Jaskra dotyka ok. 70 mln ludzi na całym świecie, z których połowa nie jest tego świadoma. Choroba występuje, gdy nerw wzrokowy łączący oko z mózgiem ulega uszkodzeniu, zwykle w wyniku gromadzenia się płynu w przedniej części ciała szklistego, powodując zwiększenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Jaskra jest nazywana “cichym złodziejem wzroku”, bo nieleczona, z biegiem czasu, powoduje nieodwracalne szkody, które prowadzą do utraty wzroku. Niestety, choroba często zostaje wykryta zbyt późno.
Czytaj też: Ten przeszczep do niedawna był niemożliwy. Na własne oczy oglądamy epokowy zwrot w medycynie
Ale wkrótce sytuacja może się diametralnie zmienić dzięki współpracy naukowców z brytyjskiego Northumbria University i tureckiego Boğaziçi University, którzy opracowali innowacyjne soczewki kontaktowe. Są one w stanie wykryć wszelkie wahania ciśnienia wewnątrzgałkowego, a zebrane informacje przekazać bezpośrednio do okulisty. Testy z udziałem ludzi już trwają. Szczegóły opisano w czasopiśmie Contact Lens and Anterior Eye.
Soczewki kontaktowe wykryją początki jaskry
Sercem innowacyjnych soczewek kontaktowych nazwanych GlakoLens jest pasywny elektrycznie czujnik osadzony w powszechnie wykorzystywanym, miękkim polidimetylosiloksanie (PDMS). Dane są przesyłane bezprzewodowo do oceny okulisty. W porównaniu z konwencjonalnymi badaniami ciśnienia wewnątrzgałkowego, pomiary przy użyciu soczewek można przeprowadzać przez dłuższy czas, co może skutkować dokładniejszą diagnozą.
Czytaj też: Soczewki kontaktowe “wyczytają” raka z łez? Przełom dokonuje się na naszych oczach!
Prof. Hamdi Torun z Northumbria University mówi:
Ciśnienie wewnątrzgałkowe może się znacznie zmieniać w ciągu 24 godzin, dlatego ważne jest monitorowanie pacjenta okresowo lub przez cały dzień, aby uzyskać jak najlepszy wgląd w stan jego oczu. Tradycyjne metody pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego wymagają udania się do specjalisty na pojedynczy pomiar dziennie, którego wynik może wprowadzić w błąd.
Gdy u pacjenta zostaną wykryte nieprawidłowe wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego, musi udać się na cały dzień do szpitala, a podczas pobytu wykonywane są powtarzane pomiary przy użyciu techniki zwanej tonometrią aplanacyjną Goldmanna. Polega ona na znieczuleniu oka specjalnymi kroplami, a następnie dotknięciu gałki ocznej za pomocą małego stożka do pomiaru ciśnienia. Może to powodować oczywisty dyskomfort dla pacjentów i generować dodatkowe koszty dla opieki zdrowotnej.
Prof. Hamdi Torun wyjaśnia:
Zaletą opracowanych przez nas soczewek kontaktowych jest to, że po umieszczeniu ich w oku pacjent może normalnie funkcjonować, podczas gdy pomiary ciśnienia wewnątrzgałkowego są rejestrowane i przesyłane do lekarza w celu analizy po upływie 24-godzinnego okresu badania.
Naukowcy przetestowali soczewki GlakoLens na sześciu zdrowych ochotnikach, których poproszono o wypicie 1,5 l wody i położenie się płasko, aby tymczasowo zwiększyć wartość ciśnienia wewnątrzgałkowego. Oprócz danych zebranych przez soczewkę noszoną w lewym oku, dla porównania badacze zmierzyli ciśnienie w prawym oku (bez soczewki). Czujniki soczewek kontaktowych reagowały na wypicie wody, a pomiary dla prawego oka były zgodne z pomiarami wykonanymi przez urządzenie.
W lutym 2023 r. naukowcy z South Korea’s Pohang University of Science and Technology (POSTECH) przetestowali soczewkę kontaktową, która monitoruje jaskrę i w razie potrzeby uwalnia do oka lek obniżający ciśnienie wewnątrzgałkowe. Testowali swoje soczewki jedynie na królikach. W maju ubiegłego roku kalifornijski start-up przetestował miLens – pierścień umieszczany w oku, który fizycznie mierzył ciśnienie wewnątrzgałkowe u pacjentów z jaskrą, i odkrył, że dostarczone odczyty różniły się od standardowych pomiarów.
Czytaj też: Terapia genowa “obudziła” ważne funkcje w mózgu. Czy osoby ze ślepotą barw czeka już kolorowa przyszłość?
Dalsze eksperymenty z udziałem większych grup badawczych pozwolą sprawdzić dokładność i niezawodność czujnika. Naukowcy planują zoptymalizować wygodę noszenia i nieinwazyjność swoich soczewek kontaktowych w przyszłych iteracjach. Naukowcy twierdzą, że ich soczewki mogą nie tylko diagnozować jaskrę, ale także wykrywać inne schorzenia poprzez pomiar poziomu glukozy, kwasu mlekowego i innych cząsteczek obecnych w oku.