Bankructwo, groźba więzienia i zapomnienie. Koleje życia i sztuki Rembrandta van Rijna

Rembrandt van Rijn to urodzony 15 lipca 1606 roku w Lejdzie (Holandia) malarz, rysownik i grafik. Znamy go jako jednego z najważniejszych artystów na świecie – przedstawiciela holenderskiego “złotego wieku” w sztuce. Jego “Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem” znajduje się w Polsce, w Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie. Rembrandt pozostawił po sobie około 300 obrazów olejnych i przez długi czas żył na wysokiej stopie, będąc znanym i poważanym przez sobie współczesnych. Jego życie nie było jednak wolne od zwrotów akcji i nieszczęść – między innymi zbankrutował. Jakie są cechy malarstwa Rembrandta i koleje jego życia?

Rembrandt: biografia

Rembrandt Harmenszoon van Rijn urodził się 15 lipca 1606 roku, w mieście Lejda w Holandii, a zmarł 4 października 1669 w Amsterdamie. Uznawany jest za jednego z największych artystów w dziejach sztuki. Był synem młynarza. Studiował w swoim rodzinnym mieście, jednak szybko porzucił studia, by zająć się praktyką artystyczną. Naukę tę rozpoczął bardzo wcześnie – już w roku 1621 został uczniem Jacoba Isaaca van Swanenburga, a w roku 1624 był już w Amsterdamie, gdzie kontynuował naukę malarstwa pod okiem Pietera Lastmana.

W tym roku powstało też pierwsze poważne, słynne dziś dzieło “Operacja”, pędzla Rembrandta. Życiorys tego artysty obfitował niestety w różne, tragiczne sytuacje, choć początkowo wszystko układało się pomyślnie. Po powrocie do rodzinnego miasta malarz otworzył własną pracownię. Zamówienia na obrazy napływały przede wszystkim z kościołów, dlatego mają tematykę religijną, biblijną. Z roku 1628 pochodzi także jego pierwszy “Autoportret”. 

W roku 1631, po śmierci ojca, Rembrandt przenosi się do Amsterdamu. To przeprowadzka już na stałe, a malarz w 1634 roku bierze ślub z Saskią van Uylenburgh. To młoda kobieta z bogatego domu, więc dzięki temu małżeństwu Rembrandt nie musiał martwić się o finanse. Niestety, Saskia umarła młodo, w wieku niecałych 30 lat, a swój majątek rozdzieliła między męża i syna, przy czym mąż mógł utracić majątek, gdyby ponownie się ożenił. Ukochana Rembrandta, żona i muza, pozująca do jego licznych dzieł, najprawdopodobniej zmarła na gruźlicę. 

Malarz utracił zresztą nie tylko żonę, ale i czwórkę ich wspólnych dzieci. Tylko jedno z nich – syn Tytus – dożyło wieku dorosłego. Niestety, mężczyzna zmarł mając 27 lat. Sam malarz pod koniec życia cierpiał z powodu bardzo złej sytuacji finansowej i osobistej. Zmarł w 1669 roku, a jego śmierć przeszła w Amsterdamie niezauważona. 

 

Rembrandt: cechy malarstwa

Rembrandt swoje obrazy podpisywał jedynie imieniem, bądź też posługiwał się skrótem RHL, czyli Rembrandus Hermanii Leidensis. Z czego słynie Rembrandt? Najsłynniejsze dzieła tego artysty odznaczają się szczególnym światłocieniem. Malarz był zafascynowany efektami światła i cienia – nawet tego głębokiego. Obrazy Rembrandta van Rijna w późniejszym czasie charakteryzują się również szerokimi, swobodnymi pociągnięciami pędzla, jakby miały być oglądane z odległości, a nie z bliska. 

W jaki sposób malował Rembrandt van Rijn? Dzieła tego artysty pełne są początkowo ekspresji, napięcia, jednak z biegiem czasu zaczął malować spokojniejsze obrazy. Nazywany jest w tej chwili “malarzem duszy”. Jednym z jego najsłynniejszych dzieł jest “Straż nocna” – obraz znany też jako “Wymarsz strzelców”. Od roku 1642, kiedy powstał, datuje się większy zwrot Rembrandta w stronę mistycyzmu. 

 

Twórczość Rembrandta

Rembrandt – barokowy malarz holenderski – stworzył około 300 obrazów olejnych, ale też około 1000-2000 rysunków. Jego spuścizna jest bardzo bogata. Jego dzieła osiągają zaś dziś zawrotne ceny. 

Są pewne szczególne obrazy, bardzo słynne i doceniane, które malował Rembrandt van Rijn – autoportrety. Malarz tworzył je regularnie przez całe życie. Dzięki temu są obecnie zapisem zmian, jakie w nim zachodziły – od energicznego, pełnego życia młodzieńca, aż po uśmiechniętego, jednak zmęczonego życiem staruszka po przejściach. Łącznie stworzył ich około 90. W lipcu 2020 roku jeden z jego autoportretów został sprzedany na aukcji za 16 milionów euro. 

Jeśli chodzi o Rembrandta, twórczość tego artysty skupiała się na scenach biblijnych i postaciach mitologicznych. Co jeszcze namalował Rembrandt van Rijn? Obrazy przedstawiające członków swojej rodziny oraz starców. Artysta zyskał w Amsterdamie sławę jako znakomity portrecista.

Co ciekawe, słynna “Straż nocna” to zbiorowy portret. Podobnie jak “Lekcja anatomii Doktora Deymana” i “Stalmeesters” pędzla Rembrandta. Najważniejsze dzieła tego artysty to również “Lekcja anatomii doktora Tulpa”, “Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem” oraz portrety żony. 

 

Życie prywatne Rembrandta

Rembrandt był ósmym z dziewięciorga dzieci młynarza Harmena Gerritszoona i córki piekarza Neeltge Willemsdochter van Zuitbroeck. Został mężem córki burmistrza fryzyjskiego. Urodzona 2 sierpnia 1612 roku Saskia van Uylenburgh poznała Rembrandta dzięki swojemu bliskiego krewnemu, który był marszandem (był to Hendrick van Uylenburgh).

W przypadku Rembrandta życie i twórczość nierozerwalnie się ze sobą stykały. Żona często pozowała do jego obrazów. “Autoportret z Saskią”, “Saskia z czerwonym kwiatem”, “Saskia jako Flora” – to obecnie słynne dzieła tego malarza. 

Jeśli chodzi o Rembrandta, najsłynniejsze obrazy przedstawiają także jego syna, Tytusa – jedyne dziecko, które dożyło dorosłości. W 1655 roku powstał obraz “Tytus za pulpitem”, znany też pod tytułami “Tytus piszący” lub “Tytus za biurkiem”. Rok później powstał zaś “Tytus czytający książkę”. 

Po śmierci żony Tytusem zajęła się Geertje Dircx. Była to bezdzietna wdowa, która po pewnym czasie została kochanką artysty. W 1646 roku do domu Rembrandta przybyła nowa służąca, Hendrickje Stoffels, w której malarz się zakochał. Z tego związku narodziła się córka, Cornelia, która była oparciem artysty na starość. Mieszkała razem z nim w małym domku w dzielnicy Rozengracht, w którym umarł 4 października 1669 roku. Hendrickje Stoffels zmarła wcześniej, w roku 1663. 

 

Bankructwo Rembrandta

Rembrandt, malarz holenderski, uznawany za jednego z najważniejszych w dziejach i za jednego z trzech najistotniejszych malarzy holenderskiego “złotego wieku” (obok Jana Vermeera oraz Fransa Halsa), zmarł w biedzie. W roku 1639 pozwolił sobie na zakup dużego domu w Amsterdamie – dodajmy, że domu drogiego, ulokowanego w prestiżowym miejscu, przy ulicy St. Anthoniesbreestraat.

Piękny, ogromny dom doprowadził do bankructwa Rembrandta. Epoka, w której żył kojarzy się z pięknymi strojami i rozwiniętą sztuką. Medycyna nie była jednak wówczas szczególnie rozwinięta. Po kolejnych ciążach i śmierci dzieci, stan żony Rembrandta pogarszał się, aż w końcu zmarła. Zapisała w testamencie cały swój posag (40 tysięcy florenów) dziecku i mężowi, pod warunkiem że ten ostatni się nie ożeni. 

Na zły stan finansów malarza wpłynął zarówno wysoki rachunek za dom, który trudno było spłacać mimo wielu zleceń, jak i pogarszające się samopoczucie malarza. Po śmierci żony na pewien czas przestał malować. Taka sytuacja miała miejsce ponownie, gdy malarz zakochał się w młodej Hendrickje Stoffels. W dodatku popadł wówczas w kolejne tarapaty finansowe – musiał procesować się z byłą kochanką, Geertje Dircx, która oskarżyła go o niedotrzymanie obietnicy ożenku.

W ramach ugody Rembrandt zgodził się wypłacać jej stałą rentę. Z kolei Hendrickje Stoffels została oskarżona o życie z nim bez ślubu – nałożono na nią ekskomunikę. Olbrzymie koszty utrzymania domu i kłopoty prywatne, a także zapewne rozrzutny tryb życia sprawiły, że aby uniknąć więzienia malarz musiał ogłosić bankructwo. 

 

Rembrandt: ciekawostki

Rembrandt van Rijn życiorys posiada dość barwny, choć dotknęło go wiele nieszczęść. Po okresie szczęścia i sukcesu przyszło mu umrzeć w biedzie. Co jednak było przyczyną jego śmierci? Nie sposób tego ustalić na pewno, jednak najprawdopodobniej malarz zmarł na dżumę. Na tę chorobę zmarła też prawdopodobnie Hendrickje Stoffels. W roku 1663 w Amsterdamie szalała zaraza – właśnie w tym roku niespodziewanie zmarła Hendrickje, mając zaledwie 37 lat.

Smutne koleje życia malarza nie przesłonią niewątpliwego talentu, jaki miał Rembrandt. Dzieła sztuki tego malarza znajdziemy także w Polsce. To: “Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem”, “Uczony przy pulpicie” oraz “Dziewczyna w ramie obrazu”. Z kolei na obrazie “Szlachcic polski” widnieje postać Andrzeja Reja, wnuka Mikołaja Reja (wielkiego poety i prozaika renesansowego).