Najnowsze badania ujawniają mechanizm wymierania, który dotyka nie tylko pojedyncze gatunki, ale grozi zachwianiem całych ekosystemów. Paradoksalnie, problem tkwi w czymś, co przez miliony lat zapewniało sukces reprodukcyjny – ozdobnych, ciemnych plamach na skrzydłach ważek.
Czytaj też: Owady znikają w zatrważającym tempie 6,6% rocznie. Nawet dziewicze tereny nie są bezpieczne
Badanie opublikowane w Nature Climate Change demonstruje, w jaki sposób zmiany klimatu zamieniają cechy godowe ważek w śmiertelne zagrożenie. Naukowcy z University of Colorado Denver przeanalizowali ponad 1600 przypadków lokalnego wymierania 60 gatunków ważek na terenie Stanów Zjednoczonych.
Czy ważki da się jeszcze uratować?
Okazało się, że gatunki z ciemnymi plamami na skrzydłach doświadczyły znacznie więcej wymierań na obszarach dotkniętych ociepleniem i pożarami niż ich mniej ozdobni krewniacy. Badania termowizyjne ujawniły przyczynę – melanina w ciemnych plamach pochłania ciepło znacznie intensywniej, powodując niebezpieczne przegrzewanie się samców.
Czytaj też: Mrówki łamią zasady ewolucji. Królowa tworzy samców innego gatunku
W efekcie samce zmuszone są spędzać więcej czasu na odpoczynku w cieniu, próbując się ochłodzić, zamiast konkurować o partnerki. To prowadzi do załamania całego cyklu rozrodczego gatunku, co w dłuższej perspektywie grozi jego wymarciem.
Dr Sarah Nalley z University of Colorado Denver, główna autorka badania, mówi:
Ważki przetrwały asteroidy, ale teraz zmiany klimatu i pożary zagrażają im w sposób, za którym ewolucja nie może nadążyć.
To odkrycie przewraca do góry nogami dotychczasowe myślenie o ochronie gatunków. Podczas gdy większość badań koncentruje się na zdolności zwierząt do przetrwania w zmieniających się warunkach, ważki pokazują, że wzrost temperatury może zakłócić rozmnażanie, zanim jeszcze stanie się śmiertelnie niebezpieczny.
Michael Moore, współautor badania, wyjaśnia znaczenie tego odkrycia:
To zmienia sposób, w jaki myślimy o wrażliwości. Nie chodzi tylko o to, czy zwierzęta mogą przetrwać po pożarze – chodzi o to, czy mogą rozmnażać się w tych zmodyfikowanych środowiskach.
Co ciekawe, wrażliwość ważek na zmiany klimatu nie była związana z tradycyjnymi cechami ekologicznymi, takimi jak granice termiczne, specjalizacja siedliskowa czy rozmiar ciała. To właśnie cechy związane z godami okazały się kluczowe dla przetrwania w ocieplającym się świecie.
Skutki dla całych ekosystemów
Wymieranie ważek to nie tylko problem czysto estetyczny czy naukowy. Te drapieżniki odgrywają kluczową rolę w ekosystemach – są głównymi łowcami komarów i innych owadów, jednocześnie stanowiąc pokarm dla ptaków, ryb i płazów. Ich zniknięcie może wywołać efekt domina w całych sieciach pokarmowych, którego konsekwencje trudno przewidzieć.
Badanie opierało się wyłącznie na publicznie dostępnych danych – od U.S. Geological Survey po obserwacje z nauki obywatelskiej. Rozpoczęło się jako zadanie studenckie i nie wymagało zewnętrznego finansowania, co pokazuje potencjał wykorzystania istniejących zasobów w badaniach ekologicznych.
Odkrycia mają szerokie konsekwencje dla strategii ochrony bioróżnorodności. Jeśli ważki – odporne drapieżniki istniejące od setek milionów lat – są wrażliwe na zmiany klimatu, sygnalizuje to głębsze ryzyko dla wielu innych gatunków, które mogą zmagać się z podobnymi problemami.
Badacze podkreślają pilną potrzebę ponownego przemyślenia strategii zarządzania dziką fauną. Dotychczasowe podejście koncentrujące się głównie na przetrwaniu może być niewystarczające – konieczne jest uwzględnienie zachowań godowych i sukcesu reprodukcyjnego w planach ochrony.