W latach 40. ubiegłego wieku austriacki psycholog Fritz Heider stworzył teorię równowagi społecznej, która wyjaśnia, w jaki sposób ludzie z natury dążą do znalezienia harmonii w swoich kręgach społecznych. Zgodnie z nią, cztery zasady – wróg wroga jest przyjacielem; przyjaciel przyjaciela jest przyjacielem; przyjaciel wroga jest wrogiem i wróg przyjaciela jest wrogiem – prowadzą do równowagi relacji.
Czytaj też: Nasi przyjaciele mają DNA podobne do naszego. A ukochani? Neurobiologia relacji
Teraz badacze z Northwestern University wykorzystali fizykę statystyczną do potwierdzenia, że teoria równowagi społecznej jest prawdziwa. Szczegóły opublikowano w czasopiśmie Science Advances.
Kiedy wróg to faktycznie wróg
Chociaż niezliczone badania próbowały potwierdzić tę teorię za pomocą nauk o sieciach i matematyki, ich wysiłki kończyły się niepowodzeniem, ponieważ sieci odbiegają od idealnie zrównoważonych relacji. Większość modeli sieciowych była zbyt uproszczona, aby w pełni uchwycić złożoność relacji międzyludzkich wpływających na równowagę społeczną, co dawało niespójne wyniki co do tego, czy zaobserwowane odchylenia od oczekiwań modelu sieciowego są zgodne z teorią równowagi społecznej.
Czytaj też: Niesamowite odkrycie. Empatia może być “zaraźliwa”, nawet od obcych
Naukowcy z Northwestern University z powodzeniem zintegrowali dwa kluczowe elementy, które sprawiają, że ramy społeczne Heidera działają. Przecież w prawdziwym życiu nie wszyscy się znają, a więc nie wszyscy są “albo przyjaciółmi, albo wrogami”, a niektórzy są pozytywniej nastawieni niż inni. Na więzi społeczne może wpływać wiele czynników, ale istniejące modele mogły uwzględniać tylko jeden z nich na raz.
Wykorzystując grupy trzech osób, teoria równowagi społecznej Heidera utrzymuje założenie, że ludzie dążą do wygodnych i harmonijnych relacji. W zrównoważonych związkach wszyscy ludzie się lubią lub jeśli jedna osoba nie lubi dwóch osób, te dwie osoby są przyjaciółmi. Niezrównoważone relacje mają miejsce, gdy wszystkie trzy osoby nie lubią się nawzajem lub jedna osoba lubi dwie osoby, które się nie lubią, co prowadzi do niepokoju i napięcia.
Dr István Kovács z Northwestern University mówi:
Zawsze uważaliśmy, że ta intuicja społeczna działa, ale nie wiedzieliśmy, dlaczego. Wszystko, czego potrzebowaliśmy, to rozwiązać matematykę. Jeśli przejrzysz literaturę, znajdziesz wiele badań na temat tej teorii, ale nie ma między nimi zgody. Przez dziesięciolecia ciągle się myliliśmy. Powodem jest to, że prawdziwe życie jest skomplikowane. Zdaliśmy sobie sprawę, że musimy wziąć pod uwagę oba ograniczenia jednocześnie: kto zna kogo i że niektórzy ludzie są po prostu bardziej przyjaźni od innych.
Gromadzenie danych na dużą skalę, w których wymieniani są nie tylko przyjaciele, ale także wrogowie, było wyzwaniem. Wraz z pojawieniem się Big Data na początku XXI wieku badacze próbowali sprawdzić, czy takie dane z sieci społecznościowych mogą potwierdzić teorię Heidera. Podczas generowania sieci w celu testowania reguł Heidera poszczególni ludzie pełnią rolę węzłów. Krawędzie łączące węzły reprezentują relacje między jednostkami.
Jeśli węzły nie są przyjaciółmi, wówczas krawędzi między nimi przypisuje się wartość ujemną (lub wrogą). Jeśli węzły są przyjaciółmi, wówczas krawędź jest oznaczona wartością dodatnią (lub przyjazną). W poprzednich modelach krawędziom przypisywano losowo wartości dodatnie lub ujemne, bez przestrzegania obu ograniczeń. Żadne z tych badań nie oddało dokładnie realiów sieci społecznościowych.
Teraz zespół dr Kovácsa wykorzystał cztery wielkoskalowe, publicznie dostępne zbiory danych sieciowych, opracowane wcześniej przez socjologów. Należały do nich m.in. komentarze użytkowników serwisu Slashdot; wymiany zdań między członkami Kongresu; interakcje między handlowcami Bitcoin oraz recenzje produktów z witryny z recenzjami konsumenckimi Epinions.
Czytaj też: Efekt Mandeli, czyli jakim cudem pamiętamy zdarzenia, które nie miały miejsca?
Naukowcy nie przypisali krawędziom prawdziwie losowych wartości ujemnych lub dodatnich. Aby każda interakcja była losowa, każdy węzeł musiałby mieć taką samą szansę na spotkanie się. Jednak w prawdziwym życiu nie każdy zna wszystkich w sieci społecznościowej. Na przykład dana osoba może nigdy nie spotkać przyjaciela swojego przyjaciela, który mieszka na drugim końcu świata. Uczeni rozdzielili więc wartości dodatnie lub ujemne w oparciu o model statystyczny opisujący prawdopodobieństwo przypisania znaków dodatnich lub ujemnych istniejącym interakcjom. Dzięki temu wartości były losowe, ale w granicach określonych przez ograniczenia topologii sieci. Badania pokazały, że wielkoskalowe sieci społecznościowe pokrywają się z teorią równowagi społecznej Heidera.
Przydatne nowe ramy mogą pomóc naukowcom lepiej zrozumieć dynamikę społeczną, w tym polaryzację polityczną i stosunki międzynarodowe, a także każdy system, który obejmuje mieszaninę pozytywnych i negatywnych interakcji, taki jak sieci neuronowe lub kombinacje leków.