Żaby szablozębne (Odontobatrachidae) to rodzina płazów bezogonowych swoją nazwę zawdzięczająca kostnym wypustkom znajdującym się na dolnej szczęce, występująca w wysoko nachylonych strumieniach zalesionych części Afryki Zachodniej. Opisano ją po raz pierwszy w 2014 r. i już wtedy odkryto nietypowe, przypominające gruczoł pasmo tkanki zlokalizowane w żuchwie, chociaż jej działanie pozostawało tajemnicą.
Czytaj też: Niektóre żaby świecą o zmroku. To może być ich sekretny język
Dr Mark-Oliver Rödel z Museum für Naturkunde Berlin mówi:
Ta tkanka znajdowała się zauważalnie blisko kłów. Dlatego początkowo myśleliśmy, że gruczołowe pasmo i zęby mogą tworzyć aparat jadowy podobny do tego, który występuje u węży.
Prawda okazała się zupełnie inna, co opisano w czasopiśmie Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences.
Żaby szablozębne mają kły i dziwaczne struktury przypominające gruczoły
Każdy, kto odwiedził staw lub bagno we wczesną wiosenną noc, wie, że żaby i ropuchy zazwyczaj komunikują się akustycznie. Istnieje jednak coraz więcej przesłanek mówiących, że przynajmniej niektóre gatunki mogą wykorzystywać także metody inne od wokalizacji, np. sygnały wizualne lub chemiczne.
Czytaj też: Żaby, które dosłownie potrafią “zniknąć”. Nie uwierzycie, jak to robią
Kiedy kilka lat temu odkryto rodzinę żab szablozębnych zaskoczyły one naukowców z kilku powodów. Już sama obecność kłów była czymś niesamowitym, ale wykryto, że w ich pobliżu znajdują się spore pasma tkanek podobne do gruczołów. Początkowo uważano, że może to być struktura odpowiedzialna za produkcję jadu, ale dogłębne badania wykluczyły taką ewentualność.
Okazało się, że pasmo nie jest połączone z zębami, ale znajduje się pod szczególnie cienkimi skrawkami skóry. Występuje zarówno u samców, jak i samic, ale różni się rozmiarem. “Gruczoł” jest szczególnie dobrze rozwinięty u osobników aktywnych rozrodczo. Analiza chemiczna tych struktur wykazała, że żaby wytwarzają substancję, która nie ma nic wspólnego z jadem, a zamiast tego bazuje na lotnych pochodnych kwasów tłuszczowych. Takie substancje zwykle występują u owadów, u których służą jako środki wabiące dla zwierząt tego samego gatunku, ale nigdy nie wykryto ich u żab.
Porównując profile chemiczne wszystkich pięciu znanych gatunków żab szablozębnych, naukowcy zidentyfikowali profile chemiczne w tych gruczołach specyficzne dla płci i gatunku.
Dr Marvin Schäfer z Museum für Naturkunde Berlin dodaje:
Obie płcie każdego gatunku mają swój własny, charakterystyczny profil chemiczny i możemy nawet określić, czy dany osobnik jest aktywny rozrodczo, czy nie. Nie znaleźlibyśmy takiego sygnału, gdyby nie odgrywał on ważnej roli w zachowaniach reprodukcyjnych tych zwierząt.
Potwierdzenie, czy “tkanka gruczołopodobna” stanowi rzeczywisty gruczoł lub jakie specyficzne cechy koktajlu chemicznego mogą przyciągać żaby szablozębne, wymaga dalszych badań. Niemieccy naukowcy po raz pierwszy znaleźli dowód na istnienie rodzaju komunikacji chemicznej zachodzącej pod skórą żab. Adaptacja ta może pomóc im w komunikowaniu się za pomocą sygnałów chemicznych, gdy w otoczeniu jest za głośno. To otwiera zupełnie nowe perspektywy zrozumienia zawiłości komunikacyjnej płazów bezogonowych w ich zachowaniach społecznych i reprodukcyjnych.