Autorzy nowych badań w tej sprawie, opublikowanych na łamach PLOS Biology, sprawdzili dwie hipotezy uznawane za przeciwstawne. Dotyczą one związku pomiędzy budową struktur mózgowych a umiejętnością czytania. Na potrzeby swoich analiz wykorzystali dane zebrane dzięki metodzie rezonansu magnetycznego i skupili się na asymetrycznych różnicach strukturalnych w mózgach ponad 700 dzieci i dorosłych.
Nasz mózg jest bowiem asymetryczny z natury i nie ma w tym nieprawidłowości. Co więcej, niektóre struktury po lewej stronie są uznawane za odpowiedzialne za przetwarzanie języka. To właśnie dzięki niemu jesteśmy w stanie widzieć abstrakcyjne symbole i odczytywać je, wydając przy tym konkretne dźwięki. W praktyce oznacza to umiejętność czytania. Hipoteza dotycząca lateralizacji, czyli właśnie asymetrii mózgu, zakłada, że im większe są te różnice, tym lepsze umiejętności czytania.
Dwie przeciwstawne hipotezy, choć obie mogą być prawdziwe
Przeciwstawna do powyższej hipoteza sugeruje natomiast, że obecność asymetrii w lewej części mózgu wzmacnia cechy sprzyjające zdolności czytania. W takim przypadku wyższa asymetria sprawia, że człowiek znajduje się w średnim przedziale w zakresie umiejętności czytania. Najbardziej zaskakujący wniosek płynący z nowych badań brzmi: obie hipotezy mogą być zgodne z rzeczywistością. Naukowcy zauważyli, iż umiejętność czytania wzrasta wraz z większą asymetrią lewej półkuli, jednak jest to widoczne wyłącznie wtedy, gdy patrzy się na najbardziej asymetryczną strukturę.
Uczestnicy eksperymentu, poza przejściem badań z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego, mieli również wykonać testy sprawdzające ich umiejętności czytania. Wśród zadań znalazły się między innymi próby udźwiękowienia wymyślonych słów, które wymagają zwiększonego stopnia przetwarzania. Zaszło wtedy tzw. dekodowanie fonologiczne, związane ze zwiększonym przetwarzaniem zachodzącym w mózgu. Mając wiedzę na temat asymetrii mózgu autorzy odnotowali, że kiedy pod uwagę wzięto najbardziej asymetryczny region lewej półkuli mózgu, to wyższa asymetria wiązała się z lepszymi wynikami w zakresie czytania tych zmyślonych słów.
Biorąc pod uwagę hipotezę lateralizacji, należy założyć, że każdy płat mózgu jest wyspecjalizowany pod względem zdolności do wykonywania ciężkiej pracy mającej na celu zapewnienie funkcji poznawczych. Lewa strona wydaje się związana z językiem, choć pojawiły się też doniesienia o zachodzeniu tego typu aktywności w prawej półkuli. Ne wiadomo jednak, czy różnice funkcjonalne między półkulami zależą od ich różnic strukturalnych. Faktem jest natomiast, że struktury po lewej stronie mózgu są większe od ich odpowiedników znajdujących się po prawej stronie.
Autorzy zamierzają kontynuować swoje badania
W toku badań okazało się również, że niektóre obszary mózgu były bardziej zróżnicowane strukturalnie pomiędzy obiema półkulami, co sprawiało, iż dana osoba z większym prawdopodobieństwem mieściła się w średnim przedziale zdolności czytania. Takie obserwacje wspierają drugą z przytoczonych hipotez. Jak wyjaśniają autorzy badań, być może obie te hipotezy są prawidłowe, lecz występują między nimi różnice w skalach organizacji i funkcji mózgu. Jedną z niewiadomych czekających na wyjaśnienie będzie teraz zrozumienie, w jaki sposób asymetrie strukturalne wpływają na większą skalę na umiejętność czytania u ludzi.