Opis gwiazdozbioru Perseusza
Perseusz jest jednym z większych gwiazdozbiorów nieba północnego, co oznacza, że bez problemu dostrzeżemy go z Polski. Zajmuje 24. pozycję ze wszystkich 88 konstelacji uznawanych obecnie przez Międzynarodową Unię Astronomiczną.
Konstelacja w połowie przecina Drogę Mleczną, czyli naszą galaktykę. Nieuzbrojonym okiem możemy dostrzec około 90 gwiazd wchodzących w skład gwiazdozbioru Perseusza – oczywiście, zależnie od aktualnie panujących warunków i miejsca obserwacji.
Najjaśniejsze gwiazdy konstelacji tworzą figurę, która wyobrażana jest jako postać rycerza z mieczem, skąd wywodzi się nazwa Perseusz (był on jednym z największych wojowników mitologii greckiej). Według innych gwiazdozbiór kształtem przypomina grecką literę π (pi).
Gwiazdozbiór Perseusza: jak go znaleźć?
Perseusz jest gwiazdozbiorem okołobiegunowym, dlatego możemy go dostrzec całorocznie z naszej szerokości geograficznej. Znajdziemy go w sąsiedztwie Andromedy, Woźnicy i Kasjopei. Najlepsze warunki do obserwacji panują jednak jesienią, tj. w okresie od października do grudnia, kiedy konstelacja znajduje się wysoko na niebie. Gołym okiem możemy dostrzec do 90 gwiazd wchodzących w skład gwiazdozbioru, a im dalej od wszelkich źródeł światła, tym lepiej.
Przez jego część przechodzi jedno z ramion spiralnych naszej Galaktyki, tak zwane ramię Perseusza, dlatego już przy użyciu lornetki czy nawet prostej lunety możemy dostrzec niezliczone ilości gwiazd.
O gwiazdozbiorze Perseusza na pewno często słyszycie każdego lata w sierpniu, w kontekście roju Perseidów. To nic innego jak deszcz meteorów, którego radiant (punkt na sferze niebieskiej, z którego pozornie rozbiegają się drogi meteorów) leży właśnie w obrębie tego gwiazdozbioru. Jest to jeden z najbardziej regularnych i najaktywniejszych rojów meteorów, które obserwuje się od około 2000 lat.
Widoczne są od połowy lipca każdego roku a szczyt aktywności przypada na 9 – 14 sierpnia i z tego powodu nazywane są również „łzami świętego Wawrzyńca” (co ma związek z jego męczeńską śmiercią przypadającą na 10 sierpnia).
Wiedząc, gdzie leży gwiazdozbiór Perseusza będziecie zatem wiedzieli na którą część nieba latem patrzyć, aby dostrzec możliwie najwięcej „spadających gwiazd”.
Wybrane gwiazdy z gwiazdozbioru Perseusza
W gwiazdozbiorze Perseusza możemy dostrzec wiele ciekawych gwiazd, układów podwójnych czy nawet gromad. Najjaśniejszym i jednocześnie centralnym punktem konstelacji jest Mirfak (zwana też Algenib) oddalona od Ziemi o 506 lat świetlnych. Jest to żółtobiały nadolbrzym, który jest 5300 razy jaśniejszy od naszego Słońca.
Na wyróżnienie zasługuje również gwiazda podwójna Gamma Persei składająca się z dwóch obiektów obiegających i zakrywających się. To powoduje widoczne nawet gołym okiem zaćmienia gwiazdy dochodzące aż do 30%. I choć jest drugim co do wielkości tego typu układem widocznym z Ziemi, to pierwszy raz to zjawisko odkryto dopiero w 1990 roku i powtarza się średnio co 15 lat (ostatnie miało miejsce w 2019 roku).
Do układów podwójnych w gwiazdozbiorze Perseusza zaliczają się również Epsilon Persei, Zeta Persei czy Tau Persei, które jednak przy obserwacji słabym teleskopem mogą być trudne do rozdzielenia.
W gwiazdozbiorze znajdziemy również gwiazdy zmienne pulsujące. Zalicza się do nich między innymi Ro Persei, która zmienia swoją jasność regularnie co 50 dni. Jest to czerwony, jasny olbrzym, którego promień jest 152 razy większy niż Słońca, kończącym właśnie swoje życie i zmierzającym do stania się w przyszłości białym karłem.
Z punktu widzenia obserwatora-amatora z pewnością najciekawszym obiektem gwiazdozbioru Perseusza będzie Podwójna gromada Perseusza (NGC 869 i NGC 884) – są to dwie, stosunkowo młode gromady luźno połączonych grawitacją gwiazd znajdujące się w odległości około 7500 lat świetlnych. Gołym okiem dostrzeżemy je w północnej części konstelacji.
Z kolei w zachodniej części Perseusza znajduje się gromada otwarta M34 (NGC 1039) składająca się z 60 gwiazd o łącznej wielkości kątowej Księżyca w pełni. Ta gromada, w przeciwieństwie do poprzednich, znajduje się jednak na granicy widoczności gołym okiem, dlatego najlepiej ją obserwować z dala od wszelkich źródeł światła i nie patrząc na wprost, lecz nieco kątem oka, którym lepiej wyłapiemy słabo oświetlone obiekty.
W gwiazdozbiorze Perseusza znajduje się również galaktyka eliptyczna NGC 1023, Mgławica Kalifornia przypominająca swoim kształtem amerykański stan o tej samej nazwie czy spektakularna planetarna Mgławica Małe Hantle.
Ciekawostki o gwiazdozbiorze Perseusza
- Wszystkie gwiazdozbiory składają się z ciał niebieskich niepowiązanych ze sobą i znajdujących się od siebie w znacznych odległościach. Ich bliskie połączenie na niebie jest jedynie efektem perspektywy z Ziemi i w każdym innym miejscu Wszechświata wyglądałyby zupełnie inaczej. Dla przykładu, najbliższa nam widoczna gołym okiem gwiazda konstelacji Perseusza znajduje się około 93 lata świetlne od nas, natomiast najdalsza widoczna aż 1240 lat świetlnych.
- Mowa o Algolu (Beta Persei), czyli „Głowie diabła”, którego nietypowe zachowanie budziło zainteresowanie już w starożytności, przypisując mu demoniczny wpływ na człowieka. Gwiazda ta regularnie co 2 dni, 20 godzin i 49 minut zmienia swoją jasność na około 10 godzin na tyle mocno, że jest to dostrzegalne ludzkim okiem. Dopiero w 1782 roku John Goodricke odkrył, że jest to układ podwójny a powodem regularnych zmian jasności gwiazdy jest okresowe przesłanianie jaśniejszego obiektu przez ciemniejszy.
- Oprócz popularnego roju meteorów pojawiającego się corocznie pomiędzy 23 lipca a 22 sierpnia, z kierunku gwiazdozbioru Perseusza nadlatuje również inny rój: Zeta Perseidy. Występuje od 20 maja do 5 lipca, ale jego maksimum przypada na 13 czerwca.