Zarówno w skali globalnej, jak i europejskiej, uwalnianie do atmosfery dużych ilości gazów cieplarnianych będących przyczyną zmian klimatycznych to efekt przede wszystkim spalania paliw kopalnych. Ze spalania paliw kopalnych wykorzystywanych do wytwarzania energii cieplnej oraz elektrycznej, a także do transportu i na potrzeby przemysłu, pochodzi większość globalnej emisji gazów cieplarnianych – aż 2/3. W samej Europie ten odsetek jest jeszcze wyższy – 78% w 2015 r. Prognozy klimatologów nie są niestety optymistyczne – mamy niewiele czasu na zatrzymanie przyrostu średniej temperatury na Ziemi. Jest to jednak możliwe. Aby zredukować emisję gazów cieplarnianych, należy przede wszystkim ograniczyć wykorzystanie emisyjnych paliw kopalnych we wszystkich wymienionych gałęziach.
W jaki sposób gazy cieplarniane wpływają na klimat?
Zmiany klimatyczne na Ziemi mogą być efektem zarówno zjawisk naturalnych (np. zmian cyklu słonecznego, wysokiej aktywności wulkanicznej), jak i czynników związanych z działalnością człowieka. Zwiększanie koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze to główny czynnik antropogeniczny prowadzący do zmian klimatycznych. Obecny średni poziom stężenia dwutlenku węgla w atmosferze wynosi 400 ppm. Jest to najwyższe stężenie od ponad 800 000 lat i stężenie o 40% wyższe niż w połowie XVIII w. Wraz z początkiem ery przemysłowej emisja CO2 zaczęła wzrastać w bardzo szybkim tempie (źródło: https://www.eea.europa.eu/publications/climate-change-impacts-and-vulnerability-2016).
Działanie gazów cieplarnianych, z dwutlenkiem węgla na czele, polega na odbijaniu promieni podczerwonych (cieplnych), co bezpośrednio utrudnia emisję zwrotną tego promieniowania z powierzchni Ziemi w przestrzeń kosmiczną. Gazy cieplarniane blokują więc główną metodę oddawania przez planetę energii cieplnej. Zaburzenia tego naturalnego procesu powodują zachwianie bilansu energetycznego Ziemi. Skutkuje to wzrostem średniej temperatury na planecie, co z kolei rodzi cały szereg poważnych konsekwencji, od zmian pogodowych przez podnoszenie się poziomu wód, zakwaszenie i ubytek tlenu z oceanów po szerszy zasięg chorób tropikalnych czy innych występujących w porach ciepłych, jak borelioza.
Jak walczyć ze zmianami klimatycznymi?
Walka ze zmianami klimatycznymi polega na jak najszybszym wdrożeniu zmian w sektorach przyczyniających się do emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Oprócz energetyki, transportu i przemysłu należą do nich wszystkie sektory wpływające na zmniejszanie powierzchni lasów oraz przekształcanie terenów naturalnych, z sektorem rolniczym włącznie.
Ograniczenie emisji w energetyce możliwe jest przez wykorzystanie dwóch sposobów:
- wykorzystywanie źródeł „czystej” energii, w tym źródeł odnawialnych,
- ograniczenie całkowitego zużycia energii poprzez poprawianie efektywności energetycznej (chociażby poprzez ocieplanie budynków).
Motorem napędowym walki ze zmianami klimatu spowodowanymi przez sektor energetyczny był protokół z Kioto. Zobowiązywał on sygnatariuszy do obniżenia do 2012 r. emisji dwutlenku węgla, metanu i tlenku azotu o wartości wyszczególnione w załączniku.
W 2015 r. podpisano porozumienie paryskie, w którym 195 państw zawarło globalną umowę klimatyczną. Zobowiązano się do ograniczenia wzrostu średniej temperatury na świecie do poziomu znacznie niższego niż 2°C (źródło: https://www.eea.europa.eu/pl/sygna142y/sygnaly-2017/artykuly/energia-a-zmiany-klimatu). Aby sprostać wytycznym protokołu, Unia Europejska przyjęła cele zmierzające do przejścia na gospodarkę niskoemisyjną. Celem głównym jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 80–95% do roku 2050.
Odnawialne źródła energii przyszłością energetyki?
Paliwa kopalne są w skali globalnej najtańszym źródłem energii. W związku z tym zaledwie 16% światowej produkcji energii pochodzi ze źródeł odnawialnych. Sytuacja ta z roku na rok ulega pozytywnej zmianie – aby faktycznie wpłynąć na tempo zmian klimatycznych, także i te zmiany na lepsze powinny być jednak szybsze. Dlatego właśnie Unia Europejska wprowadziła limity emisji CO2 dla poszczególnych członków. Równolegle podejmowane są działania promujące odnawialne źródła energii, takie jak:
- dopłaty na inwestycje związane z budową elektrowni wykorzystujących OZE,
- nakładanie na spółki obrotu energii obowiązku zakupu części energii ze źródeł odnawialnych i niekonwencjonalnych – tzw. zielone certyfikaty,
- stopniowe obniżanie wspomnianych limitów emisji dla poszczególnych członków.
Nie bez znaczenia jest też pomoc skierowana do małych przedsiębiorstw czy gospodarstw domowych, które zamierzają zainwestować w OZE i wytwarzać energię na własne potrzeby. W Polsce zainteresowaniem cieszą się przede wszystkim fotowoltaika i energia wiatrowa. Akceptacja dla budowy farm wiatrowych systematycznie wzrasta, a większość respondentów biorących udział w badaniach na temat energii wiatrowej deklaruje, że nie odczuwa negatywnych skutków wybudowania wiatraków w pobliżu ich miejsc zamieszkania.
Wiodącą, najbardziej powszechną formą pozyskiwania zielonej energii w Polsce jest energetyka słoneczna. Do jej zalet należą:
- wysoka dostępność związana z bezpośrednią bliskością konsumenta (możliwość montażu paneli fotowoltaicznych na dachu każdego budynku) oraz stosunkowo niskimi kosztami w porównaniu z innymi formami OZE;
- dostępność dotacji, np. udzielanych przez samorządy, na zakup i montaż paneli fotowoltaicznych oraz gotowość firm zajmujących się montażem paneli, jak Stilo Energy, do pomocy w załatwianiu formalności związanych z pozyskaniem dofinansowania;
- dość łatwa instalacja i obsługa paneli;
- energia słoneczna może być zamieniona na energię cieplną bądź elektryczną;
aspekty środowiskowe – energetyka słoneczna jest spośród innych form OZE najkorzystniejsza dla środowiska naturalnego – nie wytwarza produktów ubocznych w postaci odpadów czy gazów.
Elektrownie solarne i wiatrowe stanowią większość źródeł zielonej energii na świecie (77% wszystkich instalacji OZE). Co ciekawe, obecnie w rozwoju systemów solarnych prym wiedzie Azja – w 2015 r. po raz pierwszy nakłady na fotowoltaikę były wyższe w krajach rozwijających się niż w krajach rozwiniętych. To cieszy, szczególnie ze względu na fakt, że osiągnięcie wyższego rozwoju przez te kraje budzi obawy w związku z korelacją poziomu rozwoju z emisją CO2. Wydaje się, że kraje takie jak Chiny czy Indie zawczasu inwestują w OZE.
Dla niektórych państw głównym OZE jest energia wiatrowa. W Hiszpanii czy Danii energia pochodząca z wiatru pokrywa 30% zapotrzebowania na energię elektryczną. W Polsce głównym źródłem zielonej energii jest natomiast biomasa (źródło: Szatyłowicz Ewa, Skoczko Iwona, Wykorzystanie i rozwój odnawialnych źródeł energii w: „Inżynieria środowiska – młodym okiem. Tom 33 – ekoinżynieria”, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej 2017, s. 172–189).
Przechodzenie na OZE wydaje się być niezbędnym elementem, wręcz podstawą walki z ociepleniem klimatu. Należy uświadomić sobie, że walka ze zmianami klimatycznymi generuje niższe koszty niż przyszła zmiana klimatu. Dodatkowo OZE zapewniają większe bezpieczeństwo energetyczne w obliczu wyczerpywania się zasobów paliw kopalnych, ich rozwój tworzy nowe miejsca pracy i wspiera gospodarkę. Więcej na temat OZE w kontekście fotowoltaiki tutaj: https://stiloenergy.pl/2019/03/27/odnawialne-zrodla-energii-czyli-jak-pozyskiwac-prad-w-zgodzie-ze-srodowiskiem/.