Odkrycie, którego nie powinno być
Wykopaliska prowadzone przez Guard Archaeology w latach 2020-2021 w pobliżu miasta Sanquhar w Dumfries and Galloway ujawniły dawny kurhan, czyli kopiec grobowy zbudowany z ziemi i kamienia. Wewnątrz centralnej jamy archeolodzy znaleźli pięć ciasno upakowanych urn ceramicznych, w których spoczywały skremowane szczątki co najmniej ośmiu osób, zarówno dorosłych, jak i nieletnich. Datowanie radiowęglowe wskazało, że pochówek miał miejsce między 1439 a 1287 rokiem p.n.e., czyli około 3300 lat temu. To samo w sobie byłoby fascynującym odkryciem, lecz prawdziwe znaczenie znaleziska tkwi w lokalizacji. Południowo-zachodnia Szkocja była dotychczas uważana za w dużej mierze niezamieszkałą w epoce brązu. Brakowało jakichkolwiek przekonujących dowodów na obecność stałych osad w tym okresie.
Czytaj też: Podwodne odkrycie u wybrzeży Krymu. Kamienne budowle zdradzają przeszłość półwyspu
Analiza szczątków ujawniła coś niezwykłego. Wszystkie urny zostały złożone w tym samym czasie, w ramach jednego masowego pochówku. To drastyczne odstępstwo od norm epoki brązu, gdzie praktyki pogrzebowe były znacznie bardziej rozciągnięte w czasie. W typowych pochówkach z epoki brązu ciała pozostawiano na pewien czas przed kremacją. Jak pokazują inne wykopaliska w Broughton w Borders, kurhany były często otwierane wielokrotnie i używane przez społeczność przez długi okres. Stanowiły rodzaj wspólnego miejsca spoczynku, do którego wracano przy kolejnych zgonach. W Twentyshilling było inaczej. Wszystkie osoby zostały pochowane jednocześnie, prawdopodobnie jako członkowie tej samej rodziny lub grupy. Pośpiech i jednorazowość pochówku sugerują, że coś zmusiło społeczność do porzucenia tradycyjnych, długotrwałych obrzędów pogrzebowych.
Ślady tragedii w epoce stresu
Thomas Muir sugeruje, że przyczyną mogło być “okropne wydarzenie”, takie jak głód, który doprowadził do śmierci wielu osób w bardzo krótkim czasie. To nie jest bezpodstawna spekulacja, wszak inne stanowiska archeologiczne w regionie z tego samego okresu wykazują niepokojące wzorce. Epoka brązu w południowo-zachodniej Szkocji wydaje się być czasem szczególnego stresu. Badacze znajdują dowody głodu i nagłego opuszczania osad. Społeczności żyjące na otwartym, nierównym terenie wyżynnym około 4,8 kilometra na południe od Sanquhar musiały borykać się z trudnymi warunkami.
Ciekawe, że w pewnej odległości na północ od kurhanu odkryto również ślady aktywności z późnego neolitu, datowane na okres między 2867 a 2504 rokiem p.n.e. To sugeruje, jakoby obszar był rzadko zamieszkiwany przez ludzi ery neolitu, którzy utrzymywali pewne przywiązanie do tej ziemi, lecz dopiero w epoce brązu pojawiło się bardziej ustalone osadnictwo. Odkrycie w Twentyshilling daje archeologom ostateczny dowód na życie w epoce brązu w regionie, który dotychczas uważano za praktycznie pusty w tamtym okresie. Jednocześnie odsłania mroczniejszą stronę tego życia – społeczności zmagające się z kryzysami, które czasem kończyły się tragediami na skalę całych rodzin.