Osiemdziesiąt lat temu, 20 stycznia 1942 roku w willi nad jeziorem Wannsee niedaleko Berlina doszło do spotkania piętnastu wysokich rangą dygnitarzy Trzeciej Rzeszy. Postanowili o „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej”. W ciągu poprzednich tygodni wyraźnie zmieniła się sytuacja polityczna nazistowskiego państwa. Po japońskim ataku na Pearl Harbor Hitler wypowiedział wojnę Stanom Zjednoczonym. Równolegle, niepowodzenia w bitwie […]

Nawet najwięksi nazistowscy zbrodniarze mogli liczyć na pomoc… wysoko postawionego biskupa. Alois Hudal nazywał ich „bohaterami broniącymi Europę przed bolszewizmem” i przerzucał do Ameryki Południowej. Tak Watykan pomagał hitlerowcom. Czekałem na pana – biskup Alois Hudal wszedł do pokoju, w którym przebywał zmęczony mężczyzna. Wyciągnął obie dłonie na powitanie i chcąc się upewnić, że podejmuje […]

Osuszone Morze Śródziemne, nazistowski podbój kosmosu, zatarcie śladów Holokaustu, groźba wielkiego konfliktu z Japonią – to czeka nas w literackich wizjach świata, w którym II wojnę światową wygrał Hitler. Jak Hitler zwyciężył? Twórcy książek i filmów wskazali wiele możliwości. Robert Harris w thrillerze „Vaterland” z 1992 r. (później zekranizowanym) wyjaśnia: „Zwycięstwo nad Rosją na wiosnę czterdziestego trzeciego […]

Zaryzykowała wszystko, by ratować żydowskie dzieci, skazane na pewną śmierć. Dziś powstają o niej książki i filmy. Jak stała się bohaterką, która zainspirowała innych? Irena Sendlerowa z domu Krzyżanowska (1910–2008) w tragicznych latach II wojny światowej działała w Radzie Pomocy Żydom. Udzielała pomocy mieszkańcom warszawskiego getta, uczestniczyła w ratowaniu około 2500 żydowskich dzieci. W 1965 r. […]

Nie tylko w Polsce tropiono hitlerowskie skarby. Złoty pociąg z Budapesztu był nie tylko pełen bogactw, ale i splamiony ludzką krwią. Mimo to złupili go… wyzwoliciele. W ciągu II wojny światowej Niemcom udało się zgromadzić więcej złota, niż – dla porównania – wynosiło wydobycie i przetworzenie tego kruszcu przez wiodące w tym prym kraje południowej […]

Zmiana ustawy o IPN to skuteczne narzędzie przeciwko fałszowaniu historii czy kaganiec dla naukowców? Sprawa jest wyjątkowo trudna i delikatna, ale już zdążyła zaognić sytuację w Polsce oraz jej stosunki z Izraelem, USA oraz Ukrainą. Postanowiliśmy, bez niepotrzebnych gorących emocji, porozmawiać o niej z tymi, których ona bezpośrednio dotyczy. Według przyjętego przez sejm i senat […]

20 stycznia 1942 roku na konferencji w Wannsee pod Berlinem Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA) przedstawił plan „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”, którego konsekwencją miała być eksterminacja 11 milionów europejskich Żydów. Konferencja początkowo miała się odbyć 9 grudnia 1941 r. Na ten dzień szef RSHA Reinhard Heydrich zaprosił przedstawicieli nazistowskich władz państwowych i SS w celu […]

Legendarny włoski kolarz Gino Bartali przez dziesiątki lat ukrywał fakt, że podczas II wojny światowej pomógł uratować kilkuset Żydów. Klucz do ich ocalenia stanowiła… rama jego roweru. Przez życie przejechał na dwóch kółkach. Pochodzący spod Florencji Gino Bartali swój pierwszy wyścig Giro d’Italia wygrał w 1936 r. Miał wtedy 22 lata i był u szczytu kolarskiej formy. Gdy  […]

Dzięki ofiarności Polaków hitlerowską okupację przetrwało 30–40 tys. Żydów. Trudno powiedzieć, czy to dużo, czy mało. Za taką pomoc Niemcy karali śmiercią. Tropienie Polaków ukrywających Żydów ułatwiał fakt, że donosili na nich również sąsiedzi. Według różnych źródeł za udzielanie pomocy Żydom zginęło od 700 do półtora tysiąca Polaków. Jednak są to dane niepewne. „Byłabym ostrożna z takimi […]

Miejsce, w którym pogrzebano ludzi przerabianych przez hitlerowskich naukowców w Gdańsku na mydło, nie jest nawet symbolicznie oznaczone. Wręcz przeciwnie: bawią się tam dzieci. Docieramy tam tropem listu naszej Czytelniczki, od lat szukającej grobu dziadka… Był 30 kwietnia 2013 r., gdy z redakcją „Focusa Historia” skontaktowała się nasza Czytelniczka Monika Sieklicka. „Zwracam się o pomoc […]

Hermetyczne i biedne miasteczka, w których mieszkało blisko 3,5 mln polskich Żydów, zniknęły z krajobrazu Polski wkrótce po wybuchu II wojny światowej. Dzięki tym, którzy przeżyli hekatombę, przetrwała kultura żydowska Abraham Joshua Heschel, wybitny teolog żydowski, odnalazł pewnego dnia w Nowym Jorku pieczątkę z napisem „Stowarzyszenie drwali dla studiowania Miszny w Berdyczowie”. Trudno sobie wyobrazić, […]