Przełomowy przeszczep u dzieci z rzadką chorobą. Układy zgodności tkankowej dawcy i biorcy nie były identyczne

Lekarze dokonali kolejnego przełomu w transplantologii. Przeszczepili nerki dzieciom z zaburzeniami odporności bez konieczności podawania im leków immunosupresyjnych.
Metoda DISOT może odmienić transplantologię /Fot. Julien Tromeur on Unsplash

Metoda DISOT może odmienić transplantologię /Fot. Julien Tromeur on Unsplash

Naukowcy z Uniwersytetu Stanforda opracowali nową metodę przeszczepiania nerek pacjentom pediatrycznym bez konieczności podawania leków immunosupresyjnych. Kluczowym elementem jest synchronizacja układu odpornościowego dawcy i biorcy. Technika została nazwana “podwójnym przeszczepem immunologicznym i narządu stałego” (DISOT). Opisy trzech pierwszych przypadków jej zastosowania opisano w czasopiśmie New England Journal of Medicine.

Jak znaleźć bliźniaka genetycznego?

Znalezienie dawcy dla potrzebującego pacjenta często jest jak szukanie igły w stogu siana. Wszystko dlatego, że wszyscy różnimy się pod kątem różnorodności genów układu HLA (Human Leukocyte Antigen). Jest to układ genów znajdujących się na krótszym ramieniu chromosomu 6, których produktem są antygeny zgodności tkankowej (antygeny HLA), odpowiadające za tzw. tolerancję immunologiczną. Ich głównym zadaniem jest rozpoznawanie własnych komórek i odrzucanie komórek “obcych”. Dlatego właśnie sukces przeszczepu w największym stopniu zależy od zgodności dawcy i biorcy w zakresie układu HLA.

Lekarze zawsze szukają tzw. bliźniaków genetycznych, czyli osób, których antygeny zgodności tkankowej są identyczne, jak nasze. Proces ten jest jednak niezwykle wymagający. Dlatego, by stłumić aktywność immunologiczną nieco niedopasowanego układu HLA często podaje się leki immunosupresyjne, czyli obniżające odporność. Po ich zażyciu nasz układ odpornościowy nie jest tak wyczulony.

Procedura opracowana przez naukowców z Uniwersytetu Stanforda eliminuje ryzyko odrzucenia immunologicznego przeszczepianego organu. Co więcej, biorca nie musi przyjmować leków immunosupresyjnych, a to z kolei chroni go przed podwyższonym ryzykiem wystąpienia nowotworów czy cukrzycy. Technika umożliwia bezpieczne przeszczepy pomiędzy dawcą i biorcą, których układy odpornościowe są genetycznie w połowie dopasowane – dzieci mogą otrzymać nerki od rodzica!

Przełomowa terapia

Idea przeszczepiania biorcy układu odpornościowego dawcy nie jest niczym nowym, ale do tej pory była trudna do wdrożenia. Przeszczep komórek macierzystych ze szpiku kostnego zapewnia pacjentowi de facto genetycznie nowy układ odpornościowy. Naukowcy z Uniwersytetu Stanforda zmodyfikowali sposób przetwarzania komórek macierzystych dawcy – i w tym tkwi cały sekret.

Uczeni zastosowali tzw. deplecję limfocytów T alfa/beta, która sprawia, że przeszczepy komórek macierzystych są bezpieczniejsze i nie wymagają stuprocentowego dostosowania. Limfocyty T alfa/beta regenerują się u pacjenta po 60-90 dniach, a sam protokół jest stosunkowo łagodny, więc można go stosować u dzieci.

Pierwsi pacjenci poddani procedurze DISOT to dzieci z rzadką chorobą immunologiczną – dysplazją immunologiczną Schimke (SIOD) – ale FDA już zezwoliła na wypróbowanie jej u innych. Protokół docelowo ma być dostępny dla osób potrzebujących przeszczepu nerki – zarówno dzieci, jak i dorosłych. Niewykluczone, że technika ta znajdzie zastosowanie w przypadku innych rodzajów przeszczepów organów.

Jednymi z pierwszych beneficjentów metody DISOT są dzieci Jessiki i Kyle’a Davenportów z Alabamy. Urodziły się one z rzadką i potencjalnie śmiertelną chorobą immunologiczną, ale dzięki DISOT będą żyć. 8-letni Kruz otrzymał przeszczep od Jessiki, a 7-letnia Paizlee od Kyle’a.

Prof. Alice Bertaina z Uniwersytetu Stanforda mówi:

SIOD obejmuje przewlekłą chorobę nerek, która ostatecznie wymaga przeszczepu nerki. SIOD powoduje również niewydolność szpiku kostnego, co oznacza, że pacjenci potrzebują przeszczepu komórek macierzystych, aby zapewnić zdrowy, nowy układ odpornościowy. To byli wyjątkowi pacjenci, u których musieliśmy wykonać przeszczep komórek macierzystych i przeszczep nerki.

Każde z trzech dzieci otrzymało przeszczep komórek macierzystych od jednego z rodziców, włączając deplecję limfocytów T alfa/beta. 5-10 miesięcy później, po odzyskaniu zdrowia po przeszczepie komórek macierzystych, każde dziecko otrzymało nerkę od tego samego rodzica, który oddał komórki macierzyste. Wszyscy trzej pacjenci nie mają już zaburzeń odporności, żyją bez choroby, nowymi, w pełni funkcjonalnymi nerkami.