Marek Tulliusz Cyceron był rzymskim mówcą, pisarzem, dowódcą wojskowym i politykiem żyjącym na przełomie II i I wieku p.n.e. W 44 roku p.n.e., wkrótce przed swoją śmiercią, Cyceron wspomniał o monetach o zmiennej wartości na łamach eseju o moralnym przywództwie. Przez wiele lat historycy próbowali zrozumieć, co chciał przez to powiedzieć słynny Rzymianin.
Kevin Butcher z Uniwersytetu w Warwick i jego współpracownicy twierdzą, iż udało im się rozwiązać tę zagadkę. Zanim tego dokonali, przeanalizowali skład monet bitych za życia Cycerona. W 91 r. p.n.e. państwo rzymskie chyliło się ku upadkowi, a dwa lata później Rzym był już pogrążony w kryzysie zadłużenia. W społeczeństwie spadło też zaufanie do denara, czyli ówczesnej waluty.
Jak wyjaśniają autorzy badań, jedna z teorii głosi, że Gratidianus, rzymski pretor, ustalił kurs wymiany srebrnego denara na brązowego asa. Inna sugerują natomiast, iż zaproponował on metodę wykrywania fałszywych denarów i w ten sposób przywrócił wiarę w tę monetę. Problem polegał na niejasnym doborze słów Cycerona, dlatego Butcher i reszta zespołu przeanalizowali skład monet bitych we wspomnianych latach.
W ten sposób ocenili, że przed 90 rokiem p.n.e. denar składał się z czystego srebra, ale już pięć lat później jego zawartość spadła o 10 procent. W przypadku niektórych monet wskaźnik ten był nawet niższy i wynosił 86 procent. Utrata wartości tej waluty pokrywa się z innymi dowodami wskazującymi na problemy finansowe Rzymu. Na przykład w 89 roku p.n.e. tamtejsze władze podjęły decyzję o sprzedaży gruntów publicznych w celu zakupu zboża.
W 90 r. p.n.e. nastąpił również ogromny wzrost produkcji monet, przejawiający się skokiem liczby matryc wykorzystywanych do produkcji monet. Było ich bowiem 2372, podczas gdy rok wcześniej 677, a rok później – 841. Kiedy doszło natomiast do wojny domowej między Pompejuszem a Juliuszem Cezarem, zaufanie do monety ponownie spadło. Wtedy też władze dodatkowo opodatkowały obywateli. Być może słowa Cycerona, który stwierdził, że “monety były podrzucane, tak że nikt nie mógł wiedzieć, co ma” odnosiły się właśnie do niepewności w zakresie zawartości srebra. Co ciekawe, w okresie odpowiadającym edyktowi wydanemu przez Gratidianusa doszło do nagłego wzrostu jakości wybijanych monet, a denar ponownie zyskał miano waluty o wysokiej jakości.