Skrzypce “Polonia” to jeden z najcenniejszych instrumentów muzycznych na świecie. Powstały w pracowni Antonia Stradivariego, włoskiego mistrza lutnictwa, którego dzieła do dziś budzą podziw precyzją wykonania i wyjątkowym brzmieniem. Każdy egzemplarz Stradivariusa jest rzadkością, a “Polonia” ma w tym gronie status szczególny – to jedyne takie skrzypce znajdujące się w Polsce, zachowane w niemal idealnym stanie. Ich wartość historyczna i artystyczna jest trudna do oszacowania, a eksperci nazywają je bezcennym elementem światowego dziedzictwa kulturowego.
Czytaj też: Odkryjemy sekret ich wyjątkowości? Skrzypce Stradivarius pod lupą naukowców
Teraz, dzięki badaniom w Politechnice Świętokrzyskiej, instrument otrzyma cyfrowego bliźniaka. Jak podkreślił dr hab. Wojciech Depczyński, kierownik laboratorium radiografii i tomografii komputerowej:
To jedyny tego typu instrument w Polsce, jeden z ostatnich na świecie, który nie ma swojego odpowiednika cyfrowego, czyli wzorca. Byłby duży problem, gdyby takie skrzypce uległy uszkodzeniu. Posiadając cyfrowy odpowiednik, możemy wykonać kopię i jakieś elementy zamienne.
Skrzypce “Polonia” są jedyne w swoim rodzaju i praktycznie bezcenne
Proces badawczy odbywa się w Centrum Naukowo-Wdrożeniowym CENWIS, jednej z najbardziej zaawansowanych jednostek badawczych w regionie. Choć centrum na co dzień współpracuje głównie z przemysłem, coraz częściej angażuje się w projekty kulturowe i interdyscyplinarne.
Czytaj też: 13-metrowy zwój odkryty w egipskiej nekropolii. Takiego znaleziska jeszcze nie było
Badania instrumentu inspirowane są metodami opracowanymi przez niemiecki Instytut Fraunhofera. Polegają na wykonaniu tysięcy zdjęć rentgenowskich skrzypiec obracanych o 360 stopni. Zdjęcia te są następnie “zszywane” w cyfrową całość, co pozwala stworzyć niezwykle dokładny model 3D.
Przemysław Buczyński, dyrektor CENWIS, tłumaczy:
Wykorzystując tomograf materiałowy, dokonamy oceny stanu tych skrzypiec. Dokonamy również, za pomocą inżynierii odwrotnej, wzoru użytkowego tego przedmiotu, mogąc go jakby ponownie wykonać.
Dzięki tej metodzie możliwe będzie odkrycie szczegółów konstrukcji, niewidocznych gołym okiem, a także analiza ewentualnych napraw dokonywanych w przeszłości przez dawnych lutników. Tak stworzony model stanie się swego rodzaju cyfrową dokumentacją instrumentu – bezpieczną kopią, która przetrwa nawet w przypadku uszkodzenia oryginału.
Pomysł przeprowadzenia badań wyszedł od Mateusza Majkowskiego, studenta Akademii Muzycznej w Poznaniu, który postanowił zrealizować ambitny projekt: zbudować skrzypce wzorowane na legendarnym Stradivariusie:
Szukałem rozwiązania, w jaki sposób ściągnąć wymiary z tego instrumentu, tak by go przy tym nie uszkodzić ze względu na jego wartość historyczną. Padło na tomografię komputerową, którą dysponuje Politechnika Świętokrzyska. Urządzenia tej jakości, są tylko dwa na świecie. Jedno jest w Kielcach, drugie w Stanach Zjednoczonych.
To dzięki jego determinacji i otwartości uczelni udało się połączyć świat sztuki i muzyki z najnowocześniejszą technologią. W rezultacie powstanie nie tylko cyfrowa dokumentacja, ale także realna możliwość stworzenia wiernej repliki skrzypiec “Polonia”.
Na udostępnienie instrumentu zgodził się Janusz Wawrowski, wybitny polski skrzypek, od lat związany z “Polonią”. To on przywiózł bezcenny Stradivarius do Kielc, aby umożliwić jego analizę:
Przez wiele lat stradivarius nie był używany, dzięki czemu ryzyko uszkodzenia było minimalne. Za wyjątkową jakość skrzypiec odpowiada przede wszystkim drewno, z którego zostały wytworzone. Było ono wyjątkowo gęste.
To drewno, zdaniem wielu ekspertów, miało niezwykłe właściwości wynikające z warunków klimatycznych epoki, w której żył Antonio Stradivari. Lata tzw. “małej epoki lodowcowej” spowodowały wolniejszy wzrost drzew, a to z kolei przełożyło się na ich gęstość i akustyczne walory. Te właśnie czynniki, połączone z kunsztem mistrza, tworzą do dziś aurę tajemnicy wokół brzmienia jego skrzypiec.
Badania potrwają kilka tygodni, a ich koszt w całości pokryje Kielecki Park Technologiczny. Efektem prac będzie cyfrowy model skrzypiec, który stanie się nie tylko zabezpieczeniem przed zniszczeniem oryginału, ale również narzędziem edukacyjnym i inspiracją dla współczesnych lutników.