Badacze po raz pierwszy udokumentowali niezwykłe zachowanie szczurów śniadych (Rattus rattus), które aktywnie polują na latające nietoperze. To odkrycie budzi mieszane uczucia – z jednej strony podziw dla sprytu tych stworzeń, z drugiej zaś rosnący niepokój o los już i tak zagrożonych populacji europejskich nietoperzy. Szczegóły opisano w czasopiśmie Global Ecology and Conservation.
Szczury potrafią polować na nietoperze
Obserwacje prowadzono w Segeberger Kalkberg i Lüneburger Kalkberg. Pierwsza z nich stanowi zimowe schronienie dla ponad 30 tys. nietoperzy, głównie z rodzaju Myotis, podczas gdy druga gości kilka tysięcy tych latających ssaków. Naukowcy zastosowali całodobowy monitoring przy użyciu kamer na podczerwień, co pozwoliło im zarejestrować nieznane wcześniej zachowania drapieżne szczurów.
Czytaj też: Niesamowita ewolucja szczurów na ulicach Manhattanu. Wykształciły własny język którego nie słyszymy
Szczury opracowały dwie główne strategie polowania. Prostszą było chwytanie odpoczywających lub lądujących osobników, ale prawdziwie spektakularna okazała się technika przechwytywania ofiar w locie. Gryzonie przyjmowały wtedy charakterystyczną pozycję – stawały wyprostowane na tylnych łapach, wykorzystując ogony do utrzymania równowagi, a przednie kończyny trzymały w gotowości do ataku. Gdy tylko nietoperz znalazł się w zasięgu, następował błyskawiczny skok, chwyt i zabicie ofiary singlem ugryzieniem.
Najbardziej zdumiewające w tym wszystkim jest fakt, że cały proces odbywał się w praktycznie całkowitej ciemności. Szczury nie polegały na wzroku, lecz wykorzystywały wibryssy do wyczuwania ruchów powietrza i inne wskazówki dotykowe. Ta zdolność do precyzyjnego polowania niemal na ślepo świadczy o niezwykłej plastyczności behawioralnej tych zwierząt.
Dane zebrane podczas badań nie napawają optymizmem. W Segeberger Kalkberg, w ciągu zaledwie 5 tygodni między końcem sierpnia a początkiem października 2020 r., kamery zarejestrowały 30 prób drapieżnictwa i 13 potwierdzonych zabójstw. Jeszcze bardziej niepokojące okazało się odkrycie w schowku szczurów, gdzie znaleziono szczątki co najmniej 52 nietoperzy. Sugeruje to, że mamy do czynienia nie z przypadkowymi epizodami, lecz z systematyczną strategią zdobywania pokarmu.
Matematyczne modelowanie przeprowadzone przez zespół badawczy wskazuje, że kolonia zaledwie 15 szczurów mogłaby wyeliminować około 7 proc. z 30 tys. nietoperzy zimujących w Segeberger Kalkberg podczas jednej 90-dniowej zimy. Oczywiście zakładając, że nietoperze stanowiłyby jedyne źródło pożywienia, co w naturalnych warunkach raczej nie występuje.
W Lüneburger Kalkberg sytuacja wyglądała nieco inaczej. Choć kamery termowizyjne wielokrotnie rejestrowały obecność szczurów w okolicach wejść do jaskini, nie udało się bezpośrednio zaobserwować aktów polowania. Jednak znalezione w pobliżu martwe nietoperze sugerują, że podobne zachowania mogą występować również w tej lokalizacji.
Kolejnym aspektem wartym uwagi są potencjalne konsekwencje zdrowotne takich interakcji. W kontekście podejścia One Health szczególnie niepokoi możliwość wymiany patogenów między szczurami a nietoperzami. Oba gatunki uznawane są za rezerwuary szerokiej gamy patogenów zoonotycznych, w tym koronawirusów i paramyksowirusów. Intensywny kontakt między tymi dwiema grupami zwierząt w hibernakulach może sprzyjać transmisji chorób, co niesie implikacje nie tylko dla zdrowia dzikich populacji, ale potencjalnie także dla ludzi.
Naukowcy proponują konkretne działania zaradcze, które obejmują redukcję dostępnych źródeł pożywienia w okolicach hibernakul, modyfikacje infrastruktury utrudniające dostęp szczurów do miejsc zimowania nietoperzy, regularne monitorowanie populacji obu gatunków oraz kontrolowaną redukcję liczebności szczurów śniadych w krytycznych lokalizacjach.
Problem ma wymiar globalny, gdyż szczury należą do najbardziej rozpowszechnionych gatunków inwazyjnych na świecie. Odpowiadają za drastyczne spadki populacji rodzimych zwierząt, szczególnie na wyspach. Najnowsze odkrycie pokazuje, że ich adaptacyjność i zdolność do opanowywania nowych technik łowieckich może stanowić jeszcze większe zagrożenie niż wcześniej sądzono.