Badanie fazy 1/2 o nazwie Brilliance było prowadzone przez naukowców z Mass Eye and Ear oraz Harvard Medical School, a jego szczegóły opublikowano w The New England Journal of Medicine. Wstępne wyniki są spektakularne i po raz kolejny potwierdzają skuteczność terapii CRISPR w leczeniu chorób genetycznych.
Czytaj też: Przełomowy moment w historii świata. Terapia CRISPR naprawi to, co “nieuleczalne”
Wszystkich 14 uczestników badania (12 dorosłych i 2 dzieci) cierpiało na dziedziczną chorobę siatkówki, znaną jako wrodzona ślepota Lebera (LCA). Jest to jedna z najczęstszych przyczyn utraty wzroku w dzieciństwie, powiązana z mutacjami w genie białka centrosomalnego 290 (CEP290). Przeszli oni pojedyncze wstrzyknięcie leku do edycji genomu CRISPR/Cas9 – EDIT-101 – do jednego oka w ramach specjalistycznej procedury chirurgicznej. W badaniu tym, skupiono się przede wszystkim na ocenie bezpieczeństwa i przeprowadzono wtórną analizę skuteczności.
Prof. Eric Pierce z Mass Eye and Ear i Harvard Medical School mówi:
Badanie to pokazuje, że terapia genowa CRISPR w leczeniu dziedzicznej utraty wzroku jest warta kontynuacji w badaniach i próbach klinicznych. Chociaż potrzebne są dalsze badania, aby sprawdzić, którzy pacjenci mogą odnieść największe korzyści z leczenia i ustalić najskuteczniejszą dawkę, wczesne wyniki są obiecujące i mogą utorować drogę do leczenia innych form ślepoty genetycznej opartych na technologii CRISPR.
CRISPR faktycznie przywraca wzrok, a to dopiero początek
Technika edycji genów CRISPR/Cas9 wykorzystuje kierujące RNA, które działa jak przewodnik GPS, aby doprowadzić enzym Cas9 do docelowego miejsca w genomie. Następnie Cas9 tnie genom, umożliwiając naturalnej maszynerii genetycznej komórki usunięcie niepożądanych mutacji lub naprawę wadliwie funkcjonujących genów. Na potrzeby badania Brilliance firma Editas Medicine opracowała EDIT-101, który wykorzystuje dwa kierujące RNA do naprawy mutacji w CEP290, umożliwiając przywrócenie funkcji wadliwego genu.
Czytaj też: Eksperymentalny lek hamuje utratę wzroku. Ważny szczególnie dla jednej grupy osób
Do badania włączono pierwszego w historii pacjenta, któremu w 2019 r. podano lek edytujący geny bezpośrednio do organizmu, chociaż od tego czasu opublikowano inne badania z zastosowaniem tego podejścia. Do niedawna modyfikacje edycji genów stosowane w celach terapeutycznych były przeprowadzane poza organizmem, a następnie podawane pacjentowi w postaci już zmodyfikowanych genetycznie komórek. Dzieje się tak nadal w przypadku większości stosowanych terapii edycji genów.
Prof. Eric Pierce dodaje:
Usłyszeć od kilku uczestników, jak bardzo byli zachwyceni faktem, że w końcu mogli zobaczyć jedzenie na swoich talerzach, to wielka sprawa. Były to osoby, które nie potrafiły odczytać żadnych linii na tablicy okulistycznej i nie miały możliwości leczenia, co jest niefortunną rzeczywistością w przypadku większości osób z dziedzicznymi chorobami siatkówki.
Nie zgłoszono żadnych poważnych zdarzeń niepożądanych związanych z leczeniem lub zabiegiem ani żadnych działań toksycznych ograniczających dawkę. Aby sprawdzić skuteczność, naukowcy przyjrzeli się czterem miarom: najlepszej korygowalnej ostrości wzroku (BCVA); badaniu bodźców pełnego pola przystosowanego do ciemności (FST), nawigacji funkcji wzrokowych (VNC) i jakość życia związana ze wzrokiem.
Jedenastu uczestników wykazało poprawę co najmniej jednego z tych wyników, podczas gdy sześciu wykazało poprawę w dwóch lub więcej. Czterech uczestników odnotowało klinicznie znaczącą poprawę BCVA. Sześciu uczestników doświadczyło znaczącej poprawy widzenia związaną z czopkami – jak wykazały badania FST – z czego pięciu wykazało poprawę co najmniej jednego z trzech pozostałych wyników.
Dwie osoby dorosłe otrzymały małe dawki leku, 5 otrzymało średnie dawki, a kolejnym 5 podano dużą dawkę. Dwoje dzieci leczonych w Children’s Hospital of Philadelphia pod kierunkiem współautora badania prof. Tomasa Alemana otrzymało leczenie średnią dawką. Uczestnicy byli monitorowani co trzy miesiące przez rok, a następnie obserwowani rzadziej przez kolejne dwa lata. Dzieci biorące udział w tym badaniu urodziły się niewidome, a po przeprowadzonej edycji genów, doświadczyły znacznej poprawy.
Prof. Tomas Aleman mówi:
Mamy nadzieję, że badanie utoruje drogę do leczenia młodszych dzieci z podobnymi schorzeniami i dalszej poprawy wzroku.
Możliwości CRISPR w leczeniu szeregu poważnych, nieuleczalnych chorób są ogromne, ale technika ta jest wciąż uważana za “nową”. Jak dotąd jedynie około 250 osób na całym świecie otrzymało jakikolwiek rodzaj eksperymentalnej terapii opartej na CRISPR w przypadku jakiejkolwiek choroby.