Jak wskazują badacze, głęboko pod pokrywą lodową Antarktydy Wschodniej – największego i najgrubszego systemu lodowego na Ziemi – znajduje się rozległy, starożytny łańcuch górski o długości około 1200 kilometrów. Choć ukryte pod warstwą lodu o grubości sięgającej 3,1 kilometra, Góry Podlodowcowe Gamburcewa dorównują wysokością wielu znanym pasmom górskim w innych częściach świata. Najwyższe szczyty owego ukrytego pasma górskiego sięgają na 3400 metrów ponad otoczenie.
Ten spektakularny podlodowcowy krajobraz został odkryty w latach 50. XX wieku przez radzieckich naukowców podczas Międzynarodowego Roku Geofizycznego. Istnienie tak wyraźnego pasma górskiego zaskoczyło badaczy. Geolodzy musieli zmierzyć się z pytaniami o to, jak to możliwe, że tak ostre i poszarpane pasmo górskie przetrwało miliony lat niemal nietknięte przez erozję, mimo iż znajduje się pod grubą pokrywą lodową?
Czytaj także: Antarktyda zmienia się nie do poznania. Zielenieje!
Aby rozwikłać tę geologiczną zagadkę, zespół naukowców z University of Tasmania i Macquarie University przeprowadził teraz badania mające na celu ustalenie pochodzenia Gór Gamburcewa. Bezpośredni dostęp do skał jest niemożliwy ze względu na całe kilometry lodu nad nimi. Z tego też powodu badacze postanowili wykorzystać metodę pośrednią, jaką jest analiza mikroskopijnych kryształów cyrkonu, zawierających śladowe ilości uranu, który z czasem przekształca się w ołów.
Te trwałe minerały znaleziono w piaskowcach oddalonych o setki kilometrów od gór, w miejscach, do których zostały przetransportowane przez dawne rzeki istniejące tam ponad 250 milionów lat temu. Analiza składu izotopowego i wieku cyrkonów pozwoliła zrekonstruować geologiczną przeszłość regionu.
Z badań wynika, że Góry Gamburcewa zaczęły się formować około 500 milionów lat temu, podczas zderzenia płyt tektonicznych towarzyszącego formowaniu się superkontynentu Gondwany. W wyniku zderzenia doszło do pogrubienia i wypiętrzenia skorupy ziemskiej, czego efektem było powstanie rozległego pasma górskiego.
Z czasem jednak proces ten przybrał złożony i dramatyczny przebieg. Gdy pogrubiona skorupa nagrzewała się od wnętrza Ziemi, stała się niestabilna i zaczęła się zapadać pod własnym ciężarem. W efekcie głębokie warstwy zmiękczonej skały zaczęły powoli rozsuwać się na boki, co spowodowało częściowe zapadnięcie się górnych partii pasma.
Czytaj także: 2,5 miliona lat temu nad Antarktydą rozległ się potężny huk. Co tam się stało?
Pomimo tych deformacji, głęboko zakorzeniony w płaszczu Ziemi fragment pogrubionej, kontynentalnej litosfery przetrwał w niemal nienaruszonym stanie. To właśnie ta trwała struktura geologiczna najprawdopodobniej umożliwiła przetrwanie formy Gór Gamburcewa przez setki milionów lat w niemal niezmienionym stanie.
Dziś, dzięki zaawansowanym technologiom obrazowania sejsmicznego, radarowego i grawimetrycznego, naukowcy nadal odkrywają nowe szczegóły dotyczące tej ukrytej krainy. Jak pokazują badania, Antarktyda to nie tylko lodowa pustynia, ale również miejsce o dynamicznej i dramatycznej historii geologicznej. Jak by nie patrzeć, Góry Gamburcewa to jedne z najbardziej niedostępnych i najmniej poznanych pasm górskich na naszej planecie. Nigdy nie zostały bezpośrednio zbadane przez człowieka, a ich istnienie i struktura znane są wyłącznie dzięki pomiarom geofizycznym.