Monumentalna struktura z okresu pierwszych miast
Badacze datują odkryty budynek na lata 3300-3100 p.n.e., co odpowiada okresowi Uruk. Międzynarodowy zespół z Uniwersytetu w Coimbrze, Uniwersytetu w Cambridge oraz Dyrekcji Starożytności i Dziedzictwa Slemani odnalazł konstrukcję podczas wrześniowych prac wykopaliskowych. Architektura obiektu sugeruje jego ceremonialny charakter – najprawdopodobniej była to świątynia lub miejsce kultu. Styl budowli i znalezione elementy dekoracyjne nie pozostawiają wątpliwości co do jej wyjątkowości. Charakterystyczne stożki ścienne, wykonane z wypalanej gliny lub kamienia, tworzyły geometryczne wzory po wbiciu w świeży tynk. Takie rozwiązania stosowano wyłącznie w reprezentacyjnych budowlach publicznych.
Czytaj też: Starożytny hymn Babilonu odzyskany po trzech tysiącleciach. Rekonstrukcja wymagała nowej strategii
Jeśli monumentalny charakter tego budynku zostanie potwierdzony – co obecnie szczegółowo badamy – odkrycie to może zmienić nasze rozumienie relacji Uruk z otaczającymi regionami – tłumaczą uczestnicy wykopalisk
Znalezione przedmioty opowiadają historię o złożonej strukturze społecznej. Fragment złotego wisiorka świadczy nie tylko o zamożności mieszkańców, ale również o rozwiniętych sieciach handlowych. W regionie uważanym dotąd za peryferyjny dostęp do metali szlachetnych musiał być znacznie łatwiejszy niż zakładano. Pieczęcie cylindryczne stanowią kolejny dowód na zaawansowaną organizację.
W starożytnej Mezopotamii służyły one do potwierdzania dokumentów i kontroli zasobów, będąc jednocześnie symbolem władzy. Ich obecność w Kani Shaie sugeruje, iż miejsce to posiadało własny system administracyjny. Odkryte elementy zdobnicze typowe dla Uruk, znalezione niemal 480 kilometrów od legendarnego miasta, kwestionują prosty model dyfuzji kulturowej. Zamiast schematu centrum-peryferie, wyłania się obraz skomplikowanej sieci wzajemnych powiązań między ośrodkami.
Dziedzictwo starożytnego Uruk
Uruk w południowej Mezopotamii było prawdziwym kolosem swoich czasów. Miasto zajmowało obszar 400 hektarów i mogło pomieścić nawet 80 tysięcy mieszkańców. Posiadało regularny układ ulic i wydzielone strefy funkcjonalne. To właśnie tam powstało pismo klinowe oraz pierwszy system zapisu liczb, używany głównie do ewidencji plonów. Mieszkańcy Uruk stworzyli również charakterystyczną architekturę świątynną w formie zigguratów oraz wprowadzili odrębną ikonografię religijną. Wpływy tej metropolii sięgały jednak znacznie dalej niż dotychczas sądzono, co potwierdza znaczenie Kani Shaie w kształtowaniu rozległych sieci kulturowych.
Czytaj też: Neandertalczyk z Krymu zmienia teorię migracji. Odkrycie łączy dwa różne regiony
Wykopaliska w Kani Shaie prowadzone są od 2013 roku i systematycznie przynoszą nowe informacje. Badacze odkryli ślady osadnictwa sięgające chalkolitu, około 6500 roku p.n.e. Miejsce było zamieszkane nieprzerwanie do około 2500 roku p.n.e., a w niektórych warstwach znaleziono również pozostałości z okresu hellenistyczno-partyjskiego i nowoasyryjskiego. Stanowisko to uznaje się za kluczowe dla zrozumienia procesów osadniczych na wschód od Tygrysu od wczesnej epoki brązu do trzeciego tysiąclecia p.n.e. Każdy sezon badawczy odsłania nowe aspekty przemian społecznych i politycznych w regionie Żyznego Półksiężyca.
W ogólnym rozrachunku odkrycie w Kani Shaie zmusza do rewizji dotychczasowych poglądów na temat rozwoju najwcześniejszych cywilizacji. Miejsce oddalone o 15 dni marszu od pierwszego wielkiego miasta świata nie było jedynie prowincją, lecz aktywnym uczestnikiem kształtowania się starożytnego świata. Kolejne sezony wykopalisk z pewnością przyniosą więcej odpowiedzi na pytania o nasze korzenie.