupim” wyświetlaczem służącym do transmisji obrazu
\ni dźwięku poprzez sieć 5G. Większość obliczeń, które dziś wykonuje elektronika telefonu, zostanie przeniesiona do chmury – uważa analityk David McQueen.

W takiej sytuacji telefon stanie się „chudszy”, ponieważ nie będzie potrzebował drogiego i energochłonnego procesora ani dużych ilości pamięci. Znikną też zapewne znane nam dziś łącza, takie jak gniazdko słuchawkowe czy port USB. Wszelka komunikacja z telefonem będzie bezprzewodowa. Nie będzie potrzebna nawet „szufladka” na kartę SIM – już dziś zastępuje ją moduł eSIM, na stałe wbudowany w telefon. Smartfon przyszłości stanie się więc wodoodporną jednolitą szklaną tabliczką, a jego możliwości techniczne będą zależeć od zaawansowanych aplikacji działających na internetowych serwerach.

Ta sama zasada powinna też stosować się do innych urządzeń przenośnych, które staną się inteligentniejsze. Technologie ubieralne (tzw. wearables) nie będą potrzebowały zaawansowanej elektroniki, co przełoży się na spadek ich ceny i dłuższe działanie na jednym ładowaniu baterii.

TELEFON W KAWAŁKACH

Tu dochodzimy do wizji przedstawionej przez Amy Webb. Za 5–10 lat coraz więcej funkcji, które dziś kojarzymy ze smartfonem, przejmą urządzenia ubieralne: douszne słuchawki, okulary, zegarki, pierścionki, bransoletki wyposażone w czujniki biometryczne, głośniki i mikrofony. Dziś większość z nich działa niezależnie od siebie i potrzebuje łączności ze smartfonem albo komputerem. Webb przewiduje, że z czasem to się zmieni i wszystkie te urządzenia połączą się w jeden wspólnie działający ekosystem.

Inteligentne zegarki to pierwsze urządzenia, z których można korzystać bez smartfona. Przykładem mogą być modele Apple Watch Series 4, Samsung Gear S3 Frontier LTE, LG Urbane 2nd Edition LTE. Za ich pomocą można prowadzić rozmowy (nawet bez potrzeby podłączania słuchawek bezprzewodowych), pisać lub dyktować SMS-y, odczytać maile, słuchać muzyki, sprawdzić pozycję na mapie i monitorować swą aktywność fizyczną.

W przyszłości coraz większą popularność będą zdobywać także tzw. hearables, czyli urządzenia douszne. Będą pełnić funkcję napędzanego sztuczną inteligencją asystenta głosowego, który na podstawie pomiarów aktywności mózgu, ciśnienia krwi, pulsu, ruchu, analizy dźwięku będzie przewidywał, co i kiedy chcemy zrobić. Przykładowo w restauracji kiedy wyczuje, że koncentrujemy się na rozmowie z naszymi znajomymi, wyciszy odgłosy tła (muzykę, rozmowy innych gości), a wzmocni głosy, których wcześniej się nauczył.

Już dziś pojawiają się słuchawki, które mają dodatkowe możliwości. Jabra Elite Sport mierzy nam puls w uchu, Google Pixel Buds czy Mymanu Click potrafią tłumaczyć na bieżąco rozmowy prowadzone w różnych językach. Bragi The Dash to z kolei model, który wyczuwa ruchy naszej głowy. Dzięki temu możemy np. zaakceptować połączenie
\nprzychodzące, potakując albo odrzucić je, potrząsając głową.

Za jakiś czas mogą też pojawić się hearables, do których obsługi nie będzie potrzebny głos. Przykładem może być projekt AlterEgo, czyli interfejs przymocowany do twarzy, któ-
\nry pozwala wydawać polecenia np. asystentowi głosowemu bez otwierania ust. Wystarczy tylko pomyśleć o tym, że wypowiadamy jakieś słowa, a czujniki przekażą informację
\nz naszych mięśni do algorytmów sztucznej inteligencji odczytujących to, co bezgłośnie mówimy. Komunikacja w drugą stronę również odbywa się bezgłośnie. AlterEgo przekazuje dźwięk do ucha wewnętrznego przez kości czaszki, bez zakłócania zwykłej percepcji słuchowej użytkownika.

ZAMIAST EKRANU

Nie można jednak zapominać, że smartfon to przede wszystkim urządzenie pokazujące obraz. Gadżety umieszczane w uszach czy na nadgarstkach mogą być użyteczne, ale nie pozwolą nam na obejrzenie filmu, wirtualną rozgrywkę, sprawdzenie mapy czy zanurzenie się w rzeczywistości rozszerzonej (AR). Następca telefonu musi mieć ekran albo coś, co go zastąpi. Pierwszym rozwiązaniem tego typu będą zapewne okulary, takie jak Google Glass.

Co prawda ich wczesna wersja pokazana sześć lat temu nie zawojowała świata, ale do sprzedaży trafia właśnie kolejny model. Google Glass Enterprise Edition 2 mają być przeznaczone dla specjalistów – będą pomagać w pracy np. serwisantom samolotów (wyświetlając procedury obsługi) czy lekarzom (pokazując dane medyczne i badania
\nobrazowe pacjenta). Bardziej zaawansowane rozwiązania znajdziemy w okularach Creator One, pokazanych w ubiegłym roku przez firmę Magic Leap. Przekazują one obraz bezpośrednio do oka użytkownika, dzięki temu obiekty cyfrowe płynnie nakładają się na rzeczywisty obraz. To oznacza, że np. w grach wirtualne stwory będą potrafiły schować się za fotelem i zza niego wyjrzeć. Creator One nie muszą współpracować ze smartfonem – w ich obudowie kryje się cała niezbędna elektronika. W podobnym kierunku idzie Microsoft ze swoimi okularami HoloLens.

FUTURYSTYCZNE POMYSŁY

Dalsze etapy ewolucji są na razie bardziej domeną science fiction niż prawdziwej technologii. Możliwe, że uda się całkowicie wyeliminować ekran – czy to smartfona, czy
\nmontowany w nadal mało komfortowych okularach. Jedna z koncepcji zakłada, że będziemy nosić szkła kontaktowe wyświetlające informacje na powierzchni naszych oczu.
\nPatenty na takie rozwiązania zastrzegło już kilka firm, w tym Sony i Samsung, a zaawansowane próby prowadziły wspólnie firmy Google i Novartis. Ich elektroniczne soczewki kontaktowe miały mierzyć poziom glukozy u chorych na cukrzycę.

Jednak w 2016 r. Novartis wycofał się z testów klinicznych z udziałem ludzi uznając, że jest jeszcze za wcześnie na takie badania. Inne rozwiązania zaprezentowali naukowcy z Uniwersytetu Carnegie Mellon i Uniwersytetu Stanowego Arizony. Ich LumiWatch wykorzystuje przedramię użytkownika jako dotykowy ekran dla miniaturowego projektora. A w odległej przyszłości wszelkie ekrany mogą stać się zbędne, bo dane będą przekazywane bezpośrednio do mózgu, jak twierdzi między innymi wizioner Elon Musk (podobne prace prowadzi też Facebook). Ciekawe, czy wtedy ktoś jeszcze będzie pamiętał, że cała ta rewolucja zaczęła się od 3,5-calowego iPhone’a.
\n

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2020-02-03T15:02:48","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo4ODk1OA==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/2022/06/1bc48db1f6dd5e2ae9fedcf2651cd9849afe4dcb.jpeg"}},"id":"dXNlcjo5NjA=","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/8bab2c1c70a0ee4704fca63d6e4afe4f?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Agnieszka Wirtwein","slug":"agnieszka-wirtwein","description":null,"seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxNjA1Mg==","uri":"/tag/smartfony","name":"smartfony","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"smartfony - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]},"slug":"co-po-smartfonie","categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1Ng==","name":"Technologia","slug":"technologia","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Technologia - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},"post_18f38_8ece1":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDo3NTc0","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Chemia miłości. Dlaczego spośród wielu wybieramy właśnie jego lub ją?\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n","readingTime":10},"featuredImage":{"__typename":"NodeWithFeaturedImageToMediaItemConnectionEdge","node":{"__typename":"MediaItem","id":"cG9zdDo3NzA3Mg==","sourceUrl_772ce_bf21a":"https://konto.focus.pl/wp-content/uploads/media/default/0001/37/chemia-milosci-dlaczego-sposrod-wielu-wybieramy-wlasnie-jego-lub-ja-fot-getty-images.jpeg"}},"wnsingle":{"__typename":"Post_Wnsingle","kiaSubtitle":null,"focusSource":null},"title_b28e9_bf21a":"Chemia miłości. Dlaczego spośród wielu wybieramy właśnie jego lub ją?","content_b28e9_bf21a":"

Dlaczego nie każda atrakcyjna osoba płci przeciwnej budzi w nas takie samo zainteresowanie i czym kierujemy się, dokonując miłosnych wyborów?

Na widok tej jedynej osoby serce zaczyna nam mocniej bić i pewnie dlatego organ ten przez wieki był symbolem miłości romantycznej. Mając jednak na uwadze to, czego w ciągu ostatnich dziesięcioleci dowiedzieliśmy się na temat mechanizmów miłości, powinniśmy zmienić ten symbol, bo dziś już dokładnie wiadomo, że siedliskiem romantycznych uczuć jest nie serce, lecz mózg, a w objęcia drugiej osoby popycha nas nie „gorąca krew”, lecz kilka wyspecjalizowanych neuroprzekaźników.

Nigdy nie doszłoby do romansu Romea i Julii, gdyby nie działanie oksytocyny. Werter nie przeżywałby miłosnych katuszy, gdyby nie zespół odstawienia dopaminy. Miłość od pierwszego wejrzenia nie byłaby możliwa, gdyby Amor nie umoczył swojej strzały w fenyloetyloaminie. To te substancje sprawiają, że wystarczy napotkać czyjś wzrok, poczuć dotyk ręki, by dały znać o sobie ewidentne symptomy przedawkowania.

A więc wzór chemiczny wycięty na pniu drzewa zamiast serca przebitego strzałą? To się raczej nie przyjmie, choć od jakiegoś czasu, gdy między dwojgiem ludzi zaczyna iskrzyć, nie mówimy już o powinowactwie dusz, lecz o tym, że działa między nimi chemia.

Internet, który w wielu dziedzinach życia okazał się niezastąpiony, święci triumfy także jako wirtualna swatka, pomagając ludziom w poszukiwaniu drugiej połówki – na krótki romans lub długotrwały związek. Miliony e-maili wędrują po sieci, skutkując potem setkami tysięcy randek. Ale dopiero podczas spotkania twarzą w twarz okazuje się, czy osoba, którą na podstawie zdjęć i skype’owych pogaduszek uznaliśmy za chodzący ideał, jest nim rzeczywiście. Niestety, najczęściej taka weryfikacja okazuje się bardzo bolesna. Marzenia o dozgonnym uczuciu, miłosnej ekstazie, niekończącej się euforii walą się z hukiem w gruzy. Chemia nie działa.

By oszczędzić swoim użytkownikom bolesnych rozczarowań, amerykański portal randkowy Chemistry.com postawił na naukę. Konsultantką uczynił jedną z najbardziej kompetentych osób w dziedzinie miłości – Helen Fisher, profesor z Rutgers University (New Jersey, USA), antropologa i badaczkę ludzkich zachowań. Zadaniem Fisher było stworzenie narzędzi, które pozwoliłyby na określenie z możliwie największym prawdopodobieństwem, że dwie osoby, które spotkały się w sieci, poczują pociąg do siebie także w realu. Wymagało to najpierw odpowiedzi na bardzo trudne, ale fundamentalne pytanie: jak to się dzieje, że zakochujemy się akurat w tej, a nie w innej osobie? Dlaczego spośród wielu wybieramy właśnie jego lub ją? Na czym dokładnie polega działanie tej osławionej już chemii?

Randka z tablicą Mendelejewa

Badaczom, którzy od lat szukają racjonalnej, zweryfikowanej empirycznie odpowiedzi na to pytanie, udało się sformułować kilka ogólnych prawd, potwierdzonych przez życiową praktykę. Na swojego partnera wybieramy najczęściej osobę o zbliżonej atrakcyjności fizycznej, która pochodzi z tej samej grupy etnicznej, co my, ma podobne poglądy religijne i sytuację ekonomiczną. Szukamy kogoś, kto zaspokoi nasze potrzeby natury społecznej i intelektualnej.

Czasem pobudki są bardzo prozaiczne, podyktowane biologią: nasz wewnętrzny zegar zaczyna dawać znaki, że już najwyższy czas. Wybieramy wówczas kogoś, kto jest blisko, z kim mamy częsty kontakt. Czasem wystarczającym powodem jest to, że ktoś zakochał się w nas, a my gotowi jesteśmy odwzajemnić uczucie. Z drugiej jednak strony każdy zna przykłady będące zaprzeczeniem tych reguł, bo miłość za nic miewa przeszkody związane z wiekiem, majątkiem, religią czy kolorem skóry.

Ponadto żadna z tych prawd nie daje odpowiedzi na pytanie, co decyduje o tym, że niektóre związki są udane i szczęśliwe, a inne krótkotrwałe i bolesne. Według Helen Fisher odpowiedź na wszystkie pytania uzyskujemy dzięki analizie osobowości swojej i potencjalnego partnera, dokonanej na podstawie aktywności chemicznej mózgu.

Psychologowie zgodnie przyznają, że nasza osobowość jest składową dwóch czynników. W dużej części budują ją indywidualne przeżycia i doświadczenia wyniesione z wczesnego etapu życia, nie mniejszą jednak wagę przypisuje się obecnie czynnikom genetycznym. Jako koronny argument przytacza się historie jednojajowych bliźniąt rozdzielonych we wczesnym dzieciństwie i dorastających w odmiennych środowiskach. Nawet jeśli ich standard życia znacznie od siebie odbiega, różnią się poziomem wykształcenia i mają skrajnie odmienne doświadczenia, identycznie reagują na podobne bodźce, a ich los układa się według podobnych schematów.

Temperament według chemii

Między innymi na tej podstawie Helen Fisher wysnuła wniosek, że dla usposobienia kluczowe jest genetyczne „ja”, a w celu dokonania trafnej klasyfikacji trzeba wyodrębnić czynnik decydujący o różnicach między nami. Pomysł ten nie jest nowy, na podobny wpadł Hipokrates, tyle że dla niego wyznacznikiem były płyny ustrojowe, takie jak krew, żółć, czarna żółć i flegma, a ludzie dzielili się na sangwiników, choleryków, melancholików i flegmatyków. Także późniejsze teorie budowano na założeniu, że temperament człowieka wywodzi się z określonego zestawu cech biologicznych.

Dla amerykańskiej badaczki takim wyznacznikiem stały się cztery profile chemiczne, w których główną rolę odgrywają hormony: serotonina, dopamina, testosteron i estrogen.

Dopamina

Ten neuroprzekaźnik zwany hormonem zadowolenia uwalniany jest do organizmu m.in. po posiłku, seksie lub zażyciu narkotyków. Decyduje o tym, czy potrafimy cieszyć się z otaczającego świata. Osoby z dużym poziomem dopaminy mają skłonność do ryzyka i są bardziej podatne na wszelkiego rodzaju uzależnienia. Mają duży zasób energii, optymizmu, działają spontanicznie.

Estrogen

Jest żeńskim hormonem płciowym, którego synteza dokonuje się w jajnikach. W niewielkich ilościach jest także produkowany przez jądra (niedobór u mężczyzn może powodować bezpłodność). Jego wpływ na psychikę jest bardzo wyraźny, co widać choćby podczas cyklu miesiączkowego. Generalnie aktywność estrogenów uwrażliwia na innych ludzi, pobudza wyobraźnię, wyzwala opiekuńczość.

Testosteron

Steroidowy męski hormon płciowy produkowany przez jądra, ale także w niewielkich ilościach przez jajniki. Decyduje o takich cechach osobowości, jak: zdecydowanie, pewność siebie, skłonność do rywalizacji. Jego zwiększona aktywność wpływa na zdolność analitycznego i strategicznego myślenia.

Serotonina

Bardzo ważny neuroprzekaźnik o działaniu antydepresyjnym, regulujący dobowy rytm organizmu. Umożliwia zasypianie, silnie oddziałuje na potrzeby seksualne, apetyt i zachowania spontaniczne. Kobiety i mężczyźni z przewagą serotoniny uważani są za osoby konserwatywne, uparte i ostrożne, a przy tym towarzyskie i lojalne. Zbyt duże stężenie serotoniny w mózgu może wywoływać stany nadmiernego pobudzenia.

Zdefiniowane przez siebie typy osobowości Fisher nazwała kolejno Badaczami, Budowniczymi, Dyrektorami i Negocjatorami.

Pierwszy z nich, Badacz, to osoba, dla której właściwa jest szczególnie duża aktywność dopamimy. Charakteryzuje ją potrzeba szukania nowych wrażeń, ciekawość, zamiłowanie do ryzyka, optymizm i pokłady entuzjazmu. W sprawach miłości Badacz jest niecierpliwy, ale działa dość powierzchownie. Nie przepada za zwierzeniami i analizowaniem uczuć, swojego zainteresowania dowodzi raczej za pomocą konkretów: kwiatów, prezencików, zaproszeń na kolację.

Ci, na których charakter szczególny wpływ ma produkcja serotoniny, nazwani zostali Budowniczymi. Są to osoby opanowane, towarzyskie, ostrożne i konserwatywne. Łatwo tworzą więzi społeczne i kierują grupami ludzi. Wszelkie związki traktują bardzo poważnie, czasem jednak brak im spontaniczności i do randek podchodzą jak do zadania, które trzeba zrealizować według ustalonego z góry planu. Bywają nadmiernie krytyczni, a jednocześnie opinie innych traktują nadzwyczaj poważnie i mocno je przeżywają. Nie są zbyt romantyczni, ale za to bardzo opiekuńczy.

Dyrektorzy to osoby z zasady logiczne, bezpośrednie, często zuchwałe, ale emocjonalnie wycofane, wymagające wobec innych, a przy tym uzdolnione matematycznie i muzycznie. O ich cechach decyduje duża aktywność testosteronu. W sprawach damsko-męskich wykazują mało fantazji, lubią najprostszą drogą zmierzać do celu, nie tracąc czasu na niepotrzebne zaloty. Choć w wielu dziedzinach życia są pryncypialni, nie dotyczy to seksu. Jednorazowe przygody i skoki w bok nie budzą w nich oporów.

Zupełnie inni są Negocjatorzy, u których dominuje estrogen. Mają duże pokłady intuicji, wyobraźni, są uzdolnieni językowo, potrafią odczytywać mowę ciała. Przez innych uważani są za osoby życzliwe, altruistyczne, nastawione do życia idealistycznie. Mają skłonność do nadmiernego analizowania swoich związków i przypisywania znaczenia sprawom zupełnie błahym. Są pamiętliwi, niezmiernie łatwo ich zranić, sami natomiast za wszelką cenę usiłują umilać innym życie. Ponieważ nie znoszą konfrontacji, często godzą się na związek, który w gruncie rzeczy im nie odpowiada.

Jak przyznaje Fisher, wyodrębnione przez nią typy rzadko występują w czystej postaci. Zazwyczaj jeden z nich lub dwa dominują w naszej osobowości. Testy wykonywane na tych samych osobach w odstępie kilkunastu lat dowiodły, że są niezmienne, to znaczy, że ktoś, kto urodził się jako Badacz, jako Badacz też umrze. Jedynie szczególnie traumatyczne przeżycia, pod których wpływem dochodzi do zmian w aktywności chemicznej mózgu, mogą diametralnie zmienić czyjś charakter.

Kwasy i zasady

Wiele cech osobowości manifestuje się na pierwszy rzut oka poprzez sposób mówienia, przyjmowane pozy, rodzaj poczucia humoru. Są one bezbłędnie odbierane przez czujniki drugiej strony i oceniane pod względem „kompatybilności”. Wyroki są pospieszne i – co gorsza – bywają krzywdzące. Dlatego Helen Fisher radzi: nie decydujmy pochopnie o tym, czy nasz związek z drugą osobą ma przyszłość, czy nie. Nie angażując się nadmiernie, dajmy sobie trochę czasu. Czasem pozory mylą. To prawda, że niektóre związki tworzą mieszankę wybuchową, ale inne, mimo sprzeczności, znakomicie się uzupełniają.

Z przeprowadzonych analiz wynika, że dla Badacza najlepszym rozwiązaniem jest drugi Badacz. Do Budowniczych i Dyrektorów nie czuje specjalnego pociągu i obojętność ta jest wzajemna. Negocjator, który wydaje mu się bardzo atrakcyjny, nie podziela jego skłonności, dlatego ich spotkanie obarczone jest dużym ryzykiem zawodu miłosnego. Budowniczowie także najlepiej czują się w swoim towarzystwie. Tworzą razem zgodne stadła małżeńskie i rzadko się rozwodzą. Ich cierpliwość, wytrwałość i pracowitość sprawia, że solidarnie dźwigają domowe obowiązki. Budowniczowie unikają natomiast Dyrektorów, którzy ich zdaniem mają zbyt nonszalanckie podejście zarówno do spraw mniej istotnych (punktualność), jak i kardynalnych (moralność). Negocjatorzy są dla nich zbyt spontaniczni, choć z drugiej strony oba typy łączy zamiłowanie do porządku, dbałość o sprawy domowe i rodzinne, opiekuńczość.

O dziwo, jeden Dyrektor nie przepada za drugim Dyrektorem. Na początku. Dlatego osoby mające osobowość tego typu rzadko zakochują się w sobie od pierwszego wejrzenia. Gdy jednak dadzą sobie nawzajem szansę, tworzą parę niemal idealną. Od początku bardzo pociągającą osobą dla Dyrektora jest Negocjator. Mimo całkowicie różnych charakterów te dwa typy znakomicie się uzupełniają. Podobnie wygląda sytuacja między dwoma Negocjatorami.

Oni także są dla siebie stworzeni. Upłynęło jeszcze zbyt mało czasu, by ocenić działalność Helen Fisher na polu dobierania par. Nie należy jednak lekceważyć metody, którą zaproponowała amerykańska badaczka. Seria naukowych eksperymentów przeprowadzonych na nornicach preriowych wykazała, że wazopresyna wydzielana podczas kopulacji w mózgach samców, a oksytocyna w mózgach samic sprawiają, że nornice preriowe tworzą monogamiczny związek i czule opiekują się potomstwem. Takich reakcji nie zaobserwowano u ich bardzo bliskich krewnych – nornic górskich. Za nic mają one rodzinę i są jednymi z najbardziej rozwiązłych ssaków występujących w przyrodzie.

Redakcja Focus.pl wybierze dla Ciebie najlepsze artykuły tygodnia. Zapisz się na nasz newsletter

\n","pri":{"__typename":"PostTypePRI","kategoria":[],"autorzy":[]},"date":"2021-04-05T14:00:00","author":{"__typename":"NodeWithAuthorToUserConnectionEdge","node":{"__typename":"User","wnauthor":{"__typename":"User_Wnauthor","avatarAutora":null},"id":"dXNlcjoyNA==","avatar_3a717_bf21a":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/5f7a74bc350b4b1bf46dabca7f6f67f1?s=96&d=mm&r=g"},"name":"Hanna Adamkowska","slug":"hanna-adamkowska","avatar_3a717_6a1aa":{"__typename":"Avatar","url":"https://secure.gravatar.com/avatar/5f7a74bc350b4b1bf46dabca7f6f67f1?s=200&d=mm&r=g"},"description":null,"seo":{"__typename":"SEOUser","fullHead":"Focus.pl\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}},"authorPosition":null,"tags_67cce_bf21a":{"__typename":"PostToTagConnection","nodes":[{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo0MDUx","uri":"/tag/dopamina","name":"dopamina","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"dopamina - Focus.pl\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxMjY2OA==","uri":"/tag/estrogen","name":"estrogen"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo0MTY=","uri":"/tag/hormony","name":"hormony"},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTozNzk=","uri":"/tag/internet","name":"internet","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"internet - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo0NDAx","uri":"/tag/milosc","name":"miłość","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"miłość - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo3OTQ=","uri":"/tag/mozg","name":"mózg","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"mózg - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxMjk2","uri":"/tag/psychologia","name":"psychologia","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"psychologia - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToxNjA0Mw==","uri":"/tag/randki","name":"randki","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"randki - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybToyNzQ=","uri":"/tag/seks","name":"seks","seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"seks - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}},{"__typename":"Tag","id":"dGVybTo2NDQy","uri":"/tag/serotonina","name":"serotonina"}]},"slug":"chemiczna-ukladanka-mechanizmy-wyboru-partnera","categories_3cd3e_bf21a":{"__typename":"PostToCategoryConnection","nodes":[{"__typename":"Category","id":"dGVybTo1Mg==","name":"Zdrowie","slug":"zdrowie","categoryimage":{"__typename":"Category_Categoryimage","image":null},"parent":null,"children_1e47b_bf21a":{"__typename":"CategoryToCategoryConnection","pageInfo":{"__typename":"WPPageInfo","startCursor":null}},"seo":{"__typename":"TaxonomySEO","fullHead":"Zdrowie - Focus.pl\n\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n"}}]}},"post_18f38_e36a9":{"__typename":"Post","id":"cG9zdDoyMTU4MQ==","seo":{"__typename":"PostTypeSEO","fullHead":"Książki historyczne: TOP15 książek o historii, po które warto sięgnąć\n\n\n\n\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n

Tabletka na kaca czy tabletka-wymówka?

Fikcyjna postać króla Artura?

Grobowiec, który stanowił inspirację dla autora Opowieści z Narnii

Wysoce rozwinięta zdolność wizualizacji

Zaskakująca przewaga wzroku nad węchem

Bozon Higgsa, czyli boska cząstka

Wyniki pomiarów zgodne z założeniami Modelu standardowego

Gorąca głowa

Łysienie pod kontrolą?

Wyż Azorski – czym jest i gdzie się znajduje?

Klimat podzwrotnikowy w Hiszpanii i Portugalii

Wina i oliwa – branża napotka olbrzymie problemy

Obalmy popularny mit – mrożenie nasienia nie wpływa negatywnie na jego jakość

Sztuczna inteligencja, która zbada lojalność wobec partii

Astma i mocz

Po co nam wiedza o oceanach i tym, co się kryje w ich głębinach?

Zdrętwiałe nogi, spuchnięte kostki

Bolesna wysypka

Podwyższone ryzyko raka

Potężna gorączka

Odpływ krwi do nóg

Powracające nudności – znacznie częstsze i gorsze niż przed rozpoczęciem misji

Mięśnie i stawy wydają się być przedwcześnie zużyte

Na styku literatury i cyber-pop-kultury

Dlaczego czas przyspiesza wraz z wiekiem?

Jak wydłużyć czas? Próbuj nowego

Wrócić do „tu i teraz”

LSD NAD JEZIOREM

SIŁA MUCHOMORA

WÓDKA Z SALAMANDRY

RYBA ŻYWYCH TRUPÓW

UWAGA NA KAWĘ

Czy można uratować związek?

Zacznij od siebie

Oceń intencje partnera

Rozmawiajcie, wspólnie omówcie Waszą sytuację

Skorzystajcie z pomocy terapeuty

Oddziel przeszłość grubą kreską

Postaraj się zaufać

Dostrzegaj dobre strony

Nie porównuj się z innymi

Zerwij toksyczne więzi, nie słuchaj fałszywych doradców

Wróćcie do korzeni

Skąd się bierze fobia

Gdy atakuje panika

​Szkoła latania bez lęku

Aparat łaskoczący

Aaaa dentysta… czy to już fobia?

Strach przed dentystą można oswoić

Naciśnij guzik!

UDOSKONALANIE KLASYKI

ROZKŁADANY NIEWYPAŁ

WYŚWIETLACZ Z SUPERSZYBKĄ SIECIĄ

TELEFON W KAWAŁKACH

ZAMIAST EKRANU

FUTURYSTYCZNE POMYSŁY

Szkoła latania bez lęku

Warto sprawdzić

Myrkl – pierwsza na świecie tabletka na kaca. Można ją kupić, ale budzi sporo kontrowersji

Badają grobowiec sprzed 5000 lat. Prawdopodobnie jest powiązany z królem Arturem

Psy są świetne w wizualizacji. Wyobrażają sobie to, o czym mówimy

Bozon Higgsa poznany lepiej niż kiedykolwiek. Pojawiły się wyniki kluczowych badań

Czy masz gorącą głowę? Temperatura naszego mózgu nie jest stała

Łysienie bez tajemnic. Wiemy, jak przeciwdziałać utracie włosów

Największa susza od 1200 lat. Portugalia i Hiszpania zmierzą się z trudnym żywiołem

Świeże czy mrożone? Poznaliśmy prawdę, które nasienie jest lepsze

Sztuczna inteligencja będzie czytać umysły polityków? W Chinach stworzyli przerażający algorytm

Astma pod kontrolą? Badanie moczu pozwoli określić ciężkość choroby