Masowe nieprawidłowości w importowanych pompach ciepła
Kontrolujący nie pozostawili suchej nitki na importowanych pompach ciepła. Wspólne działania UOKiK, Inspekcji Handlowej i Krajowej Administracji Skarbowej ujawniły nieprawidłowości w 94% ze 34 skontrolowanych modeli importowanych spoza Unii Europejskiej. Najczęstsze problemy dotyczyły podstawowych wymogów formalnych. Producenci nieprawidłowo sporządzali deklaracje zgodności UE, karty informacyjne produktów zawierały błędy, a część urządzeń w ogóle nie posiadała wymaganej dokumentacji. Kontrolerzy wykryli również nieprawidłowości w oznakowaniu CE oraz etykietach efektywności energetycznej. W praktyce oznacza to zatrzymanie setek urządzeń na granicy. W zeszłym roku z obrotu wycofano 463 pompy ciepła z 564 skontrolowanych, a w tym roku 786 ze sprawdzonych 1241 urządzeń. Co więcej, każdy zakwestionowany model wykazywał co najmniej dwie nieprawidłowości jednocześnie.
Czytaj też: Wielka inwestycja w Niemczech będzie niczym CPK dla Polski. Tak buduje się lepszą przyszłość
UOKiK nie zamierza poprzestać na kontrolach formalnych. Urząd zapowiedział współpracę z Instytutem Ochrony Środowiska w celu przeprowadzenia badań technicznych pomp ciepła.
Wspomniana kontrola miała wymiar formalny, ale ze względu na wagę tematu i liczbę nieprawidłowości planowane są także działania uwzględniające badania techniczne. Będzie to możliwe dzięki współpracy z Instytutem Ochrony Środowiska, który na zlecenie UOKiK sprawdzi, czy deklaracje producentów dotyczące efektywności energetycznej są prawdziwe
Te badania mogą okazać się kluczowe dla konsumentów. Jeśli pompy ciepła nie osiągają deklarowanej efektywności energetycznej, właściciele ponoszą wyższe koszty ogrzewania niż przewidywali przy zakupie.
Systemowe luki w programie Czyste Powietrze
Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła ostrzega, że problem wykracza daleko poza import. Według organizacji, nieprawidłowości dotyczą całego systemu weryfikacji urządzeń grzewczych w programie „Czyste Powietrze”. Kluczowym problemem jest brak wpisu do obowiązkowej unijnej bazy EPREL dla znacznej części urządzeń znajdujących się na liście Zielonych Urządzeń i Materiałów (ZUM). Ta lista określa, które pompy ciepła i kotły mogą być objęte dofinansowaniem. Wpis do bazy EPREL to nie formalność, lecz warunek legalnego wprowadzenia produktu do obrotu w Unii Europejskiej. Urządzenia bez takiego wpisu teoretycznie nie mogą być sprzedawane na terenie UE, a tym bardziej otrzymywać publiczne wsparcie.
Organizacje branżowe alarmowały o problemach już na początku 2025 roku. PORT PC, SPIUG i APPLiA Polska zwróciły się do Ministerstwa Klimatu i Środowiska oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej z informacją o masowych brakach w bazie EPREL. Skala problemu była znaczna – około 60% kotłów na biomasę i około 50% pomp ciepła z listy ZUM nie posiadało wymaganego wpisu. Organizacje postulowały wprowadzenie miesięcznego terminu na weryfikację, ale Ministerstwo Klimatu opóźniło ten obowiązek do 15 grudnia 2025 roku. Systematyczna weryfikacja wpisów do EPREL dla nowych urządzeń rozpoczęła się dopiero w maju 2024 roku. Do tego czasu na listę ZUM mogły trafiać urządzenia formalnie niedopuszczone do obrotu w UE.
Interwencja przyniosła spektakularne efekty. Po wprowadzeniu wymogu weryfikacji liczba kotłów na biomasę w europejskiej bazie EPREL wzrosła z około 2200 do ponad 4500 urządzeń w ciągu roku. Ten gwałtowny wzrost potwierdza, że przez długi czas publiczne środki wspierały urządzenia niespełniające wymogów prawa unijnego. Producenci i importerzy masowo nadrabiali zaległości, rejestrując swoje produkty w momencie, gdy kontrole stały się nieuniknione.
Postulaty branży i działania dla konsumentów
PORT PC przedstawiła katalog pilnych działań naprawczych. Organizacja domaga się natychmiastowej kontroli całej listy ZUM i usunięcia z niej urządzeń niespełniających wymogów prawnych. Branża apeluje również o ścisłą współpracę między MKiŚ, NFOŚiGW a organami kontrolnymi – UOKiK, Inspekcją Handlową i KAS. Celem ma być eliminacja z dofinansowań urządzeń niezgodnych z prawem, w tym kotłów na pellet z możliwością montażu rusztu awaryjnego. PORT PC postuluje także przeprowadzenie kampanii edukacyjnej dla instalatorów i konsumentów. Ma ona uświadomić znaczenie wpisu do bazy EPREL jako warunku legalności sprzedaży i bezpieczeństwa zakupu. UOKiK prowadzi również szersze działania w branży odnawialnych źródeł energii. Urząd analizuje sposób zawierania umów, ich warunki oraz dostępność informacji dla konsumentów.
Nasze działania na rynku urządzeń odnawialnych źródeł energii nie ograniczają się do kontroli prowadzonych wspólnie ze Służbą Celno-Skarbową. Analizujemy także sposób zawierania umów, ich warunki i dostęp konsumentów do informacji potrzebnych do podjęcia decyzji o tak ważnym zakupie – tłumaczy Tomasz Chróstny, prezes UOKiK
Czytaj też: Drugi obieg dla chłodu. Nowy zakład ogranicza setki tysięcy ton CO₂e rocznie
W centrum sporu znajduje się kwestia równych zasad dla wszystkich uczestników rynku. Firmy działające zgodnie z prawem ponoszą wyższe koszty związane z certyfikacją i rejestracją produktów, podczas gdy nieuczciwi konkurenci omijają te obowiązki.
Skuteczny nadzór rynku i równe zasady dla wszystkich producentów są fundamentem zdrowego rozwoju branży. Uczciwi przedsiębiorcy muszą mieć pewność, że rynek chroni tych, którzy działają zgodnie z prawem i standardami obowiązującymi w całej Unii Europejskiej – dodaje Paweł Lachman, prezes zarządu PORT PC
Kontrolе UOKiK odsłoniły problem, który może dotykać tysięcy polskich gospodarstw domowych korzystających z programu „Czyste Powietrze”. Konsumenci, którzy zainwestowali w pompy ciepła, mogą odkryć, że ich urządzenia nie spełniają deklarowanych parametrów lub nie posiadają wymaganej dokumentacji. Planowane badania techniczne pokażą rzeczywistą skalę problemu i mogą skutkować dalszymi działaniami naprawczymi na rynku.