Pszczoły od wieków budziły fascynację. Nie tylko z powodu korzyści, jakie przynosi człowiekowi miód oraz zapylanie roślin przez te pracowite owady. Ludzkość fascynowała również skomplikowana organizacja społeczna pszczół. Wiadomo, że pierwsze pszczoły hodowano już 2 tys. lat przed naszą erą na Półwyspie Arabskim. Ale skąd w ogóle pochodzą pszczoły miodne?
Do niedawna naukowcy prowadzili spory na ten temat. Wiadomo, że dzikie gatunki pszczół pochodzą z Azji Południowo-Wschodniej. Skąd jednak pochodzą pszczoły miodne hodowane przez ludzi? To nie było do końca jasne.
Zespół Kathleen Dogantzis z kanadyjskiego York University przeprowadził analizę genetyczną 251 pszczół miodnych z 18 różnych podgatunków pochodzących z Europy, Afryki i Azji. Analiza wskazuje, że gatunek pochodzi z Azji, a do Europy i Afryki przywędrował z czasem. Wtedy też powstały różne podgatunki pszczół.
Gatunek pszczoły miodnej powstał w Azji 7 mln lat temu
Porównanie genomów poszczególnych pszczół i różnic w ich genach pozwoliło badaczom także na określenie, kiedy powstał gatunek pszczoły miodnej. Można bowiem ustalić, w jakim tempie powstają mutacje w DNA pszczół, a na podstawie ich liczby określić czas, jaki upłynął od powstania gatunku.
Badacze sądzą, że pszczoły miodne pojawiły się jako osobny gatunek około 7 milionów lat temu. Do Afryki i Europy przybyły milion lat później. To zaprzecza wcześniejszym badaniom, które sugerowały, że europejskie i afrykańskie podgatunki pszczół powstawały dopiero około miliona lat temu.
Badania wskazały też, że za powstanie nowego gatunku odpowiadają mutacje 145 genów obecne u wszystkich podgatunków pszczół. Jest to trochę dziwne, ponieważ różne podgatunki pszczół przystosowały się do życia w różnych klimatach i środowiskach. Tak niewielka liczba zmian w genomie jest też zaskakująca – pszczoły mają około 12 tysięcy genów.
Geny odpowiedzialne za życie społeczne wpływają na zachowanie robotnic pszczół
Badania te mogą się bardzo przydać. Jeśli kiedykolwiek będziemy musieli ratować pszczoły przed wyginięciem, możemy to zrobić za pomocą inżynierii genetycznej. Wiadomo będzie, które geny odpowiadają za to, że pszczoły miodne różną się od dzikich.
Okazało się również, że geny odpowiedzialne za życie społeczne pszczół (związane z utrzymaniem ula, wychowaniem potomstwa i zbieraniem pokarmu) wpływają na zachowanie robotnic, a nie królowych – choć to królowe składają jaja. Badacze komentują, że selekcja naturalna zwiększa zdolność do przetrwania kolonii, a nie królowych, co podkreśla, że są to owady społeczne.
Źródła: New Scientist, Science Advances.