Pierwszy genom neandertalczyka opublikowano w 2010 r., a od tego czasu naukowcy z Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology zsekwencjonowali kolejnych 18 genomów pochodzących z 14 różnych stanowisk archeologicznych całej Eurazji. Mimo iż pogłębiało to naszą wiedzę o neandertalczykach, nie mieliśmy pojęcia o poszczególnych społecznościach tworzonych przez tych homininów.
Czytaj też: Skąd pochodzi człowiek? Nobel z medycyny 2022 – wyjaśniamy, za co go przyznano
Aby to zmienić, uwaga badaczy została skierowana na południową Syberię – region, w którym odnaleziono wiele fragmentów starożytnego DNA, zarówno neandertalczyków, jak i denisowian. Teraz uczeni skupili się na szczątkach neandertalczyków znalezionych w jaskiniach Chagyrskaya i Okladnikov, które są położone ok. 100 km od Jaskini Denisowej. Z osadów tych jaskiń pobrano DNA 17 szczątków neandertalczyków, największej grupy, jaką kiedykolwiek udało się zsekwencjonować w ramach jednego badania. Szczegóły opisano w czasopiśmie Nature.
Rodziny neandertalczyków
Neandertalczycy z jaskiń Chagyrskaya i Okladnikov polowali na konie, żubry i inne zwierzęta, które migrowały przez doliny lokalnych rzek. Dane genetyczne wskazują, że grupy zamieszkujące obie jaskinie były ze sobą ściśle powiązane.
Już we wcześniejszych badaniach wykazano, ze neandertalczycy zamieszkiwali góry Ałtaju ok. 120 000 lat temu. Obecne analizy sugerują, że osobnicy z jaskiń Chagyrskaya i Okladnikov nie są ich potomkami – bliżej im do neandertalczyków europejskich. Przemawiają za tym również dowody archeologiczne.
Szczątki pochodziły od 13 osobników neandertalczyków – 7 od mężczyzn i 6 od kobiet (8 dorosłych, 5 dzieci/młodych nastolatków). W ich mitochondrialnym DNA znaleziono kilka tzw. heteroplazm, czyli wariantów genetycznych, który utrzymują się tylko przez niewielką liczbę pokoleń. To wskazuje, że osobniki były ze sobą spokrewnione.
Dr Laurits Skov z Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology mówi:
Połączenie heteroplazm i osobników spokrewnionych silnie sugeruje, że neandertalczycy w jaskini Chagyrskaya musieli żyć – i umrzeć – mniej więcej w tym samym czasie. Oznacza to, że prawdopodobnie pochodzili z tej samej społeczności. Po raz pierwszy możemy wykorzystać genetykę do badania organizacji społeczności neandertalskiej.
Innym ważnym odkryciem jest niska różnorodność genetyczna w obrębie przebadanej grupy. Jest ona znacznie niższa niż ta odnotowana dla jakiejkolwiek starożytnej lub obecnej społeczności ludzkiej i jest bardziej podobna do wielkości grup gatunków zagrożonych wyginięciem.
Dr Benjamin Peter z Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology dodaje:
Nasze badanie dostarcza konkretnego obrazu tego, jak mogła wyglądać neandertalska społeczność. Dzięki temu neandertalczycy wydają mi się znacznie bardziej ludzcy.