Okazuje się, że najwcześniejsze formy tych gadów wcale nie były takie proste, jak dotąd sądziliśmy. Wręcz przeciwnie – najstarszy znany przedstawiciel ankylozaurów dysponował pancerzem tak niesamowitym, że trudno znaleźć dla niego odpowiednie porównanie w świecie współczesnych kręgowców.
Pancerz jak z koszmaru drapieżnika.
Spicomellus afer wyróżniał się czterema głównymi kolcami o imponujących rozmiarach. Każdy z nich osiągał długość około 87 centymetrów, co daje nam niemal metr niezwykłej broni. Te potężne struktury wyrastały z solidnego pasma kości otaczającego szyję dinozaura, tworząc wraz z krótszym środkowym kolcem oraz dwiema spłaszczonymi płytkami w kształcie łez prawdziwie niezwykłą konstrukcję.
Czytaj także: Najmądrzejszy dinozaur był jeszcze bardziej rozwinięty. Z ptakami łączy go genialna zdolność
Co ciekawe, nowo odkryte szczątki ujawniły dodatkową cechę – wszystkie żebra tego ankylozaura posiadały kostne kolce zrośnięte bezpośrednio z kością. Wyobraźmy sobie stworzenie przypominające gigantyczną poduszkę do szpilek, z defensywnymi elementami wystającymi praktycznie z każdej strony ciała.
Odkrycie w marokańskim Boulemane
Pierwsze ślady Spicomellusa naukowcy odnaleźli w 2021 roku w rejonie marokańskiego miasta Boulemane. Początkowo dysponowali jedynie fragmentem żebra, ale nawet ten skromny materiał pozwolił zrozumieć wagę odkrycia. Był to zarówno pierwszy ankylozaur znaleziony na kontynencie afrykańskim, jak i najstarszy przedstawiciel tej grupy na świecie.
Dopiero znacznie bardziej kompletny okaz, opisany w 2025 roku w periodyku Nature, pozwolił w pełni docenić unikalność tego stworzenia. Skamieniałości pochodzą ze środkowej jury, co oznacza, że Spicomellus żył około 165 milionów lat temu.
Obrona czy pokaz dla partnerek
Naukowcy od dawna zastanawiali się nad funkcją tak ekstrawaganckich kolców. Choć początkowo wydawało się oczywiste, że służyły one do obrony przed drapieżnikami, rozmiary tych struktur sugerują zupełnie inną funkcję.
Metrowe kolce to prawdziwa przesada, jeśli chodzi o odstraszanie napastników. Znacznie bardziej prawdopodobne wydaje się, że pełniły one funkcję pokazową – podobnie jak ogon pawia czy poroże jelenia. Mogły służyć do przyciągania partnerek w okresie godowym lub do demonstracji siły wobec rywali.
Broń ogonowa starsza niż myśleliśmy
Analiza kręgów ogonowych Spicomellusa przyniosła kolejne zaskoczenie. Dinozaur posiadał charakterystyczne kręgi uchwytowe, które wskazują na obecność broni ogonowej – prawdopodobnie kostnej maczugi.
To odkrycie całkowicie zmienia dotychczasowe teorie o ewolucji maczug ogonowych u ankylozaurów. Naukowcy sądzili, że te struktury pojawiły się dopiero we wczesnej kredzie, około 100 milionów lat temu. Tymczasem Spicomellus miał je już 65 milionów lat wcześniej.
Ewolucja na wspak
Odkrycie Spicomellusa stawia pod znakiem zapytania podstawowe założenia o ewolucji ankylozaurów. Zazwyczaj najwcześniejsze formy w każdej grupie zwierząt są stosunkowo proste, a bardziej wyspecjalizowane cechy pojawiają się z czasem.
Tutaj mamy sytuację odwrotną – najstarszy znany ankylozaur okazał się jednocześnie najbardziej ekstrawaganckim przedstawicielem całej grupy. Późniejsze formy z kredy miały znacznie prostszy pancerz, składający się głównie z płaskich płytek kostnych.
Czytaj także: Żył na Ziemi u boku dinozaurów. Ten przerażający gatunek został odkryty w niezwykłych okolicznościach
Możliwe, że późniejsze uproszczenie pancerza było odpowiedzią na zmieniające się warunki środowiskowe. Być może zwiększona presja ze strony drapieżników sprawiła, że funkcja obronna stała się ważniejsza od pokazowej. Alternatywnie, zmiany w sposobie konkurowania między samcami mogły sprawić, że ekstrawaganckie ozdoby przestały być potrzebne.
Odkrycie Spicomellusa afer zmusza paleontologów do przewartościowania całej historii ewolucyjnej ankylozaurów. Ten niezwykły dinozaur z Maroka pokazuje, że natura potrafi nas zaskoczyć nawet po 165 milionach lat. Być może wiele z tego, co sądziliśmy o ewolucji opancerzonych dinozaurów, wymaga gruntownej rewizji.