Profilaktyka przedekspozycyjna HIV (PrEP) to metoda zapobiegania przenoszenia się wirusa wśród ludzi nienarażonych jeszcze na kontakt z patogenem. W lipcu 2012 r. amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) dopuściła do użytku lek Truvada jako element profilaktyki HIV/AIDS. Preparat ten jest naprawdę skuteczny – raporty z lat 2016-2019 mówią o ochronie rzędu 99 proc. – ale wymaga codziennego zażywania tabletki o tej samej godzinie.
Czytaj też: Pokonał białaczkę i wirusa HIV. “Pacjent Miasta Nadziei” niesie nadzieję innym chorym
W badaniu w Republice Południowej Afryki kobiety stwierdziły, że odczuwają piętno związane z pigułkami – partner seksualny może założyć, że biorą je, ponieważ już mają HIV lub ponieważ mają innych partnerów. Teraz w badaniu PURPOSE 1 postanowiono przetestować inną strategię zapobiegawczą – zastrzyk dwa razy do roku leku lenakapawir.
Zastrzyk raz na pół roku ochroni przed HIV
Lenakapawir, sprzedawany pod nazwą Sunlenca, należy do klasy leków przeciwwirusowych zwanych inhibitorami kapsydu – blokuje otoczkę białkową wirusa HIV-1, która chroni materiał genetyczny i enzymy niezbędne do replikacji. Preparat Gilead Sciences jest wstrzykiwany pod skórę, raz na 6 miesięcy.
Czytaj też: Nowy oręż w walce z HIV. Te komórki potrafią zdziałać cuda – pierwsza pacjentka już wyleczona
W badaniu wzięło udział ponad 5300 osób w 28 ośrodkach, którym podawano lenakapawir lub jeden z innych doustnych leków PrEP wymagających codziennego zażywania – Descovy lub Truvada. Jak dotąd ani jedna kobieta, która otrzymała zastrzyki, nie zaraziła się wirusem HIV, a uczestniczki, które otrzymały którąkolwiek z doustnych opcji PrEP, miały wskaźniki zakażeń na poziomie ok. 2 proc.
Wyniki te były na tyle znaczące, że Data Monitoring Committee – niezależna grupa ekspertów powołana w celu oceny postępów badań klinicznych – zaleciła firmie Gilead przerwanie badania ze ślepą próbą i zaoferowanie lenakapawiru wszystkim uczestnikom badania.
Dr Linda-Gail Bekker, dyrektor Desmond Tutu HIV Center at na University of Cape Town i była przewodnicząca International AIDS Society, mówi:
Chociaż wiemy, że tradycyjne opcje zapobiegania HIV są wysoce skuteczne, gdy są przyjmowane zgodnie z zaleceniami, dwukrotne przyjmowanie lenakapawiru w ciągu roku w ramach PrEP może pomóc w rozwiązaniu problemu stygmatyzacji i dyskryminacji, z którymi mogą się mierzyć niektóre osoby przyjmujące doustne tabletki PrEP.
W badaniu skupiono się na kobietach z Afryki Subsaharyjskiej, mimo iż stanowią tylko 10 proc. populacji świata. A to dlatego, że w tej części świat żyje aż 75 proc. ludzi zakażonych HIV (25,7 mln z 38,4 mln). Co tydzień około 4000 nastoletnich dziewcząt i młodych kobiet w Afryce zostaje zarażonych wirusem HIV.
Gilead prowadzi wiele badań nad lenakapawirem w ramach programu PURPOSE. Badanie PURPOSE 2 ocenia długo działający lek na PrEP głównie wśród mężczyzn cispłciowych uprawiających seks z mężczyznami, mężczyzn i kobiet transpłciowych w Argentynie, Brazylii, Meksyku, Peru, RPA, Tajlandii i Stanach Zjednoczonych. Wyniki tego badania spodziewane są pod koniec 2024 lub na początku 2025 r. Gilead planuje połączyć dane z obu kluczowych badań, aby uzyskać certyfikację FDA.
Prognozy wskazują, że wartość leków PrEP na HIV podwoi się do 2031 r., a długo działające zastrzyki będą stanowić około 80 proc. całości. Sukces lenakapawiru podawanego dwa razy w roku podnosi również poprzeczkę dla każdej przyszłej szczepionki przeciwko HIV, która wciąż pozostaje nieuchwytna.
W ciągu ostatniego roku na świecie odnotowano 1,3 miliona nowych zakażeń HIV. Chociaż jest to mniej niż 2 miliony zakażeń odnotowanych w 2010 r., jasne jest, że w tym tempie nie osiągniemy celu dotyczącego nowych zakażeń HIV, który UNAIDS (Joint United Nations Programme on HIV/AIDS) ustalił na 2025 r. (mniej niż 500 000 na całym świecie) ani tym bardziej wyeliminowania AIDS do 2030 r.
