3 września 2025 roku to data, która może przejść do historii okulistyki. Właśnie wtedy dubajska firma Xpanceo wraz z włoskim startupem Intra-Ker umieściły pierwszy implant kamery-wyświetlacza w ludzkim oku. To nie kolejna próba naprawy uszkodzonej rogówki, ale zupełnie nowe podejście – system dostarczający dane wizualne bezpośrednio do siatkówki, omijając uszkodzone fragmenty oka.
Jak to właściwie działa? Cały system składa się z dwóch głównych elementów. Zewnętrzne inteligentne okulary wyposażone w kamerę rejestrują obraz, a następnie bezprzewodowo przesyłają go do mikroekranu o rozdzielczości 450×450 pikseli, który znajduje się wewnątrz oka. Co ciekawe, technologia komunikacji i zasilania pochodzi z wcześniejszych prac Xpanceo nad inteligentnymi soczewkami kontaktowymi.
Początkowy prototyp zmieścił wyświetlacz wraz z mikrooptycznym systemem projekcyjnym w urządzeniu o wielkości zaledwie 5,6 mm. Obecnie trwają prace nad dalszą miniaturyzacją całego systemu, co jest niezbędne przed wprowadzeniem go do użytku klinicznego.
Klucz do sukcesu tej technologii leży w chronionej patentami metodzie Intra-Ker, która umożliwia precyzyjne i bezpieczne wszczepienie szczelnych komponentów elektronicznych. Procedura ma być nie bardziej skomplikowana niż standardowa operacja rogówki, co brzmi obiecująco, choć warto zachować ostrożność – do tej pory wszczepianie elektroniki do przedniego odcinka oka nie kończyło się sukcesem.
Urządzenie Intra-Ker charakteryzuje się stabilnością, przezroczystością i brakiem komórek, co teoretycznie eliminuje ryzyko odrzucenia immunologicznego – główny problem tradycyjnych przeszczepów. Włoski startup ma już na koncie pierwsze sukcesy – trzy przeszczepy hybrydowej sztucznej rogówki dały zachęcające wyniki, a w październiku 2024 roku firma zaprezentowała pierwszą włoską hybrydową keratoprotezę w Venice Eye Bank.
Skala problemu, który ma rozwiązać ta technologia, jest ogromna. Rocznie wykonuje się jedynie 185 000 tradycyjnych przeszczepów rogówki, podczas gdy 12,7 miliona pacjentów czeka na przeszczep, a 8000 przypadków kończy się niepowodzeniem. Przewidywany roczny rynek docelowy wynosi od 50 do 200 milionów dolarów (około 183-730 milionów złotych).
Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, badania na ludziach mogą rozpocząć się w ciągu najbliższych dwóch lat. To niezwykle ambitny harmonogram jak na tak zaawansowaną technologię medyczną. Sukces tego projektu mógłby dać nową nadzieję milionom ludzi, którzy obecnie są wykluczeni z rozwiązań opartych na dawcach.
Warto przyjrzeć się firmom stojącym za tym projektem. Xpanceo pozyskało rekordowe 290 milionów dolarów (około 1,06 miliarda złotych) finansowania, w tym rundę A o wartości 250 milionów dolarów (około 912,5 miliona złotych) – co jest rekordem w regionie MENA. Firma jest uznawana za jeden z trzech najlepszych startupów fizycznych na świecie według Nature Index.
Zespół Xpanceo składa się z prawie 70 światowej klasy naukowców i inżynierów, z których ponad połowa posiada doktoraty. Są autorami ponad 250 recenzowanych artykułów naucznych i mają 16 zgłoszonych patentów. Co ciekawe, firma wykorzystuje wewnętrzny system sztucznej inteligencji do przewidywania właściwości materiałów i optymalizacji cykli rozwoju.
Czytaj też: Tydzień zamiast milionów lat. Naukowcy stworzyli system błyskawicznej ewolucji genów
Nowy implant może oznaczać początek nowej ery w leczeniu ślepoty, gdzie zaawansowana optyka i obliczenia wypełnią długotrwałe luki w opiece nad wzrokiem. Dla milionów pacjentów na całym świecie to nadzieja na odzyskanie wzroku bez konieczności czekania na dawcę czy ryzyka odrzucenia przeszczepu. Jednak jak każda przełomowa technologia, wymaga ona ostrożnego i metodycznego podejścia, zanim trafi do powszechnego użytku.