Zgodnie z obowiązującym stanem wiedzy, wszystkie lądowe kręgowce pochodzą od jednej grupy ryb mięsniopłetwych. To właśnie płetwom zawdzięczamy uda, łokcie czy pięciopalczaste dłonie oraz stopy. Wyjście z wody było niewątpliwie jednym z najważniejszych punktów ewolucji. Ok. 400 mln lat temu na ląd zaczęły wydostawać się prymitywne ryby, które zamieniły płetwy na kończyny i mogły oddychać powietrzem atmosferycznym.
Czytaj też: Czy ryby widzą więcej kolorów niż ludzie?
Teraz międzynarodowy zespół badawczy kierowany przez uczonych z Flinders University porównał szczegółowe modele 3D endocastów (odlewów) czaszek sześciu paleozoicznych skamieniałości ryb dwudysznych (Dipnoi) z przestrzeniami mózgowymi ocalałej siostrzanej grupy kręgowców lądowych. To z kolei może pomóc w zrozumieniu wczesnych czworonogów. Szczegóły opisano w czasopiśmie eLife. Badania ryb mięsniopłetwych, największej i najbardziej zróżnicowanej grupy kręgowców, wyjawiły, że opuszka węchowa (przetwarzająca informacje węchowe) wydaje się być bardziej plastyczna niż tylna część mózgu i ulega wydłużeniu u kilku taksonów.
Dr Alice Clement z Flinders University mówi:
Nasze odkrycie pokazuje, że mózgi dwudysznych stale ewoluowały w ciągu 400-milionowej historii, ale sugeruje, że prawdopodobnie zawsze polegały na swoim zmyśle węchu, a nie wzroku, aby nawigować w swoim środowisku. To zupełnie inaczej niż w przypadku innych ryb, które znacznie mocniej wykorzystują wzrok. Mówi ona, że zrozumienie tego, jak mózgi ryb mięsniopłetwych zmieniały się w całej ich historii ewolucyjnej, pomaga zrozumieć, jak mogły wyglądać mózgi pierwszych tetrapodów (naszych lądowych przodków). To może dać nam pojęcie o tym, które zmysły były ważniejsze od innych (np. wzrok czy węch).
Naukowcy użyli tomografii rentgenowskiej do zbadania endocastów czaszkowych sześciu paleozoicznych ryb dwudysznych: Iowadipterus halli, Gogodipterus paddyensis, Pillararhynchus longi, Griphognathus whitei, Orlovichthys limnatis i Rhinodipterus ulrichi. Skamieniałości pochodzą z Australii, USA, Rosji i Niemiec.
Dr Alice Clement dodaje:
Studiowanie naszych “rybich kuzynów” dwudysznych nadal pomaga nam zrozumieć, jak ryby po raz pierwszy opuściły wodę około 350 milionów lat temu i zaczęły stawać się zwierzętami lądowymi (tetrapodami), a później ludźmi. Być może niektóre z ich cech układu nerwowego pozostają w nas nadal.