Wzory jak z tkaniny
Badacze z Instytutu Archeologii i Etnografii Syberyjskiego Oddziału Rosyjskiej Akademii Nauk pod kierunkiem Wiaczesława Mołodina natrafili na naczynia pochodzące z przełomu czwartego i trzeciego tysiąclecia p.n.e. To, co wyróżnia te znaleziska, to technika zdobienia przypominająca fakturę materiału. Dekoracje tworzono poprzez odciskanie tkaniny w wilgotnej glinie przed procesem wypalania. Szczególnie intrygujący jest fragment z wzorem przypominającym szachownicę – motyw dotąd niespotykany na syberyjskiej ceramice z tego okresu.
Nigdy wcześniej nie widziałem takiej ceramiki. Pomimo znajomości wieku chronologicznego stanowiska, pod względem kulturowym pozostaje to tajemnicą – przyznaje Mołodin
Czytaj też: Osiem warstw historii ukrytych pod tureckim wzgórzem. Badacze odkryli życie mieszkańców sprzed tysięcy lat
Płaskodenne naczynia wyraźnie różnią się od typowych wyrobów kultury Ust-Tartas, charakteryzującej się prostą ceramiką z odciskami grzebieniowymi lub sznurowymi. Ta różnica może wskazywać na istnienie odrębnej, nieznanej dotąd społeczności. Kompleks archeologiczny Tartas-1, badany od 2003 roku, należy do największych stanowisk prehistorycznych w Zachodniej Syberii. Obejmuje zarówno pozostałości osad, jak i rozległą nekropolię z ponad 800 grobami. Nowo odkrytą ceramikę znaleziono w solidnie zbudowanym pomieszczeniu mieszkalnym, co sugeruje osiadły tryb życia jego mieszkańców. To ważna wskazówka, ponieważ świadczy o społeczności na tyle stabilnej, iż mogła rozwijać własne, charakterystyczne techniki rzemieślnicze.
Miejsce kultu z epoki brązu
Tartas-1 dostarczył również unikalnego zespołu kultowego z okresu przejścia od epoki brązu do wczesnej epoki żelaza (XIV-VIII wiek p.n.e.). Składał się on z konstrukcji słupowych o prostych ścianach, pieców do wytopu metali oraz przedmiotów wotywnych z brązu. W jednej z konstrukcji archeolodzy odkryli fragmenty kości miednicznych i piętowych, co może świadczyć o rytualnych praktykach związanych ze zmarłymi. W pobliżu znajdowały się pochówki pozbawione wyposażenia, co również sugeruje nietypowe praktyki pogrzebowe. Wśród odkryć znalazły się:
- brązowe groty włóczni (jeden celowo wygięty)
- siekiera typu celt
- półprodukt grotu strzały
- pięć pieców do wytopu brązu
Przedmioty te interpretuje się jako dar wotywny, czyli celowo złożone, nieużywane przedmioty o charakterze rytualnym. Region stepu leśnego Baraba pełnił funkcję pomostu kulturowego łączącego Ural, Ałtaj i Azję Centralną. Analiza ceramiki z kompleksu kultowego ujawniła zaskakującą różnorodność:
- 121 fragmentów ceramiki wschodniego wariantu kultury Pakhomovo
- trzy fragmenty importowanej ceramiki kultury Begazy-Dandybai z Azji Centralnej (1800-1250 p.n.e.)
- 20 fragmentów będących wynikiem wzajemnego oddziaływania różnych tradycji
- dwa fragmenty naczyń toczonych na kole – najdalej na północ wysunięte znalezisko tego typu w Eurazji
Czytaj też: Wraki z epoki żelaza odkryte u wybrzeży Izraela. Rzucają nowe światło na morski handel
Ta różnorodność świadczy o intensywnych kontaktach handlowych i kulturowych. Brak naturalnych złóż kamienia i rud metali oznaczał, że rozwój metalurgii opierał się na surowcach sprowadzanych z zewnątrz. Kolejne sezony wykopalisk w Tartas-1 mogą przynieść odpowiedzi na nurtujące pytania. Badacze planują przeprowadzenie analiz interdyscyplinarnych, w tym datowanie radiowęglowe, badania pozostałości organicznych i testy DNA. Te metody mogą ostatecznie wyjaśnić, czy tajemnicza ceramika należy do słabo poznanej kultury Ust-Tartas, czy reprezentuje zupełnie nową tradycję archeologiczną.