Kiedy rano budzimy się muskani promieniami Słońca, jest to wynik efektu domina reakcji chemicznych, które informują nasz organizm, że nastał dzień i czas zresetować wewnętrzny zegar. Kluczową rolę odgrywają w tym światłoczułe komórki zwojowe siatkówki (ipRGC), które jednak nie wpływają na nasze postrzeganie barwy światła. Takie jest zadanie pobliskich czopków.
Czytaj też: Jak światło wpływa na nasze samopoczucie? Reguluje ono więcej, niż nam się wydaje
Dr Christine Blume, chronobiolog z University of Basel, mówi:
Jednak światłoczułe komórki zwojowe siatkówki również otrzymują informacje z czopków. To rodzi pytanie, czy czopki, a tym samym kolor światła, również wpływają na zegar biologiczny.
Dr Blume kierował zespołem badaczy z University of Basel i Technical University of Munich (TUM) nad wpływem, jaki postrzegane kolory mogą mieć na nasz codzienny rytm biologiczny. Szczegóły opisane w czasopiśmie Nature Human Behavior mogą mieć ciekawe konsekwencje dla sposobu, w jaki oświetlamy nasz świat, potencjalnie podważając niektóre założenia dotyczące korzystania z ekranów smartfonów o zmierzchu.
Niebieskie światło utrudnia zasypianie? To nie takie proste, jak mogłoby się wydawać
Komórki zwojowe szczególnie silnie reagują na światło o długości fali około 490 nm. Jeśli światło składa się wyłącznie z krótkich fal o długości 440-490 nm, postrzegamy je jako niebieskie. Jeśli światło o krótkiej długości fali aktywuje komórki zwojowe, sygnalizują one wewnętrznemu zegarowi, że jest dzień. Decydującym czynnikiem jest intensywność światła w zależności od długości fali – postrzegany kolor nie ma znaczenia.
Czytaj też: Niebieskie światło szczególnie niebezpieczne dla tej grupy wiekowej. Efekty są oczywiste
Badanie na myszach przeprowadzone w 2019 r. wykazało, że żółtawe światło ma silniejszy wpływ na zegar wewnętrzny niż światło niebieskawe. U ludzi główny wpływ światła na zegar wewnętrzny i sen odbywa się prawdopodobnie za pośrednictwem wrażliwych na światło komórek zwojowych, ale istnieją podstawy, aby sądzić, że kolor światła kodowany przez czopki również może mieć znaczenie dla wewnętrznego zegara.
Aby ustalić, czy sposób, w jaki czopki odbierają zakres długości fal, ma jakiekolwiek znaczenie dla funkcjonowania wyzwalanych błękitem ipRGC, naukowcy zrekrutowali do 23-dniowego eksperymentu ośmiu zdrowych dorosłych mężczyzn i osiem kobiet. Po tygodniowym przyzwyczajeniu się do określonej pory snu ochotnicy wzięli udział w trzech wizytach w laboratorium, gdzie wieczorem przez godzinę byli wystawiani na ciągłe kontrolowane “białe” światło, jasnożółte lub przyćmione niebieskie światło.
W okresie poprzedzającym typową porę snu i przez maksymalnie godzinę po niej badani poddawali się szeregowi testów, w tym monitorowaniu fal mózgowych, tętna i poziomu hormonów w ślinie. Żadna z analiz nie wykazała żadnych przesłanek wskazujących, że postrzegana barwa światła wpływa na czas trwania lub jakość snu ochotników. Zamiast tego wykazano, że wszystkie trzy rodzaje światła powodują opóźnienie snu, co sugeruje, że nie konkretna barwa, a światło ogólnie ma wpływ na nasz organizm.
Nie oznacza to, że na ipRGC nie wpływają “niebieskie” długości fal światła. Białe światło wypełnione niebieskimi falami, ale stymulujące komórki czopków do widzenia żółci, czerwieni lub fioletu, może nadal wpływać na nasze cykle snu. Podobnie światło, które wygląda na niebieskie, ale nie jest wystarczająco intensywne, aby pobudzić ipRGC, może mieć niewielki wpływ na codzienne rytmy naszego organizmu.
Dr Christine Blume podsumowuje:
Smartfony przyszłości być może pewnego dnia pozwolą nam przełączyć się w tryb nocny, którego nie dostrzegamy w cieplejszych tonach. Technologicznie możliwe jest zmniejszenie proporcji fal krótkich nawet bez regulacji kolorów wyświetlacza, ale nikt jeszcze tego nie wdrożył do komercyjnych modeli.