Okazało się, że pęknięcie objęło ponad 530 km uskoku Sagaing, przy czym przez ok. 450 km poruszało się szybciej niż sejsmiczne fale ścinające. Zjawisko znane jako pęknięcie “supershear” można porównać do samolotu przekraczającego barierę dźwięku, tyle że dziejącego się w skale.
Czytaj też: Potężne trzęsienie ziemi może uderzyć w Kanadę. Naukowcy odkryli aktywny uskok
Badanie przeprowadzone przez zespół z UCLA pod kierunkiem prof. Lingsena Menga ujawniło mechanizmy stojące za tym rzadkim zjawiskiem. Analizy wykazały, że południowa odnoga uskoku Sagaing osiągnęła niewyobrażalną prędkość około 5 km na sekundę, podczas gdy północna część poruszała się znacznie wolniej. Takie zróżnicowanie tłumaczy, dlaczego zniszczenia były nierównomiernie rozłożone w całym regionie.
Trzęsienie ziemi groźniejsze niż inne
Co czyni pęknięcia supershear tak niebezpiecznymi? Generują one sejsmiczne fronty uderzeniowe, które mogą podwajać intensywność wstrząsów gruntu nawet setki km od epicentrum. W praktyce oznacza to, że trzęsienie o określonej magnitudzie może powodować znacznie większe zniszczenia niż standardowe wstrząsy o tej samej sile. W przypadku wydarzenia w Mjanmie skutki były na tyle poważne, że proces upłynnienia gruntu można było zaobserwować z kosmosu.
Czytaj też: Trzęsienie ziemi jak w slow motion. Czujniki wykryły niecodzienny fenomen
Dlaczego właśnie ten region doświadczył tak niezwykłego zjawiska? Okazuje się, że do powstania pęknięcia supershear potrzebne są bardzo specyficzne warunki geologiczne. Po pierwsze, uskok Sagaing charakteryzuje się prostą i gładką strukturą, która nie stawia naturalnych barier dla rozprzestrzeniającego się pęknięcia. Większość uskoków ma nieregularną budowę, co naturalnie spowalnia proces pękania.
Kolejnym kluczowym czynnikiem była długoterminowa akumulacja naprężeń geologicznych. Ostatnie duże trzęsienie ziemi w tym regionie miało miejsce w 1839 r., co oznacza, że przez prawie 186 lat energia gromadziła się w skałach bez możliwości uwolnienia. Tak długa przerwa między znaczącymi zdarzeniami sejsmicznymi jest stosunkowo rzadka i tworzy warunki do szczególnie gwałtownych wstrząsów.
Równie istotne okazały się kontrastujące właściwości skał po obu stronach interfejsu uskoku. Te różnice w strukturze geologicznej wpłynęły na to, że południowa odnoga zachowywała się inaczej niż północna. Podczas gdy południowy segment osiągał ekstremalne prędkości supershear, północna część poruszała się znacznie wolniej, co wyjaśnia zróżnicowany rozkład zniszczeń w regionie.
Trwający konflikt wewnętrzny w Mjanmie uniemożliwił naukowcom przeprowadzenie tradycyjnych badań terenowych. Zespół badawczy, w skład którego weszli specjaliści z UCLA, Nanjing University, Central South University, Chinese Academy of Sciences i UC Santa Barbara, musiał polegać wyłącznie na zaawansowanych technologiach zdalnego monitoringu. Wykorzystano dane sejsmiczne, radar satelitarny InSAR oraz obrazowanie optyczne, co pozwoliło na precyzyjną rekonstrukcję przebiegu wydarzenia.
Satelitarne mapy uszkodzeń ujawniły prawdziwą skalę katastrofy – zawalenia budynków i upłynnienie gruntu były wyraźnie widoczne na zdjęciach z orbity. Ta metodologia pokazuje, jak nowoczesne technologie satelitarne mogą zastąpić badania terenowe w regionach niedostępnych z powodów politycznych czy bezpieczeństwa. Mimo że żaden z naukowców nie mógł osobiście zbadać terenu, dokładność uzyskanych danych pozwoliła na szczegółową analizę mechanizmów trzęsienia ziemi.
Wnioski z tych badań mają znaczenie wykraczające daleko poza Mjanmę. Naukowcy wskazują na konieczność ponownej oceny ryzyka sejsmicznego w innych regionach o podobnej geometrii uskoków. Szczególną uwagę zwracają na części Azji i Kalifornii, gdzie długie, liniowe uskoki współistnieją z kontrastującymi warstwami skalnymi.