Powierzchnia Marsa poprzecinana “śladami pazurów”. Skąd się wzięły?

Nowe zdjęcia przesłane przez sondę Mars Express pokazują powierzchnię Czerwonej Planety od nieznanej wcześniej strony. Grupa dolin, znana jako Tantalus Fossae, na pierwszy rzut oka wygląda, jakby ktoś specjalnie przejechał po nich paznokciem, żłobiąc długie rowki.
Powierzchnia Marsa poprzecinana “śladami pazurów”. Skąd się wzięły?

Należąca do ESA sonda Mars Express pracuje na orbicie od 2003 r., a teraz przesłała na Ziemię niezwykłe zdjęcia Tantalus Fossae, czyli systemu uskoków, które tworzą wschodnie zbocze wulkanu Alba Mons. Jego stoki są bardzo łagodne, nachylenie wynosi zaledwie 0,5 stopnia. Marsjańska skorupa popękała, gdy wulkan się wypiętrzał, tworząc podłużne uskoki, mające ponad tysiąc kilometrów długości.

Uskoki Tantalus Fossae to doskonały przykład cech powierzchni znanych jako grabeny. Rozciągają się na długości do 1000 km, mają szerokość do 10 km i głębokość 350 m. Każdy z nich powstał w wyniku otwarcia się dwóch równoległych uskoków, co sprawiło, że skały znajdujące się pomiędzy nimi opadały w nowo powstałą pustkę. Te same cechy można znaleźć po zachodniej stronie Alba Mons, choć tam nie wyglądają one tak spektakularnie. 

Zdjęcia zrobione przez sondę Mars Express pokazują, jak złożoną historię geologiczną miał Mars. Naukowcy uważają, że struktury nie powstały w tym samym czasie, ale jedna po drugiej, co daje możliwość odtworzenia obrazu przeszłości.

Duży krater uderzeniowy widoczny na zdjęciach jest poprzecinany grabenami, co potwierdza, że był on już na Marsie zanim wulkan się wypiętrzał. Na powierzchni Czerwonej Planety można dostrzec także kratery uderzeniowe bez grabenów, co sugeruje, że są one znacznie młodsze (nie wiadomo jak bardzo).

Na zdjęciach przesłanych przez sondę Mars Express widać, że północna część Tantalus Fossae zawiera znacznie niższy teren niż południowa. Różnica poziomów może sięgać nawet 3 km. Naukowcy spodziewali się, że wszelkie małe, rozgałęziające się doliny będą przebiegać wzdłuż zboczy Alba Mons i łączyć się w miejscach najniżej położonych. Tutaj tego nie widać, co sugeruje, że doliny muszą być znacznie starsze, zanim wulkan Alba Mons się wypiętrzył.

Warto wspomnieć, że nazwa Tantalus Fossae pochodzi od Tantala, syna Zeusa i Plutona, który według greckiej legendy zdradził bogów i został zmuszony przez Hadesa do stania w wodzie pod drzewem owocowym. Gdy próbował się napić, woda cofała się, a gry próbował coś zjeść, gałęzie przesuwały się poza jego zasięg. Właśnie od tej kary zrodził się termin mąk Tantala, które oznaczają cierpienie polegające na niemożności zaspokojenia pragnienia czegoś, co jest na wyciągnięcie ręki, ale jednocześnie nieosiągalne.