Alfabet wynaleziono ok. 1800 r. p.n.e. Jako pierwsi używali go Kananejczycy – starożytny lud zamieszkujący ziemie dzisiejszego Izraela, Palestyny, Libanu, Syrii i Jordanii. Według Biblii, Kananejczycy pochodzili od Kanaana, syna Chana, i stworzyli kulturę, która w ogromnym stopniu wpłynęła nie tylko na Bliski Wschód, ale i cały świat.
Niestety, dobrze zachowane słowa zapisane w języku kananejskim należą do rzadkości i zazwyczaj są wyrwane z kontekstu. Teraz udało się odkryć całe zdanie zapisane w tym starożytnym języku, które jest datowane na ok. 1700 r. p.n.e. Zostało ono wyryte na małym grzebieniu z kości słoniowej i zawiera “zaklęcie” stosowane przeciwko wszom.
Czytaj też: Pokaż mi wzorce językowe, których używasz, a powiem Ci, czy jesteś oszustem
Artefakt odkopano w Lachisz, starożytnym mieście kananejskim, leżącym na równinie Szefela, ok. 40 km od Jerozolimy. Odkrycia dokonał zespół uczonych z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie (HU) i Southern Adventist University, pod kierunkiem prof. Yosefa Garfinkela, Michaela Hasela i Martina Klingbeila. Wyniki opublikowano w czasopiśmie Jerusalem Journal of Archeology.
Wszy doskwierały ludzkości już w starożytności
Wyryte litery są bardzo płytkie – do tego stopnia, że początkowo ich nie zauważono. Grzebień wydobyto w 2017 r., a inskrypcję odszyfrowano dopiero w bieżącym roku.
Na grzebieniu jest 17 kananejskich liter. Są one w archaicznej formie – z najwcześniejszych czasów używania alfabetu. Tworzą one siedem słów w języku kananejskim, które czytane składają się na zdanie: “Niech ten kieł wykorzeni wszy z włosów i brody”.
Prof. Yosef Garfinkel mówi:
Jest to pierwsze zdanie, jakie kiedykolwiek znaleziono w języku kananejskim w Izraelu. W Ugarit w Syrii są Kananejczycy, ale piszą innym pismem, a nie alfabetem, który jest używany do dziś. O miastach kananejskich wspominają dokumenty egipskie, pisma z Amarny, które były pisane w języku akadyjskim, oraz Biblia hebrajska. Inskrypcja na grzebieniu jest bezpośrednim dowodem na używanie alfabetu w codziennych czynnościach około 3700 lat temu. To przełomowy moment w historii ludzkiej zdolności do pisania.
Warto wspomnieć, że starożytne grzebienie były wykonywane z drewna, kości lub kości słoniowej – ta ostatnia była najdroższym materiałem, prawdopodobnie luksusowym. W tym okresie w Kanaan nie było słoni, więc grzebień prawdopodobnie pochodził z pobliskiego Egiptu – załączona inskrypcja wskazuje, że nawet ludzie o wysokim statusie społecznym cierpieli na wszy.
Czytaj też: Suahili brzmi obco? To nieważne! W naszych mózgach dzieje się coś niezwykłego, gdy mówimy w swoim języku
To pierwszy raz, gdy mamy całe zdanie zapisane w dialekcie, którym posługiwali się mieszkańcy Lachisz, co pozwala nam porównać ten język we wszystkich jego aspektach. Inskrypcja na grzebieniu jest pierwszym napisem odnoszącym się do przeznaczenia przedmiotu, na którym został zapisany, w przeciwieństwie do napisów dedykacyjnych lub własnościowych na przedmiotach.