Kamienna twarz sprzed wieków
Figurka wykonana z tufu wulkanicznego mierzy około 50 centymetrów wysokości i przedstawia charakterystyczną ludzką twarz z wydatnymi brwiami, wąskimi ustami i długim nosem. Odkrycia dokonano na wzgórzu Surb Davti Blur podczas drugiego sezonu badań prowadzonych przez polsko-ormiański zespół.
To jakby gospodarstwo domowe zamarzło w czasie. Widzimy nie ruiny, ale moment duchowego i domowego życia, które przetrwało upadek królestwa – relacjonuje Mateusz Iskra z Polskiego Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW
Czytaj też:
Zdaniem badaczy idol najprawdopodobniej pełnił funkcję rytualną lub ochronną w domostwie. Podobieństwo do innych znalezisk z regionu sugeruje powiązania z kultem przodków bądź wierzeniami związanymi z płodnością. Fakt, że figurka zachowała się w swojej pierwotnej pozycji, czyni odkrycie szczególnie cennym dla nauki. Równolegle z pracami przy figurce archeolodzy odsłonili rozległe cmentarzysko urnowe, które może być największym tego typu obiektem kiedykolwiek odkrytym w Armenii. Znalezisko obejmuje dziesiątki pochówków zawierających ceramiczne urny z prochami zmarłych, często w towarzystwie drobnych darów grobowych.
To miejsce reprezentuje punkt zwrotny w archeologii ormiańskiej. To prawdopodobnie największe i najlepiej zachowane cmentarzysko kremacyjne kiedykolwiek odkryte w kraju – dodaje Hasmik Simonyan z Instytutu Archeologii i Etnografii Narodowej Akademii Nauk Armenii
Obecność pochówków zarówno dorosłych, jak i dzieci pozwala na dokładne zbadanie zwyczajów pogrzebowych społeczności funkcjonujących w cieniu upadającego imperium urartyjskiego. Struktura nekropolii pokazuje, jak kształtowały się nowe tożsamości religijne w okresie transformacji kulturowej.
Międzynarodowy projekt badawczy
Wykopaliska prowadzone są przez dr Mateusza Iskrę z Polskiego Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego oraz dr Hasmik Simonyan z Instytutu Archeologii i Etnografii Narodowej Akademii Nauk Armenii. Projekt realizowany jest we współpracy z armeńskimi instytucjami ochrony dziedzictwa.
Biografia tych gospodarstw domowych opowiada nam o odporności w czasach upadku państwa. Argisztihinili staje się mikrokosmosem do badania tego, jak ludzie żyją przez koniec imperium – podkreśla Iskra
Kolejny etap badań zaplanowano na wiosnę 2026 roku, finansowany z grantu Narodowego Centrum Nauki. Nowy projekt pod tytułem „Biografie gospodarstw domowych w okresie upadku struktur państwowych” zakłada połączenie danych archeologicznych z zaawansowanymi analizami laboratoryjnymi. Planowane są szczegółowe analizy chemiczne zawartości kamiennej skrzyni znalezionej obok figurki. Badania mogą ujawnić ślady organiczne, które pomogą zrozumieć dokładną rolę idola w życiu codziennym mieszkańców twierdzy.
Czytaj też:
Argisztihinili, założone w VIII wieku p.n.e. przez króla Argishti I, stanowiło ważny ośrodek administracyjny i strategiczny królestwa Urartu. Dziś to miejsce dostarcza bezcennych informacji o tym, jak zwykli ludzie radzili sobie z upadkiem wielkiego imperium, zachowując przy tym ciągłość swoich tradycji i wierzeń. Odkrycia w Armenii pokazują, że nawet po politycznym załamaniu lokalne społeczności znajdowały sposoby na przetrwanie i kontynuowanie swojego dotychczasowego życia. Każde takie znalezisko to kolejny krok w zrozumieniu ludzkiej zdolności adaptacji w obliczu fundamentalnych zmian.