Focus Historia Ekstra 2/21

Kiedy w 1958 r. kanclerz Republiki Federalnej Niemiec Konrad Adenauer został honorowym członkiem zakonu krzyżackiego, a potem sfotografował się w białym płaszczu z czarnym krzyżem, była to woda na młyn PRL-owskiej propagandy. Wojenne rany Polaków były jeszcze świeże, a komunistyczna partia potrzebowała zewnętrznego wroga do jednoczenia narodu. Kiedy więc dwa lata później polskie kina zapełniły się widzami oglądającymi monumentalną ekranizację Sienkiewiczowskich „Krzyżaków”, rządzący w kraju Władysław Gomułka podkreślał, że w RFN podnoszą głowy duchowi spadkobiercy zakonu, marzący o odzyskaniu ziem na wschodzie.

Ekranowe okrucieństwa rycerzy w habitach aż za dobrze wpisywały się we wspomnienia Polaków z czasów hitlerowskich, na rękę władzom komunistycznym było też rzucanie cienia podejrzeń na Kościół, niegdyś wspierający Krzyżaków. Na dodatek sprawa granicy polsko-niemieckiej nie była na dobre uregulowana, a Polacy na Ziemiach Odzyskanych żyli w obawie, że któregoś dnia przyjdzie im opuścić swoje domy.

Jednak powiązanie Adenauera i Krzyżaków wracało nawet po uznającym nową granicę układzie RFN-PRL (1970). Za rządów gen. Jaruzelskiego niemiecki kanclerz-Krzyżak pojawił się na plakacie z... prezydentem Reaganem jako rewolwerowcem i hasłem „Z mroków średniowiecza krucjata przeciwko Polsce”. Ba, krzyżackie odwołania można znaleźć nawet we współczesnej propagandzie. Tym numerem przypominamy, kim właściwie byli Krzyżacy i skąd się wzięły nasze z nimi kłopoty, do których tak lubimy wracać...

SPIS TREŚCI

6 | Na początku była Ziemia Święta / Kazimierz Pytko | Jedna z najpotężniejszych polityczno-militarnych organizacji średniowiecza zaczynała bardzo skromnie. 
14 | Zamki na dębach / Adam Węgłowski | To nie legenda: rycerze zakonni naprawdę zakładali pierwsze strażnice w koronach potężnych drzew. 
20 | Pobożni, groźni, źli / Kazimierz Pytko | Czy religia była dla Krzyżaków tylko parawanem? Czy jednak wbrew stereotypom traktowali ją poważnie? 
28 | Krzyżacy od kuchni / Hanna Adamkowska | Wywiad z szefem kuchni, znawcą krzyżackich kulinariów i pasjonatem historii Bogdanem Gałązką.
36 | Polak, Krzyżak, dwa bratanki / Marek Teler | W szeregach Krzyżaków było wielu Polaków, a część polskich książąt chętnie zakon popierała. 
42 | Infografika: bitwa na lodzie | Jak batalia z 1242 r. zatrzymała pochód rycerzy zakonnych na wschód, a potem została wykorzystana propagandowo.
44 | Pruski Braveheart / Piotr Biziuk | Herkus Monte przewodził powstaniu Prusów, które w drugiej połowie XIII w. omal nie zmiotło zakonu krzyżackiego. 
50 | Góry i labirynty / Adam Węgłowski | Czy Krzyżacy budowali w Prusach niby-Jerozolimy, a potem je zdobywali? To były ćwiczenia czy tajemne rytuały? 
56 | Komandosi Krzyżaków / Marcin Sałański | Nazywano ich łotrzykami. Na rozkaz pacyfikowali nieposłuszne wioski. Działali sprawnie i pod osłoną nocy. 
62 | Zagadkowa śmierć krzyżowca / Paweł Pizuński | W lipcu 1390 r. Gdańskiem wstrząsnęła ponura zbrodnia. Ofiarą był gość zakonu, zięć króla Szkocji. 
68 | Honor ponad wszystko / Paweł Pizuński | O kłopotach ze szlachetnego postępowania przekonał się zakon, usiłując pomóc swemu sojusznikowi. 
74 | Płowce: kto wygrał? / Adam Węgłowski | Jak 690 lat temu rycerze Łokietka uratowali kraj przed rozbiorem.
80 | Piast kontra plotkarze w habitach / Marek Teler | Krzyżacy starali się ukazać Kazimierza Wielkiego jako tchórza i lubieżnika. 
86 | Zbrodnie w imię zakonu / Kamil Janicki | Po ataku na ziemię dobrzyńską w 1409 r. Krzyżacy dopuścili się zbrodni wojennych. 
92 | Infografika: zagadki Grunwaldu | Poznaj szczegóły wielkiej batalii. 
96 | Koniec wielkiego mistrza / Adam Węgłowski | Czy Ulryka von Jungingena powalił pod Grunwaldem nie anonimowy pieszy wojownik, ale polski rycerz Mszczuj? 
102 | Gra o Malbork / Paweł Pizuński | Podczas wojny trzynastoletniej Polacy zajęli krzyżacką stolicę dzięki... łapówkom. 
110 | Herr von Donen z Polski / Paweł Pizuński | Był bohaterem zwycięskiej dla Polski wojny trzynastoletniej. Mało jednak brakowało, aby talent Piotra Dunina służył zakonowi! 
116 | Dobić Krzyżaków / Kazimierz Pytko | Polacy pokonali zakon, jednak sukces stał się zarzewiem kolejnego konfliktu. 
124 | Prawda i mity / Jacek Rupert | Wywiad z historykiem Pawłem Pizuńskim m.in. o prawdziwych tajemnicach z przeszłości rycerzy w habitach