W mitologii greckiej Plejady były córkami tytana Atlasa i okeanidy Plejone. Istnieje kilka wersji mitu mówiącego o tym, jak zostały przeistoczone w gwiazdy. Jedna z nich opowiada, że siedem Plejad zostało przemienionych w gwiazdy z żalu po śmierci brata ukąszonego przez węża. Inny mit głosi, że w gwiazdy przemienił je Zeus, chcąc w ten sposób ochronić Plejady przed ścigającym je myśliwym Orionem, który chciał posiąść córki Atlasa.
Druga wersja mitu uchodzi za bardziej powszechną. Co więcej, w nieco zmienionej wersji można ją znaleźć wśród opowieści przekazywanych z pokolenia na pokolenie przez rdzenne ludy Australii. Wśród Aborygenów znany jest mit o siedmiu siostrach, które uciekały przed chcącymi je uprowadzić i zgwałcić mężczyznami.
W obu tych opowieściach obecny jest też wątek „zaginionej siostry”. W micie greckim jedna z sióstr zakochuje się w śmiertelniku, dzięki czemu udaje się jej ukryć na Ziemi, zanim Zeus przemieni ją w gwiazdę. W przypowieści Aborygenów siódma siostra nie ma tyle szczęścia – zostaje porwana albo zabita. Tylko w niektórych wersjach legendy udaje się jej ukryć, bo jest zbyt młoda, by myśliwi ruszyli za nią w pościg.
Mit o siedmiu siostrach może być najstarszym w historii
Podobne historie o siedmiu siostrach (z których jedna przepadła) można znaleźć w kulturach europejskich, afrykańskich, azjatyckich, indonezyjskich czy rdzennych Amerykanów. To wspólne dziedzictwo od lat intryguje historyków i antropologów.
Jedna z hipotez mówi np., że to starożytni Europejczycy przenieśli grecki mit do Australii, gdzie został on zaadaptowany przez Aborygenów. Hipoteza uznawana jest za dość słabą, bo przez co najmniej 50 000 lat kontakt między australijskimi ludami a resztą świata był, delikatnie mówiąc, niewielki.
Teraz nową tezę mającą wyjaśnić wspólne źródło mitu przedstawili dwaj uczeni z Uniwersytetu w Sydney. Dr Barnaba Norris i dr Ray Norris sugerują, że mit o siedmiu siostrach pochodzi sprzed co najmniej 100 tysięcy lat, a więc z czasów przed wielką migracją ludzi, kiedy większość żyła jeszcze w Afryce.
100 tys. lat temu Plejady wyglądały inaczej
Australijscy astrofizycy opierają swoją hipotezę na badaniu ruchu gwiazd. Mitologiczne siedem sióstr odnosi się bowiem do Plejad – gromady gwiazd znajdującej się w gwiazdozbiorze Byka, którą można swobodnie obserwować nieuzbrojonym okiem. Ponieważ w starożytnych mitach mowa jest o siedmiu siostrach, a gołym okiem można zobaczyć tylko sześć Plejad, naukowcy uznali, że „zaginiona siostra” odpowiada gwieździe, która w jakimś momencie historii musiała zniknąć z nieba.
Opierając się na tych przypuszczeniach, naukowcy postanowili prześledzić ruch gwiazd wstecz i odnaleźć brakującą Plejadę. Stworzyli model, który pozwolił im uzyskać obraz nieba taki, jaki 100 tys. lat temu mogli podziwiać nasi przodkowie. I rzeczywiście, odkryli, że jedna z gwiazd – Pleione – przez wieki „zlała się” z inną gwiazdą!
– Dokładne pomiary wykonane za pomocą teleskopu kosmicznego Gaia i innych instrumentów pokazują, że Plejady powoli poruszają się po niebie. Jedna z gwiazd, Pleione, jest obecnie tak blisko gwiazdy Atlas, że obserwowane gołym okiem wyglądają jak jeden obiekt – wyjaśnia dr Ray Norris. – Ale jeśli weźmiemy to, co wiemy o ruchu gwiazd i cofniemy się o 100 000 lat, zauważymy, że Pleione znajdowała się dalej od Atlasa i była łatwo widoczna gołym okiem. Tak więc 100 000 lat temu większość ludzi naprawdę widziała siedem gwiazd w gromadzie – dodaje.
Autorzy uważają, że ich odkrycie pozwala wyjaśnić dwie zagadki: podobieństwo między mitami z całego świata oraz powód zaginięcia jednej z siedmiu sióstr. Niestety, udowodnienie, że hipoteza jest prawdziwa jest niemal niemożliwe, bo jak dotąd brak innych dowodów i trudno będzie je znaleźć.
Źródło: The Conversation.