Ten był w czasach starożytnych synagogą, czyli żydowską świątynią, która funkcjonowała na terenie Fanagorii. Obecnie w tym miejscu funkcjonuje rosyjskie miasto Sennoj, lecz tysiące lat wcześniej działali tam greccy koloniści. Szacuje się, że w połowie VI wieku p.n.e. przybyli oni na Półwysep Tamański z Teos, próbując uchronić się przed najazdem Persów.
Czytaj też: Geniusze inżynierii sprzed tysięcy lat. Aż trudno uwierzyć, że ten system stworzył człowiek
W toku poszukiwań prowadzonych współcześnie, uczestnicy wyprawy natknęli się przede wszystkim na pozostałości synagogi, która okazała się jedną z najstarszych na świecie. Jak do tej pory udało się zlokalizować część fundamentów i ścian oraz wykonane z marmuru menory i stele czy też stoły liturgiczne.
Już sama historia stojąca za tym, kto stworzył rzeczone miasto, może imponować. Koloniści przybyli z Teos musieli bowiem uciekać przed Cyrusem Wielkim i jego wojskami. Zakładając w 543 roku p.n.e. miasto, zmienili je w jeden z kluczowych dla regionu ośrodków handlowych. Jego silną stroną było położenie, które zapewniało połączenie między obszarami przybrzeżnymi a terenami położonymi niedaleko gór Kaukazu.
Żydowska świątynia, czyli synagoga, znajdowała się na terenie miasta Fanagoria, które zostało założone w VI wieku p.n.e.
Eksperci szacują, że odnaleziona syngagoga powstała w okresie Drugiej Świątyni, która istniała od 597 roku p.n.e. do 70 roku. W pewnym momencie Fanagoria została zaatakowana przez Hunów, lecz później miasto powróciło w chwale. W VII wieku zostało ono stolicą Wielkiej Bułgarii, która wbrew pozorom wcale nie rozciągała się na terenach obecnie przypisywanych do Bułgarii.
Jeśli chodzi o samą synagogę, to badacze zidentyfikowali między innymi fragment steli zapisany w języku hebrajskim. Pochodzi on z V wieku, choć znalazły się także starsze, zawierające napisy takie jak dom modlitwy i synagoga, pochodzące z lat 16-51. Dawna świątynia miała stosunkowo spore rozmiary. Zbudowana na planie o kształcie prostokąta o wymiarach 21 na 6 metrów, składa się z dwóch sal mających ponad 60 metrów kwadratowych powierzchni.
Czytaj też: Szukali skarbów i zapisali się w historii. Te kosztowności pochodzą z epoki żelaza
Archeolodzy odpowiedzialni za dotychczasowe ustalenia przypuszczają, że w czasach świetności synagoga posiadała marmurowe kolumny, ściany wyłożone kafelkami i pokryte malowidłami czy też marmurowe menory. Stanowi to wyraźny znak, że Żydzi stanowili istotną część mieszkańców miasta. Na przykład bizantyjski kronikarz znany jako Teofan Wyznawca oraz biurokrata Ibn Khordadbeh nazywali Fanagorię żydowskim miastem.