Jaka była szansa na to, że wirus atakujący nietoperze w Chinach przeniesie się na ludzi i rozprzestrzeni po całym świecie? Większość z nas odpowiedziałaby zapewne, że niewielka – rzędu ułamków procenta. Jedna na tysiąc, może mniej.
Badacze, którzy przeanalizowali historyczne pandemie od 1600 roku, twierdzą jednak, że epidemie są znacznie bardziej prawdopodobne, niż sądzimy. Ryzyko wybuchu epidemii w danym roku wynosi bowiem jeden do 50, czyli dwa procent rocznie. Ryzyko wystąpienia pandemii za życia przeciętnego człowieka jest zaś jeszcze wyższe.
– Duże pandemie, takie jak grypy hiszpanki lub covidu, są więc stosunkowo prawdopodobne – mówi Wiliam Pan z Uniwersytetu Duke.
Nie sposób przewidzieć pandemii
W dokumentach datowanych od 1600 roku badacze znaleźli wzmianki o 476 epidemiach. Liczbę ofiar śmiertelnych udało się oszacować w przypadku połowy z nich. Badacze nie uwzględnili współczesnych epidemii: wirusa HIV, malarii, Eboli ani covidu.
Dokładna analiza statystyczna wykazała, że liczba epidemii przypadająca na każdy rok jest bardzo zmienna. Innymi słowy nie ma żadnej regularności w tym, kiedy się pojawiają. Oznacza to, że nie sposób jest zawczasu przewidzieć, czy w danym roku nie zaatakuje patogen na skalę globalną.
Prawdopodobieństwo wielkiej pandemii, takiej jak grypa hiszpanka, która zabiła kilkadziesiąt milionów ludzi, badacze wyliczają na między 0,3 a 1,9 rocznie (w ciągu ostatnich czterech stuleci).
Badacze odkryli też nieznaną przedtem prawidłowość. Prawdopodobieństwo wystąpienia pandemii wcale nie spada w zależności od jej nasilenia. Oznacza to, że ekstremalne epidemie są stosunkowo prawdopodobne – bardziej niż wskazywałyby proste modele liniowe, szacujące to na podstawie liczby ofiar.
Ryzyko pandemii rośnie z czasem
Prawdopodobieństwo to nie jest oczywiście stałe – rośnie wraz z upływem czasu. Po pierwsze ludzi na świecie przybywa, więc wirusy łatwiej się rozprzestrzeniają. Po drugie niszczymy coraz więcej naturalnych terenów, co sprawia, że wirusy łatwiej mogą przenosić się ze zwierząt na ludzi.
Według badaczy prawdopodobieństwo wystąpienia pandemii w czasie ludzkiego życia wynosi aż 38 procent.
Oczywiście statystyczne dane nie oznaczają, że pandemia jest pewna. Możemy jej zapobiec albo ją ograniczyć – istotne jest jednak bardzo szybkie działanie od samego początku epidemii. Ważne jest też śledzenie nowo pojawiających się chorób na skalę światową – przypominają eksperci.
Źródło: PNAS