Kamienny wał na dnie morza
Struktura, na którą natrafiono, ma całkiem pokaźne rozmiary – około 23 metry długości i 10 metrów szerokości. Jej wysokość w niektórych miejscach przekracza dwa metry. To solidny, kamienny wał, który wyraźnie ciągnie się od brzegu w głąb morza, tworząc charakterystyczny kształt widoczny i nad, i pod powierzchnią wody. Naukowcy rozważają dwie główne możliwości co do jego pierwotnego przeznaczenia. Pierwsza, najbardziej oczywista, mówi o elemencie fortyfikacji. Taki mur mógł chronić port lub dostęp do miasta od strony morza. Druga teoria wskazuje na konstrukcję hydrauliczną, mającą na celu walkę z abrazją, czyli niszczeniem brzegu przez fale. Biorąc pod uwagę strategiczne, nadmorskie położenie Chersonezu, oba scenariusze wydają się prawdopodobne.
Prace prowadził zespół pod kierunkiem profesora Vladimira Glazunova z Saint Petersburg Mining University. Badacze postawili na nieinwazyjną metodę, czyli tomografię elektrooporową dna morskiego. Technika ta polega na pomiarze oporu elektrycznego warstw pod powierzchnią, co pozwala stworzyć swego rodzaju prześwietlenie gruntu i ukrytych w nim struktur bez konieczności głębokich, destrukcyjnych wykopów. Wybór takiej metody nie był przypadkowy. Chersonez od 2013 roku figuruje na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO, co obliguje do szczególnej dbałości o zachowanie substancji zabytkowej. Tomografia pozwala na wstępne rozpoznanie bez ryzyka uszkodzenia cennych reliktów.
Średniowieczne artefakty z głębin. Co wydobyto z wału?
Prace w obrębie kamiennej konstrukcji pozwoliły wydobyć na światło dzienne szereg artefaktów, które datuje się głównie na okres średniowiecza. Znaleziono fragmenty ceramiki, które pomogą zawęzić ramy czasowe użytkowania tego miejsca. Najciekawszym znaleziskiem okazał się jednak fragment marmurowego wystroju architektonicznego. Marmur w starożytności nie był materiałem powszechnym; wykorzystywano go do budowy świątyń lub ważnych budynków publicznych. Jego obecność może sugerować, że w pobliżu znajdowały się obiekty o reprezentacyjnym charakterze, co nadaje całemu obszarowi większej rangi niż tylko militarnej. Odkryty również wapienny puchar to z kolei ślad po codziennym życiu mieszkańców.
Historia Chersonezu sięga V wieku p.n.e., kiedy to założyli go greccy osadnicy z Heraklei Pontyjskiej. Miasto przez wieki pełniło kluczową rolę jako punkt handlowy i strategiczny przyczółek nad Morzem Czarnym. Jego odległe położenie sprawiło też, że stało się miejscem zesłania dla znaczących postaci, takich jak papież Marcin I czy obalony cesarz Justynian II. Była to swoista antyczna „Syberia” dla elit. Mimo że Chersonez przetrwał ponad dwa tysiąclecia, jego koniec był dość gwałtowny. Najazd Mongołów w 1299 roku rozpoczął proces upadku. Miasto zostało splądrowane, a jego znaczenie systematycznie malało. Ostatecznie opuszczono je wkrótce po 1396 roku, o czym świadczą zarówno zapisy historyczne, jak i dowody archeologiczne. Dziś rozległe ruiny, obejmujące pozostałości świątyń, domów czy teatru, stanowią jeden z najcenniejszych skarbów archeologicznych regionu. Podwodne odkrycie kamiennego wału dobitnie pokazuje, że nawet tak dobrze poznane stanowisko zawiera wiele niewiadomych.