Pterozaury to rząd latających archozaurów, żyjących od późnego triasu do końca kredy (230-65,5 mln lat temu). Były pierwszymi aktywnie latającymi kręgowcami i największymi zwierzętami, które wzbijały się w powietrze (zgodnie z obowiązującym stanem wiedzy). Dominowały w przestworzach przez 160 mln lat i skolonizowały wszystkie kontynenty. Wykształciły ogromną różnorodność form i rozmiarów – znamy ok. 120 gatunków pterozaurów, choć prawdopodobnie było ich co najmniej dwa razy więcej. Pterozaury wyginęły podczas wymierania kredowego (66 mln lat temu).
Czytaj też: Był wielkości sikorki, ale to od niego wyewoluowały pterozaury! Na prawdę czekaliśmy ponad 100 lat
Pierwszym opisanym i nazwanym pterozaurem – i imiennikiem całej grupy – jest pterodaktyl (Pterodactylus) ze słynnych wapieni Solnhofen w Bawarii. Opisana pierwotnie w 1784 roku przez włoskiego przyrodnika Cosimo Alessandro Colliniego skamieniałość przez 25 lat uważana była za zwierzę wodne, zanim Georges Cuvier stwierdził, że to latający gad należący do nowej, nierozpoznanej wcześniej grupy.
Najstarszy okaz pterozaura został niedawno znaleziony w pobliżu Painten, małego miasteczka w południowej części Wyżyny Frankońskiej w środkowej Bawarii. Skamieniałość opisana w czasopiśmie Fossil Record jest o ok. milion lat starsza od innych znanych okazów pterodaktyli.
Pterodaktyl starszy od innych
Okaz, o którym mowa, został odkryty w 2014 r. podczas wykopalisk w czynnym kamieniołomie wapienia. Zanim naukowcy mogli zająć się jego analizami, potrzebowali ponad 120 godzin skrupulatnej pracy mechanicznej z użyciem narzędzi pneumatycznych i igieł.
Dr Felix Augustin z Uniwersytetu w Tybindze, jeden z głównych autorów odkrycia, mówi:
Skały kamieniołomu, z którego pozyskano nowy okaz pterodaktyla, składają się ze skrzemionkowanych wapieni, które są datowane na górny etap Kimmeridgianu (ok. 152 mln lat temu). Wcześniej pterodaktyle znajdowano tylko w młodszych skałach południowych Niemiec należących do stadium Tithonian, które następuje po Kimmeridgian.
Skamieniałość zawiera dobrze zachowany szkielet osobnika niewielkich rozmiarów. Brakuje jedynie małej części lewej żuchwy, a także lewej i prawej kości piszczelowej. Poza tym szczątki są niemal doskonale zachowane, z obecnymi niewielkimi kośćmi, mniej więcej w prawidłowej pozycji anatomicznej.
Czytaj też: Pterozaury latały jak kaczki? Kolejne odkrycie pokazuje zaskakujące szczegóły prehistorycznych gadów
Z czaszką długości ok. 5 cm, pterodaktyl z Painten jest przedstawicielem rzadkiej grupy osobników niepełnoletnich. W momencie śmierci, gad ten znajdował się w wieku ontogenetycznym, między dwoma kolejnymi klasami wielkości.
Eksperci wypatrują kolejnych spektakularnych odkryć. Kamieniołom w Painten już dostarczył wielu znakomicie zachowanych szczątek m.in. ichtiozaurów, żółwi czy morskich i lądowych krewnych krokodyli. Wiele z nich zapewne jeszcze czeka na odkrycie.