U ludzi rozróżnia się kilka rodzajów pamięci. Jednym z nich jest pamięć epizodyczna (inaczej pamięć zdarzeń), która przechowuje informacje na temat konkretnych zdarzeń z przeszłości. To dzięki niej wiemy, co, gdzie i kiedy się wydarzyło. Innym rodzajem jest pamięć semantyczna oparta na ogólnych faktach i pojęciach. Dzięki niej pamiętamy to, czego nauczyliśmy się w przeszłości, ale bez konkretnych szczegółów uczenia się.
Jeszcze do niedawna uważano, że pamięć – zarówno epizodyczna, jak i semantyczna – jest cechą wyłącznie ludzką. W ostatnich latach udowodniono, że niektóre zwierzęta, takie jak sójki i szczury, mogą posiadać „pamięć podobną do epizodycznej”.
Psycholożka porównawcza Alexandra Schnell z Uniwersytetu Cambridge w Wielkiej Brytanii postanowiła sprawdzić, czy przejawy tego typu pamięci wykażą mątwy – znane z nietypowej budowy mózgu. Kolejnym argumentem za przeprowadzeniem badań właśnie na mątwach jest ich stosunkowo niewielka długość życia. Zwierzęta te żyją zaledwie kilka lat, co ułatwia porównanie wyników młodych i starszych osobników.
Mątwy zapamiętały co, gdzie i kiedy mogą zjeść
Zespół z Cambridge przeprowadził eksperyment z udziałem 24 mątw zwyczajnych (Sepia officinalis) w wieku od 10 do 24 miesięcy. Najpierw wszystkie zwierzęta poddano swoistemu „treningowi żerowania”. O określonych porach i w określonych miejscach serwowano mątwom dwa rodzaje pożywienia: krewetki bałtyckie (ich przysmak) i krewetki królewskie.
Następnie w serii testów naukowcy podawali mątwom pokarm zgodnie z ustalonym harmonogramem. Eksperyment pokazał, że głowonogi pamiętały elementy treningu i wiedziały, w którym miejscu i kiedy mogą spodziewać się nowej porcji pożywienia. Co ciekawe, wyniki badania były niemal takie same dla zwierząt mających 10-12 miesięcy (niezupełnie dorosłych), jak i mających 22-24 miesięcy (w podeszłym wieku).
To mocny dowód na istnienie pamięci typu epizodycznego u tych zwierząt, uważają autorzy. – Mątwy pamiętają, co jadły, gdzie i kiedy, i wykorzystują to do podejmowania decyzji żywieniowych w przyszłości. Zaskakujące jest to, że nie tracą tej zdolności z wiekiem, pomimo wykazywania innych oznak starzenia, takich jak osłabienie mięśni i utrata apetytu – mówi Schnell.
Pamiętają poprzednich partnerów
Naukowcy uważają, że zaobserwowaną u mątw „pamięć podobną do epizodycznej” można powiązać z ich zachowaniami godowymi. „Ta umiejętność może pomagać mątwom żyjącym na wolności zapamiętywać, z kim się łączyły, aby nie wracać do tego samego partnera” – piszą autorzy badania.
Mątwy nie łączą się w pary na całe życie, a pozyskiwanie nowych partnerów pozwala im szerzej rozprzestrzeniać własne geny. Badacze sugerują, że mątwy zapamiętują też, co zrobiły, aby zdobyć poprzednich partnerów, i te same „sztuczki” stosują na nowych.
Wspomnienia zachowują na zawsze
Choć pamięć typu epizodycznego zaobserwowano też u innych zwierząt, naukowcy uważają, że w przypadku mątw jest ona wyjątkowa. Głównie dlatego, że nie pogarsza się z wiekiem. Naukowcy sugerują, że wspomnienia mątw – powstałe nawet w późnym okresie – przez całe życie pozostają ostre i jasne.
Zdolność tych zwierząt do uczenia się i zapamiętywania spada dopiero na dwa lub trzy dni przed śmiercią.
Niezwykła pamięć może być efektem tego, że w przeciwieństwie do mózgów ludzi i innych kręgowców, mózg mątwy nie ma hipokampu, który jest ściśle związany z pamięcią. „Czy ta różnica rzeczywiście jest wynikiem innej neuroanatomii? To wymaga dalszych badań” – podkreślają naukowcy.
Źródło: Proceedings of the Royal Society B.