„Wszechświat i cząstki” – wystawa z CERNu w Koperniku

Jak rodził się Wszechświat? Czym jest słynny bozon Higgsa, którego odkrycie zostało w tym roku uhonorowane Nagrodą Nobla? Co badania fizyczne mają wspólnego z internetem i diagnostyką medyczną? „Wszechświat i cząstki” – nowa wystawa czasowa Centrum Nauki Kopernik zabierze nas w niezwykłą podróż do Szwajcarii, gdzie Europejska Organizacja Badań Jądrowych (CERN) sprawdza, z czego zbudowany jest świat.

NAUKA I ŻYCIE CODZIENNE

Badania prowadzone w CERNie nie są powodowane przyczynami ekonomicznymi ani chęcią ulepszania życia. Wynikają z ciekawości, potrzeby odkrywania, poznania, zrozumienia świata i Wszechświata. Jednak zarówno odkrycia, jak i metody badań naukowych mogą i znajdują zastosowanie w naszej codzienności. Technologię, wykorzystaną do budowy Wielkiego Zderzacza Hadronów (LHC) zastosowano także konstruując Eurotunel łączący Francję z Wielką Brytanią. Detektory wykorzystywane są w kontroli celnej i medycynie (badania PET).

W 1989 fizyk i programista Tim Berners-Lee, pracując nad usprawnieniem wymiany informacji pomiędzy badaczami opracowującymi wyniki eksperymentów prowadzonych w akceleratorze LEP (poprzednik LHC), stworzył język HTML oraz protokół HTTP.qc. W ten sposób powstała pierwsza strona www. Korzystając z wynalazku kolegi z pracy, członkinie zespołu muzycznego „The Horribles Cernettess” jako pierwsze założyły stronę i umieściły w internecie zdjęcie.

CERN I POPKULTURA

Cząstki elementarne, Wielki Zderzacz Hadronów (LHC), boska cząstka czy produkcja antymaterii to pojęcia, które zadomowiły się w kulturze masowej podobnie jak słynne równanie Einsteina: E=mc2. Stały się symbolami, określającym ducha naszych czasów. Inspirują pisarzy bestsellerów (znajdziemy je w „Aniołach i Demonach” Dana Browna) oraz filmowców (serial „FlashForward” Davida S. Goyera, sitcom „Big Bang Theory”, czy kultowa kreskówka „South Park”). Wizualizacje cząstek i LHC znajdziemy na koszulkach, wlepkach, internetowych tapetach. Model atomu jest tak popularnym znakiem graficznym jak jing-jang czy „pacyfka”. Ostatnio w sprzedaży pojawiły się nawet maskotki wyobrażające cząstki elementarne. Czy to oznacza, że cały świat kocha fizykę? Chce ją zrozumieć?

Naukowcy pracujący w CERNie dostrzegają ten potencjał i żywo reagują na tak duże zainteresowanie. Starają się przekazywać informacje o swojej pracy w zrozumiały i atrakcyjny sposób. Niejednokrotnie, ze śpiewem na ustach. Amerykańska dziennikarka naukowa Kate Mc Alpine, pracując w CERNie nagrała „Large Hadron Rap”, opowiadający o działaniu Wielkiego Zderzacza Hadronów. Teledysk umieszczony w internecie obejrzało ponad 7,5 milionów osób. W ślady Kate poszedł chór naukowców, tworząc własny utwór wysławiający pracę badawczą i bozon Higgsa. W tunelach LHC nakręcony został także pełnometrażowy amatorski horror „Decay”, a twórcy gry Angry Birds współpracują z CERNem, tworząc nowy program dla najmłodszych. 

 

„WSZECHŚWIAT I CZĄSTKI”

Nowa wystawa w Centrum Nauki Kopernik przedstawia najbardziej intrygujące zagadki Wszechświata, podstawy budowy materii i technikę wykorzystywaną w badaniach cząstek elementarnych. Składa się z trzech części.

Pierwsza to podróż w czasie o czternaście miliardów lat – do narodzin Wszechświata, który z całym swoim zasobem energii jest początkowo skupiony w obszarze mniejszym niż główka od szpilki. W tym momencie następuje Wielki Wybuch. Temperatura Wszechświata przekracza nasze wszelkie wyobrażenia a przestrzeń rozszerza się w zawrotnym tempie. Prześledzimy ewolucję od Wielkiego Wybuchu, aż do powstania Układu Słonecznego. 
Następnie dowiemy się, czym są cząstki elementarne i jakie oddziaływania między nimi występują. Przyjrzymy się opisanej przez Izaaka Newtona grawitacji i odkrytemu w XIX wieku elektromagnetyzmowi. Najwnikliwiej przeanalizujemy oddziaływania jądrowe  spajające w całość protony, neutrony i jądra atomów oraz oddziaływania słabe, których przejawy znamy m.in. ze zjawiska promieniotwórczości.

Trzecia część ekspozycji poświęcona jest metodom badawczym, pozwalającym bliżej poznać materię. Zobaczymy ogrom Wielkiego Zderzacza Hadronów – urządzenia służącego przyspieszaniu cząstek i badaniu ich zderzeń. LHC ma blisko 27 km i umożliwia protonom rozpędzenie się do szybkości niemal równej prędkości światła. Przyspieszone protony zderzają się. Podczas tych kolizji powstają cząstki już nam znane a także takie, których istnienia dotychczas jedynie domyślaliśmy się. Przykładem jest cząstka zwana bozonem Higgsa.

Dlaczego warto zagłębić się w tajniki fizyki cząstek? Ponieważ badania naukowe rewolucjonizują życie. Mają istotny wpływ na życie gospodarcze, na to jak chronimy nasze zdrowie, jak panujemy nad informacją i jak komunikujemy się ze sobą. Wystawa pokazuje też, jak fascynujące jest wydzieranie naturze kolejnych tajemnic. 

Wystawa czynna od 10 października 2013 r. do 30 marca 2014 r. Wstęp w ramach biletu na wystawy stałe Centrum Nauki Kopernik. Więcej informacji: www.kopernik.org.pl.