Sezon badawczy 2025 roku pod kierunkiem dr Lindy Crewe z Cyprus American Archaeological Research Institute przyniósł odkrycie rzucające nowe światło na organizację życia starożytnych mieszkańców Cypru. Znaleziska sugerują, że społeczność ta dysponowała znacznie bardziej zaawansowaną strukturą społeczną i gospodarczą, niż dotąd przypuszczano.
Czytaj też: Majestatyczne dolmeny sprzed 5500 lat. Tak kiedyś radzono sobie z kryzysami
Największe zainteresowanie wzbudził piec o imponującej średnicy 4 metrów, wykonany z solidnie wypalonego tynku glinianego. Konstrukcja charakteryzowała się wklęsłą formą, otoczoną niskimi glinianymi ściankami, pozostając przy tym odkryta od góry. Co ciekawe, nie był to jedyny piec odkryty w tym miejscu – wcześniej archeolodzy natrafili na mniejszą, kopułową strukturę o średnicy około półtora metra, usytuowaną na gipsowej posadzce dziedzińca w kształcie litery L.
Gigantyczny piec sprzed 4500 lat
Interesujący jest fakt, że większy piec wyszedł z użytku jeszcze przed ostatecznym opuszczeniem osady. Mieszkańcy celowo go zabezpieczyli, zakrywając nową posadzką, a dopiero później zbudowali mniejszą konstrukcję. Ta sekwencja zdarzeń wskazuje na ewolucję potrzeb produkcyjnych ówczesnej społeczności.
Czytaj też: Tajemnice pustyni Nefud wyrzeźbione w skałach. Odkryto niezwykły system nawigacyjny sprzed 12 tysięcy lat
Cały kompleks architektoniczny robi wrażenie swoim rozmachem. Budowlę wzniesiono na sztucznie wyrównanym plateau o powierzchni co najmniej 1200 m2, co można porównać do współczesnego boiska piłkarskiego. Masywne ściany, niektóre o grubości przekraczającej metr, wyznaczały zarówno zadaszone pomieszczenia, jak i otwarte dziedzińce połączone utwardzonymi glinianymi lub gipsowymi posadzkami.
Skala tego założenia odzwierciedla szersze przemiany zachodzące we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Był to okres intensyfikacji handlu morskiego i rosnącej specjalizacji w rzemiośle. Kissonerga-Skalia rozpoczęła swoją historię jako niewielka osada w fazie Philia, by ok. 1750 r. p.n.e. przekształcić się w prężnie funkcjonującą społeczność średniej epoki brązu.
Wszystkie zebrane dowody wyraźnie wskazują, że kompleks nie pełnił funkcji mieszkalnych. Odkryte instalacje do ogrzewania, mielenia i przetwarzania surowców, wraz z dużymi naczyniami magazynowymi, świadczą o prowadzonej na szeroką skalę działalności rzemieślniczej.
Próbki gleby pobrane z dużego pieca, poddane szczegółowej analizie metodą mokrego przesiewania, ujawniły zwęglone szczątki pszenicy i terebintu. Choć istnieje możliwość, że doszło do przypadkowego spalenia żywności, znalezisko dostarcza cennych informacji o diecie i praktykach kulinarnych na Cyprze sprzed tysięcy lat.
Terebint, drzewo z rodziny nanerczowatych, ceniono zarówno za żywice, jak i jadalne orzechy. W połączeniu z pszenicą mógł stanowić podstawę pożywnych posiłków dla rzemieślników pracujących w kompleksie. Rozmiar pieca sugeruje, że przygotowywano tu jedzenie dla znacznej grupy ludzi, co potwierdza tezę o zorganizowanej produkcji wymagającej koordynacji pracy wielu osób.
Odkrycie w Kissonerga-Skalia pokazuje, jak zaawansowane formy organizacji pracy i życia społecznego istniały już cztery tysiące lat temu. Monumentalna architektura, specjalistyczne instalacje i ślady zbiorowego żywienia tworzą obraz społeczności zdolnej do efektywnego zarządzania zasobami. Trzeba jednak przyznać, że choć znalezisko imponuje, wciąż pozostawia więcej pytań niż odpowiedzi dotyczących codziennego funkcjonowania tej starożytnej cywilizacji.