Gabapentyna jest w Polsce przypisywana przez lekarzy przede wszystkim pacjentom dorosłym, cierpiącym na bóle neuropatyczne (związane z uszkodzeniem lub stanem zapalnym nerwów), szczególnie związane z polineuropatią cukrzycową. Lek ten jest używany także w leczeniu neuralgii, czyli napadowego bólu wzdłuż przebiegu konkretnego nerwu, często połączonego z mrowieniem i utratą czucia.
Kolejne zastosowanie gabapentyny to leczenie napadów padaczkowych częściowych, zarówno w monoterapii, jak i jako terapia wspomagająca, u dorosłych oraz dzieci w różnym wieku, w zależności od rodzaju napadów. Gapapentyna bywa przepisywana także na neuralgię nerwu trójdzielnego (jednej strony twarzy), bóle krzyża, sporadycznie także do leczenia stanów lękowych i problemów ze snem.
Czytaj też: Neuralgia popółpaścowa. Takiego bólu nie życzyłabym najgorszemu wrogowi
Gabapentyna może zwiększyć ryzyko problemów z pamięcią
Nowe badanie wykorzystało dane z ogólnoświatowej bazy danych medycznych TriNetX, do której informacje dostarczają między innymi instytucje ochrony zdrowia z Europy, Ameryki Północnej i Azji. Analiza objęła ponad 26 tysięcy pacjentów w ciągu 20 lat leczenia (lata 2004-2024). Autorzy analizy przyjrzeli się bezpieczeństwu popularnego leku w różnych grupach wiekowych i wzięli pod uwagę długość terapii.
Analiza objęła 26 416 dorosłych pacjentów z przewlekłym bólem krzyża, u których gabapentyna była częścią terapii. Wykluczono osoby leczone gabapentyną z wcześniejszą demencją, padaczką, udarem mózgu lub nowotworem. Porównano pacjentów przyjmujących ten lek ze stosującymi inne terapie przeciwko bólowi. Wyniki budzą niepokój – osoby z sześcioma lub więcej receptami wykazywały:
- 29 proc. wyższe ryzyko demencji (współczynnik ryzyka: 1,29),
- 85 proc. wyższe ryzyko łagodnych zaburzeń poznawczych (współczynnik ryzyka: 1,85).
Dwudziestoletni okres obserwacji pozwolił na solidną ocenę długofalowych skutków stosowania leku. Im częściej przypisywana była gabapentyna, tym wyraźniejsza była korelacja między lekiem i ryzykiem zaburzeń poznawczych. Wśród pacjentów, którzy otrzymali 12 lub więcej recept ryzyko demencji było o 40 proc. (współczynnik ryzyka 1,40) wyższe niż w grupie z 3-11 receptami. Ryzyko łagodniejszych zaburzeń poznawczych było wyższe o 65 proc. (współczynnik ryzyka 1,65)
Wiek również ma znaczenie. Najbardziej zaskakuje wpływ na osoby w wieku 18-64 lata. W tej grupie gabapentyna wiązała się z:
- ponad dwukrotnie wyższym ryzykiem demencji (współczynnik ryzyka: 2,10),
- 2,5-krotnie wyższym ryzykiem innych zaburzeń poznawczych (współczynnik ryzyka: 2,50).
To szczególnie niepokojące, gdyż demencja u młodszych osób występuje bardzo rzadko, a jej konsekwencje bywają druzgocące dla życia rodzinnego i aktywności zawodowej. Warto jednak pamiętać, że bezwzględne ryzyko w tej grupie wiekowej pozostaje bardzo niskie – około 0,1 proc. Warto tu dodać, że samo przewlekłe cierpienie może negatywnie wpływać na funkcje poznawcze pacjentów, co komplikuje interpretację wyników analizy.
Czytaj też: Szczepienie przeciwko półpaścowi. Społeczeństwo wie o nim mało, nie wszyscy lekarze zachęcają
Badania sugerują, że gabapentyna może przynosić dotąd nierozpoznane zagrożenia, ale w medycynie rzadko można znaleźć jednoznaczne odpowiedzi na trudne pytania. Opisane badanie pokazuje jedynie statystyczną korelację, a nie udowodnioną zależność przyczynową. Rosnąca popularność gabapentyny w terapii przewlekłego bólu wymaga jednak większej ostrożności.
Autorzy badania podkreślają jednak, że ich praca nie dowodzi, że gabapentyna bezpośrednio powoduje demencję. Choć to pierwsze tak duże badanie w tym kierunku, związek leku z upośledzeniem funkcji poznawczych pozostaje niejasny. Środowisko medyczne nie powinno od razu rezygnować ze stosowania tego skutecznego leku, ale zalecana jest wzmożona czujność oraz regularne badanie funkcji poznawczych pacjentów. Warto zachować ostrożność przy przepisywaniu leku osobom młodym, a w walce z przewlekłym bólem rozważyć także alternatywne terapie.
Pacjenci zaś pod żadnym pozorem nie powinni przerywać leczenia bez konsultacji z lekarzem prowadzącym. Nagłe odstawienie gabapentyny może wywołać nieprzyjemne i potencjalnie niebezpieczne objawy odstawienia.