Semiyarka. Miejski układ sprzed 3600 lat zaskakuje poziomem planowania
Osada Semiyarka zajmowała imponujący obszar 140 hektarów, co czyniło ją czterokrotnie większą od współczesnych wiosek w tym regionie. Rozległe stanowisko archeologiczne położone na skarpie nad rzeką Irtysz świadczy o strategicznym wyborze lokalizacji, pozwalającym kontrolować szlaki handlowe i ruch rzeczny. Powstała około 1600 roku p.n.e., a jej przydomek „Miasto Siedmiu Wąwozów” doskonale oddaje charakterystyczne położenie wśród sieci dolin. Architektura osady zdumiewa przemyślanym układem przestrzennym. Dwie linie wałów ziemnych z wewnętrznymi podziałami wyraźnie wyznaczały granice poszczególnych gospodarstw. Wzdłuż krawędzi wzniesiono masywne ściany, prawdopodobnie z suszonej cegły, co wskazuje na zaawansowane umiejętności budowlane.
W miejscu przecięcia wałów znajdowała się centralna struktura o powierzchni dwukrotnie większej od pozostałych budynków. Jej rozmiary i lokalizacja sugerują funkcje administracyjne lub rytualne, co potwierdzałoby istnienie zhierarchizowanej struktury społecznej. Nic więc dziwnego, iż autorzy badań w tej sprawie mówią: skala i struktura Semiyarki są niepodobne do niczego, co widzieliśmy w strefie stepowej. Analiza znalezionej ceramiki ujawniła kulturowe powiązania mieszkańców. Dominująca kultura Alekseevka-Sargary reprezentowana przez 85 procent znalezisk świadczy o trwałym osadnictwie, podczas obecność wyrobów kultury Cherkaskul wskazuje na kontakty między różnymi grupami stepowymi.
Produkcja brązu na skalę przemysłową w sercu stepu
Najbardziej przełomowym aspektem odkrycia jest identyfikacja specjalistycznej strefy metalurgicznej w południowo-wschodniej części osady. To pierwsze tak wyraźne świadectwo zorganizowanej produkcji brązu cynowego w regionie stepowym. Archeolodzy odnaleźli kompletny zestaw narzędzi produkcyjnych: rudy metali, żużel, tygle oraz gotowe wyroby. Mieszkańcy Semiyarki wykorzystywali głównie węglany miedzi: malachit i azuryt, które prawdopodobnie pozyskiwano z pobliskich złóż w górach Ałtaj. Wytwarzany brąz charakteryzował się zawartością cyny sięgającą 12 procent wagowych. Co ciekawe, nie stwierdzono obecności innych rodzajów stopów, co może wskazywać na wyspecjalizowaną produkcję.
Czytaj też: Nieznane tunele zawierają sekrety ludu, który zagroził Rzymowi. Odkrył je kosmiczny łazik
Semiyarka zmienia nasze rozumienie społeczeństw stepowych. Pokazuje, że mobilne społeczności były zdolne do budowania i utrzymywania stałych, dobrze zorganizowanych osad, skupionych na wielkoskalowej produkcji metalurgicznej – zauważa Miljana Radivojević, główna autorka badania
Przestrzenny podział na strefę produkcyjną na południowym wschodzie i obszar koncentracji gotowych wyrobów w zachodniej części osady świadczy o przemyślanej organizacji pracy. Takie rozplanowanie sugeruje istnienie wyspecjalizowanych rzemieślników i rozwinięty podział pracy.
Odkrycie, które wypełnia lukę w historii metalurgii
Przez dziesięciolecia archeolodzy zastanawiali się, gdzie społeczności stepowe prowadziły produkcję metalurgiczną na większą skalę. Liczne znaleziska gotowych wyrobów brązowych nie znajdowały odpowiednika w odkrywanych ośrodkach wytwórczych. Semiyarka stanowi brakujący element tej układanki, dostarczając informacji na temat gospodarki epoki brązu w Eurazji. Odkrycie podważa utrwalony stereotyp przedstawiający koczownicze ludy stepu jako grupy niezdolne do tworzenia trwałych struktur osadniczych. Badania wyraźnie pokazują, iż społeczności te potrafiły łączyć elementy mobilnego trybu życia z sezonowym osadnictwem i zaawansowaną działalnością produkcyjną. Wyniki badań opublikowane w czasopiśmie Antiquity stanowią dopiero początek poznawania tego niezwykłego stanowiska. Planowane dalsze prace wykopaliskowe mogą przynieść kolejne rewelacje na temat codziennego życia mieszkańców oraz zakresu ich kontaktów handlowych z innymi regionami starożytnej Eurazji.