Trwający od kilku lat projekt badawczy przynosi coraz konkretniejsze rezultaty. Podczas gdy historycy od dziesięcioleci analizują dokumenty i dzieła mistrza, genetycy sięgają po znacznie bardziej bezpośrednie dowody – materiał DNA pozyskany od żyjących potomków rodu Da Vinci oraz ze szczątków odkrywanych w rodzinnych grobowcach.
Czytaj też: Obraz Leonarda da Vinci zawiera przeoczony detal. Aż trudno uwierzyć w to, co oznacza
Najnowsze odkrycia stanowią podsumowanie trzech dekad żmudnych badań genealogicznych. Alessandro Vezzosi i Agnese Sabato zrekonstruowali drzewo genealogiczne obejmujące imponujący okres od 1331 r. aż do czasów współczesnych, dokumentując losy ponad czterystu osób powiązanych z rodziną artysty.
Dlaczego Leonardo da Vinci był geniuszem?
Projekt DNA Leonarda, koordynowany przez The Rockefeller University w Nowym Jorku, odniósł znaczący sukces. Badaczom udało się zidentyfikować piętnastu bezpośrednich potomków w linii męskiej, genealogicznie powiązanych zarówno z ojcem Leonarda, jak i jego przyrodnim bratem. W projekt zaangażowane są także prestiżowe instytucje naukowe, w tym J. Craig Venter Institute z Kalifornii oraz University of Florence.
Czytaj też: Leonardo da Vinci był tylko w połowie Włochem? Szokujące odkrycie w archiwum we Florencji
W toku badań, naukowcy zdobyli zaskakujące detale z życia rodziny Da Vinci. Okazuje się, że dziadek artysty, Antonio, zajmował się handlem, zaś matka Caterina prawdopodobnie była niewolnicą służącą u bankiera Vanniego di Niccolò di ser Vanni.
Autorzy po raz pierwszy publikują również analizę tajemniczego rysunku węglem przedstawiającego fantastyczne stworzenie nazwane “Smok Jednorożec”. Ten odkryty w Vinci szkic o wyjątkowej ekspresji może pochodzić bezpośrednio z pracowni samego mistrza.
Równolegle z badaniami genetycznymi trwają prace archeologiczne w Kościele Santa Croce w Vinci, gdzie znajduje się grobowiec rodzinny Da Vinci. Archeolodzy odnaleźli fragmenty kości, z których jeden został poddany wstępnej analizie paleogenomicznej.
Odkryty fragment, datowany na okres odpowiadający życiu przypuszczalnych krewnych Leonarda, należał do osoby płci męskiej, co stanowi obiecujący punkt wyjścia do dalszych, bardziej szczegółowych badań.
David Caramelli z zespołu badawczego wyjaśnia:
Dalsze szczegółowe analizy są niezbędne, aby ustalić, czy wyekstrahowane DNA jest wystarczająco zachowane. Na podstawie wyników możemy przystąpić do analizy fragmentów chromosomu Y w celu porównania z obecnymi potomkami.
Jeśli chromosom Y żyjących potomków zostanie zidentyfikowany w starszych szczątkach z grobowców, potwierdzi to dokładność historycznych zapisów ojcostwa i otworzy drogę do bardziej dogłębnych analiz genetycznych.
Głównym celem całego przedsięwzięcia jest rekonstrukcja pełnego profilu genetycznego Leonarda da Vinci. Naukowcy mają nadzieję zrozumieć biologiczne podstawy jego wyjątkowej ostrości widzenia, nieograniczonej kreatywności, a także zbadać aspekty zdrowia i przyczyn śmierci renesansowego mistrza.
Alessandro Vezzosi podkreśla znaczenie tych badań:
Dzięki odzyskaniu DNA Leonarda, mamy nadzieję zrozumieć biologiczne korzenie jego niezwykłej ostrości widzenia, kreatywności, a być może nawet aspekty jego zdrowia i przyczyn śmierci.
Projekt może zrewolucjonizować również metody weryfikacji autentyczności dzieł sztuki. Jesse H. Ausubel z zespołu zauważa, że nawet maleńki odcisk palca na stronie manuskryptu mógłby zawierać komórki nadające się do sekwencjonowania. Techniki opracowane w ramach projektu mogą znaleźć zastosowanie przy badaniu spornych atrybucji.
Co ciekawe, w pismach Leonarda odnaleziono zapisy świadczące o jego prekursorskim zrozumieniu koncepcji, które współczesna nauka nazywa epigenetyką. Agnese Sabato wskazuje, że artysta w swoich notatkach odzwierciedlał wpływ diety, krwi i zachowań rodziców na potomstwo, co nauka zaczęła potwierdzać dopiero wieki później.
Projekt badań DNA Leonarda da Vinci to jednak coś więcej niż próba zrozumienia jednej historycznej postaci. Stanowi wyzwanie dla granic współczesnej wiedzy i oferuje niepowtarzalną szansę na redefinicję tego, co do tej pory uważaliśmy za bezpowrotnie utracone dla nauki. Może również przyczynić się do rozwoju nowych metod badawczych w historii sztuki i antropologii.