W 2017 roku świat obiegła zaskakująca nowina – mamy ósmy kontynent na świecie i nazywa się Zealandia. Sęk w tym, że zdecydowana jego większość znajduje się pod wodą. Dlaczego zatem w ogóle mówimy tutaj o kontynencie? Przypomnijmy tylko, że Zealandia obejmuje dzisiejszą Nową Zelandią, Nową Kaledonię oraz szereg mniejszych wysp i obszar Oceanu Spokojnego pomiędzy nimi i Australią.
Czytaj też: Zaginiony kontynent ukrywał się przed wzrokiem. Wielkie odkrycie w Azji Południowo-Wschodniej
Na początku warto sobie wyjaśnić, co jest kontynentem w sensie geologicznym, a co nie. Wyróżniamy dwa główne rodzaje płyt tektonicznych – lekką, kontynentalną zbudowaną ze skał granitowych oraz ciężką, oceaniczną składająca się z większości z bazaltów. Badając skład skorupy ziemskiej w różnych regionach na świecie, możemy stwierdzić, z jakim typem płyty tektonicznej mamy do czynienia.
Zealandia – ósmy kontynent świata o powierzchni blisko 5 mln km2
Przez wiele lat prowadzono badania dna morskiego pomiędzy Nową Zelandią, Nową Kaledonią i Australią. Stwierdzono, że dno oceaniczne w tym miejscu zbudowane jest z pokrywy granitowej, co wskazuje na to, że jest to najpewniej zanurzony pod powierzchnią morza kontynent. Cały obszar liczy aż 4,9 miliona kilometrów kwadratowych powierzchni, przy czym tylko 5 proc. stanowi dzisiaj rzeczywisty ląd. Dlaczego tak się stało? Jaka jest historia geologiczna tego regionu świata?
Czytaj też: Kontynenty są na kursie kolizyjnym. Geofizyk informuje, jak zmieni się Ziemia
Około 83-79 milionów lat temu Zealandia oderwała się od superkontynentu Gondwany, a od około 23 milionów lat znajduje się już prawie całkowicie pod wodą. Przez większość swojej historii tej zanurzony kontynent był wciśnięty pomiędzy Australię i Antarktydę z jednej strony i rozszerzający się z drugiej strony Ocean Spokojny.
Na pytanie, dlaczego większość Zealandii znajduje się około 1000-1500 metrów pod powierzchnią Pacyfiku, postarali się odpowiedzieć nowozelandzcy naukowcy z Krajowej Służby Geologicznej. Artykuł na łamach Tectonics powstał pod kierownictwem Nicka Mortimera, tego samego badacza, który był współautorem przełomowej publikacji z 2017 roku. Tym razem jego zespół dokonał bardzo szczegółowych analiz budowy podłoża Zealandii.
Czytaj też: Potężna siła rozszarpuje niektóre lądy od spodu. Kontynenty mają swoją piętę Achillesa
Pobrano próbki skał z różnych obszarów dna oceanicznego i dokonano oceny ich wieku. Badacze natrafili chociażby na piaskowce z epoki późnej kredy (95 milionów lat) oraz granitowe skały z wczesnej kredy (110-130 milionów lat). Wśród najmłodszych próbek znalazł się eoceńskie bazalty sprzed 40 milionów lat. Te informacje w połączeniu danymi na temat regionalnych anomalii magnetycznych pozwoliły co nieco wywnioskować na temat ewolucji Zealandii.
Z jakich skał zbudowany jest „najmłodszy” kontynent świata? To nie tylko granity i piaskowce
Najprawdopodobniej kontynent znalazł się pod wodą wskutek działania wielkoskalowych incydentów wulkanicznych, które utworzyły rozproszone pokrywy bazaltowe o łącznej powierzchni podobnej do dzisiejszej Nowej Zelandii. Niewykluczone, że był to jeden z powodów, dlaczego tutejsza skorupa kontynentalna jest cieńsza niż w przypadku innych lądów (liczy jedynie 20 kilometrów grubości) i wskutek czego nie unosi się ona wyżej nad płaszczem Ziemi jak pozostałe.
Podmorskie eksploracje Nowozelandczyków pomogły również w finalnym stworzeniu dokładnej mapy kontynentu do jego najdalszych granic. Wiedząc, dokąd sięgają formacje granitowe, piaskowcowe czy bazaltowe, mogli określić z dużą dokładnością podmorski zasięg terytorialny Zealandii.
Wydaje się, że stworzenie mapy w większości zanurzonego kontynentu nie powinno być szczególnie dużym wyzwaniem przy dzisiejszych technologiach. Nic bardziej mylnego. Pozostałe kontynenty na świecie nie są tak dokładnie zmapowane pod kątem geologii jak Zealandia. Tak naprawdę tylko hipotetycznie i z fragmentarycznych danych wiemy, gdzie się kończą pod powierzchnią oceanów szelfy kontynentalne Europy, Ameryki Północnej czy Azji.
Czytaj też: Jak powstały kontynenty na Ziemi? Po latach od rozwiązania zagadki ciągle mamy wątpliwości
Oczywiście temat budowy i historii geologicznej nowo odkrytego kontynentu nie został wyczerpany. Przed badaczami jeszcze wiele niewiadomych dotyczących poszczególnych formacji skalnych budujących Zealandię. Mowa tutaj chociażby o grzbiecie granitowym czy pokrywach bazaltowych. Tak naprawdę historia badań tego obszaru dopiero się zaczyna.