Historia lubi wielkie finały: bitwy, pożary miast, triumfy zwycięzców. Problem w tym, że wiele cywilizacji nie upadło w taki sposób. Nie zostały zdobyte, spalone ani podbite. Po prostu… przestały istnieć. Ich miasta opustoszały, administracja się rozsypała, a ludzie rozeszli się w różnych kierunkach. Gdy archeolodzy natrafiają na takie miejsca – dobrze zaplanowane, rozwinięte, a jednocześnie […]

Czy kiedykolwiek przesuwałeś dłonią po piasku, mając nieodparte wrażenie, że coś jest pod spodem? Mowa o sytuacji, w której wyczuwasz obecność przedmiotu, zanim w ogóle go dotkniesz, co okazuje się realną zdolnością ludzkiego organizmu. Badacze z Londynu postanowili sprawdzić tę kwestię w laboratorium. Ich praca może doprowadzić do poważnej zmiany podejścia do nauki o ludzkich […]

Podczas rutynowych prac archeologicznych przed budową drogi dojazdowej do farmy wiatrowej w południowej Szkocji, badacze natknęli się na coś, czego w tej okolicy nie powinno być. Kurhan z epoki brązu zawierający szczątki co najmniej ośmiu osób, pochowanych w pośpiechu ponad trzy tysiące lat temu. Region ten przez lata uchodził za praktycznie niezamieszkały w tamtym okresie, […]

Wał Hadriana miał być nie tylko militarną barierą, ale i symbolem porządku oraz cywilizacyjnej przewagi Rzymu. Fort Vindolanda, z komunalnymi latrynami oraz systemem odprowadzania wody, ujawnił jednak nieco inny obraz ówczesnego życia. Dzięki zorganizowanym wykopaliskom archeolodzy poznali zupełnie inną, mniej heroiczną rzeczywistość codziennego życia garnizonu. Analiza osadów z kanału latrynowego ujawniła obecność trzech groźnych pasożytów […]

Wodór ma dziś PR niemal idealny: spala się czysto, ma napędzać stalownie, ciężki transport i magazyny energii. Problem w tym, że w atmosferze potrafi zachowywać się jak sprytny wspólnik metanu, nie grzeje bezpośrednio jak CO₂, ale potrafi wydłużyć życie metanu i dorzucić swoje trzy grosze do ocieplenia. I najnowsze zestawienia globalnego budżetu wodoru sugerują, że […]

Wyobraź sobie, że doba nie ma 24 godzin, tylko 19. Niby drobiazg, a w praktyce: krótsze dni, inny rytm światła i ciemności, inaczej pracujące oceany i inaczej działa atmosfera. I właśnie taki scenariusz miał być normą przez ogromny kawał historii Ziemi, co więcej, nie w formie płynnej zmiany, ale długiego „zacięcia się” zegara planety. Nowe […]

Międzynarodowa ekipa badawcza natrafiła na coś, co pokazuje, jak wiele niespodzianek może kryć się w miejscach, w których panuje absolutna ciemność i ciśnienie zdolne zgniatać stal. Podczas wyprawy Ocean Census Arctic Deep–EXTREME24 na Grzbiecie Molloy naukowcy zobaczyli coś niezwykłego. Olbrzymie pióropusze gazu, ślady dawnej ropy naftowej i tętniące życiem ekosystemy tam, gdzie spodziewano się jedynie […]

U wybrzeży Krymu, w okolicach Sewastopola, archeolodzy odkopali kolejny fragment historii. Tym razem ich uwagę przykuła podwodna, kamienna konstrukcja, która od wieków spoczywała na dnie. Czy to pozostałość po potężnych umocnieniach? A może ślad po antycznych inżynierach, którzy zmagali się z siłą żywiołu? To odkrycie otwiera nowy rozdział w badaniu Chersonezu, greckiej kolonii o burzliwej […]

Podobno historia jest najlepszą nauczycielką, ale ma najgorszych uczniów. W tych wydarzeniach zawiodły nie “maszyny”, ale założenia, uproszczenia lub błędy w przeliczaniu danych. Historia lubi wielkie słowa: wojny, rewolucje, ideologie. Ale bardzo często jej bieg zależał od czegoś znacznie mniej spektakularnego. Od źle przeliczonej liczby, pomylonej jednostki, wadliwego algorytmu albo danych, którym ktoś zaufał bardziej […]

Na zachodzie Indii, wśród rozległych pastwisk kryje się niezwykła zagadka sprzed wieków. Miejscowi miłośnicy przyrody natrafili tam na coś, co wcale nie przypomina typowych ruin. Ta precyzyjna konstrukcja okazuje się wyjątkowo istotna w kontekście dyskusji o skali starożytnych kontaktów między cywilizacjami. Naukowcy mówią o świeżym spojrzeniu na dalekosiężne szlaki, którymi wędrowały niegdyś towary i idee. […]

Na mapie surowców, które decydują o tempie elektryfikacji świata, nikiel wrócił do pierwszej ligi. Nie dlatego, że nagle stał się rzadki, tylko dlatego, że coraz częściej liczy się nie sam metal, ale jego jakość, pochodzenie i to, czy da się go przerobić na materiały bateryjne bez pół świata w emisjach i logistyce. I właśnie w […]

Najstarsze zwierzę świata nie wyglądało jak legendarny potwór z głębin ani jak egzotyczny okaz w terrarium. To była zwykła z pozoru małża, jedna z tych, które przez większość życia robią dokładnie to samo: leżą w osadach dennych, filtrują wodę i rosną tak wolno, że niemal tego nie widać. A jednak jej metryka brzmi jak żart […]

Księżyc zwykle przedstawiamy jako samotną skałę w próżni, która po prostu krąży obok Ziemi. Tymczasem wygląda na to, że od miliardów lat działa jak bardzo cierpliwy zbieracz śladów po naszej planecie: przechwytuje drobiny „uciekające” z górnych warstw ziemskiej atmosfery. To nie jest romantyczna metafora, tylko hipoteza oparta na symulacjach i na starym problemie z próbkami […]

W centrum chińskiej pustyni Takla Makan inżynierowie przeprowadzili odwiert sięgający na ponad dziesięć kilometrów w głąb ziemskiej litosfery. Shendi Take 1, znajduje się w Kotlinie Tarim i stanowi nie tylko symboliczne osiągnięcie badaczy z Państwa Środka. Ci wyjaśniają, w jakim celu podjęli się tak wielkiego wyzwania.  Odwiert Shendi Take 1 nie jest rekordowy Co ciekawe, […]

Podczas rutynowych prac mających na celu ocenę potencjału wydobywczego na terenie Mongolii, ziemia odsłoniła tajemnicę sprzed tysięcy lat. Wszystko zaczęło się od standardowych badań geologicznych. Firma Erdenet Mining Corporation prowadziła rozpoznanie w rejonie złoża Oyut, licząc na potwierdzenie obecności zasobów miedzi. Nikt nie przypuszczał, że kilofy i wiertła mogą otworzyć okno do zupełnie innej epoki. […]

Czasami lokalne tradycje kryją w sobie głęboką historię, o której nie wiedzą nawet mieszkańcy danego regionu. W Umbrii od pokoleń używana jest glina znana jako Terra di Nocera. Czy możliwe, że ten sam materiał opisywał już w I wieku rzymski przyrodnik Pliniusz Starszy? Odpowiedź przynoszą dopiero najnowsze badania naukowe. Zespoły badawcze z włoskich i greckich […]

Gdzieś w sercu największej pustyni świata kryje się coś, co wygląda jak wyjęte z koszmaru. Z orbity okołoziemskiej widać wyraźnie ogromną, białą twarz z pustymi oczodołami, która zdaje się wpatrywać w niebo. To nie jest jednak dzieło obcej cywilizacji ani żadna mistyfikacja – to całkowicie naturalna formacja, która pokazuje, jak łatwo nasz mózg daje się […]

W teksańskim sądzie hrabstwa Eastland znajduje się osobliwy eksponat, który od lat przyciąga turystów i pobudza wyobraźnię. W aksamitnej trumience spoczywa zakonserwowana frynosoma rogata, znana jako Ol’ Rip. Ten niepozorny gad stał się bohaterem lokalnej legendy, która głosi, że przeżył aż 31 lat zamurowany w kamieniu węgielnym budynku. Początki tej niezwykłej opowieści sięgają 1897 r., […]

Wyobraź sobie internet, który nie tylko przesyła dane z prędkością światła, ale wykorzystuje fundamentalne prawa fizyki kwantowej do stworzenia absolutnie bezpiecznej komunikacji. Brzmi jak science fiction? Naukowcy z Edynburga właśnie przybliżyli tę wizję do rzeczywistości. Po latach pracy w laboratoriach, zespół z Heriot-Watt University osiągnął coś, co jeszcze niedawno wydawało się niemożliwe. Badacze stworzyli prototyp […]

Kojarzymy pory roku z regularnym, przewidywalnym cyklem. Wiosna, lato, jesień, zima – wydaje nam się, że ten rytm jest taki sam wszędzie, przynajmniej na podobnych szerokościach geograficznych. Okazuje się, iż to błędne założenie. Długoletnie badania satelitarne ujawniły znacznie bardziej skomplikowany obraz ziemskich pór roku. Zespół naukowców z University of California w Berkeley, po analizie danych […]

Czasem wystarczy przejść się po polu, by natrafić na ślad minionych stuleci. Tak właśnie stało się w okolicach Braniewa, gdzie na na jednym z pól znaleziono metalowy przedmiot, który od razu wzbudził zainteresowanie. Okazało się, że to nie byle znalezisko, a przedmiot o niezwykłej wartości historycznej. Ten niewielki artefakt może ujawnić nieznane dzieje średniowiecznego Braniewa […]

Lotnictwo stoi przed ogromnym wyzwaniem dekarbonizacji, a jednym z najbardziej obiecujących kierunków wydaje się rozwój zrównoważonych paliw. Ciekawą i nieco zaskakującą propozycję może wkrótce wnieść na ten rynek projekt, który ma swoje źródło w… kuchni. Naukowcy z siedmiu europejskich krajów szykują się do uruchomienia inicjatywy, mającej na celu przekształcenie pomidorowych odpadów w pełnowartościowe paliwo dla […]

Co może łączyć głębokie korytarze jaskini na Morawach z sercem starożytnej Anatolii? Odkrycie dokonane w Jaskini Kateřinskiej postawiło przed badaczami pytanie, na które wciąż nie ma dobrej odpowiedzi. W trakcie eksploracji nowych partii systemu jaskiniowego speleolodzy natrafili na coś zupełnie nieoczekiwanego: kamienną tabliczkę pokrytą pismem klinowym oraz ścienne ryty przedstawiające postacie w charakterystycznych strojach. Znalezisko […]

W świecie elektroniki czasami najbardziej efektywną strategią nie jest walka z naturą materiału, lecz jej zrozumienie i wykorzystanie. Przez lata pewna cecha organicznych tranzystorów była traktowana jako fundamentalna wada, którą należało wyeliminować za wszelką cenę. Okazuje się, że być może cały ten wysiłek szedł w złym kierunku. Badacze z University of Surrey dokonali odkrycia, które […]