Dopiero od niedawna wiemy, że w PRL wydobywano uran do prób z bronią jądrową. Tajne kopalnie działały w sudeckich Kowarach, w Radoniowie i Miedziance. Narosło wokół nich wiele legend. Kiedy Stalinowi doniesiono o amerykańskim projekcie atomowym Manhattan, traktowany dotąd po macoszemu radziecki program nuklearny nabrał tempa. Pilny projekt nie mógł jednak ruszyć bez podstawowego surowca: […]

Kiedy wybuchła II wojna światowa, Michał Radziwiłł podarował pałac w Antoninie… Hitlerowi. Chopin, który uwielbiał to miejsce, musiał przewracać się w grobie! W 1821 r. w położonym wśród lasów i stawów Antoninie zaczęła powstawać oryginalna rezydencja. Jej właścicielem był Wielki Namiestnik Księstwa Poznańskiego Antoni Henryk Radziwiłł. Jego drewniany pałac myśliwski miał mieć awangardową konstrukcję. Powstał na planie ośmiokąta, […]

W masywie Ślęży naziści podobno wydrążyli sztolnie, w których ukryli skarby. Na jej stokach stoją zaś kamienne rzeźby, które od lat dzielą archeologów. Skrzynia nie była duża, ale w środku leżało sporo rzeczy. Maszyna do pisania, lniane ręczniki z monogramem, płyty z nagrania-mi utworów Mozarta. Największą wartość miała jednak srebrna sosjerka. W 1945 roku ktoś starannie spakował to wszystko […]

Cieszyn – dziś podzielony między Polaków i Czechów – to żywa pamiątka po cesarstwie austriackim. Nawet legendę o założeniu miasta dwanaście wieków temu wymyślono za czasów cesarskich. Kiedy 30 czerwca 1817 r. cesarz austriacki Franciszek I zwiedzał Cieszyn, burmistrz Alojzy Kaufmann postanowił zabawić gościa ludowym podaniem o założeniu miasta. Brzmiało mniej więcej tak: „W 810 r. trzej synowie […]

Nie ma takiego drugiego miejsca. Zabytkowy kompleks w Sobkowie jest jedynym w Europie przykładem szlacheckiej strażnicy, w której sercu została wzniesiona klasycystyczna rezydencja. Jak na pańską siedzibę przystało, budynki leżą nad rzeką, wśród zamglonych pól, przed bramą pasą się konie, a gospodarz wita gości w XVII-wiecznym kontuszu. Trudno by szukać też drugiego takiego miejsca, gdzie świat zatrzymał […]

Mało kto wie, ze tuż obok peronów na stacji Szczecin Główny znajduje się miejsce, które w trakcie II wojny uratowało życie kilkunastu tysiącom ludzi. To jedyny w Polsce zachowany w tak dobrym stanie schron dla ludności cywilnej z tamtego okresu… Podziemny Szczecin. To, że istnieje, dla miesz­kańców miasta jest oczywiste. „W Lasku Arkońskim weszliśmy do […]

Datowany na XI—XII w. Owidz jeden z nielicznych przebadanych wczesnośredniowiecznych warownych grodów na Pomorzu Gdańskim. I po kilkuset latach dzięki rekonstruktorom ponownie ożył Jam jest Słowo Pańskie! I rozkazuję wam: zaprze­stańcie tych pogańskich, plugawych obrzędów! Ten gród to Sodoma i Gomora!” – wy­krzykuje mężczyzna w czarnych szatach. W uniesionej dłoni trzy­ma krzyż. Na jego twarzy […]

O betonowych kolosach w Konewce i Jeleniu krążyły plotki, że pracowano w nich nad bombą atomową lub rakietami V1 i V2. W rzeczywistości powstały, aby chronić „Air Force One” wodza III Rzeszy. Przewidując wybuch konfliktu zbrojnego ze Związkiem Radziec­kim, Hitler polecił bu­dowę umocnionych centrów do­wodzenia, z których niemieccy generałowie z Ober-Ost (Naczel­nego Dowództwa na Wschodzie) […]

W Twardocicach znajdowała się oaza religijna grupy szwenkfeldystów, bez której prawdopodobnie nigdy nie powstałby… słynny „Kod Leonarda da Vinci” Dana Browna! Ostrzyca Proboszczowicka leży w sercu Pogórza Kaczawskiego. Niczym piramida (lub jak chcą lokalni mieszkańcy-śląska Fudżi- jama) góruje wulkanicznym kształtem nad okolicą. Gdy mieszka się w Górach Kaczawskich, nie sposób nie znać legend, które zrodziła […]

Ściany świątyni w Małujowicach pokrywa niemal tysiąc metrów kwadratowych gotyckiego komiksu z rogatym Mojżeszem w roli głównej. Te freski wyglądają dość dziwacznie. Aż osiem razy pojawia się na nich starszy rudzielec z brodą i z rogami – raczej krowimi niż diabelskimi. Nawet niewprawne oko zauważy, że na jednym z malowideł brodacz trzyma kamienne tablice. Tak, […]

Jest doskonałym przykładem zamku komturskiego. Dziwne – bo nigdy nie mieszkali tam Krzyżacy! Rezydencja biskupów w Lidzbarku Warmińskim to jedna z najpiękniejszych ceglanych warowni w Europie, ze względu na bezcenne malowidła nazywana „kolorowym zamkiem”. Śpiewam w chórze pospołu z mymi kanonikami; pozwalamy sobie na lekkie niestrawności, ziewamy z wdziękiem, po czym usypiamy, aby obudzić się […]

Niewyjaśnione morderstwo sprzed wieków, ukryte skarby, a w czasie ostatniej wojny eksperymentalna placówka Kriegsmarine – ruiny warowni w Przezmarku to jedno z najbardziej zagadkowych miejsc na mapie Warmii i Mazur. 20 Lipca 1410 roku , ciągnące spod Grunwaldu wojska Jagiełły i Witolda stanęły nieopodal Przezmarka. Już z daleka widać było potężne mury krzyżackiej twierdzy. Oblana […]

Pod Wałbrzychem ciągnie się sieć tajemniczych korytarzy, w których Niemcy mieli ukryć skarby. Wałbrzych inspirował księżną Daisy of Pless. Angielska piękność, która wyszła za mąż za Jana Henryka XV von Hochberga, właściciela miasta, tutejszych kopalni i okolicznych ziem, z zapałem pomagała najuboższym, organizowała dla nich opiekę medyczną, szkoły i kursy [czyt. FH 6/2013]. W 1907 roku Hochbergowie ufundowali dzisiejsze […]

Czy najświętsze zabytki Gniezna stoją dokładnie w miejscu pogańskich świątyń? Gniezno to miasto na siedmiu wzgórzach niczym Rzym. To pierwsza siedziba władców Polski. Tu według „Kroniki Wielkopolskiej” z XIII w. miał się niegdyś osiedlić protoplasta Polaków (Lechitów) – Lech: „Gdy zaś ze swoim potomstwem wędrował przez rozległe lasy, gdzie [teraz] istnieje królestwo polskie, przybywszy wreszcie […]

Warmia i Mazury to nie tylko gotyckie zamki i kościoły. To również pamiątki po wielkich majątkach pruskiej arystokracji. Jedną z nich jest niezwykła nekropolia w Markowie, przypominająca kamienny krąg. Nie wspominają o nim przewodniki. Znają go jedynie miejscowi i garstka miłośników historii. Leśny cmentarz koło Markowa (woj. warmińsko-mazurskie). Miejsce, gdzie w 1. połowie XX w. […]

Dzięki pasji jednego człowieka i strzępom historycznych informacji w Tykocinie wrócił nad Narew zamek Zygmunta Augusta. Miejsce, gdzie za  ostatnich Jagiellonów stał arsenał Rzeczypospolitej, gdzie ciało Zygmunta Augusta spędziło rok przed odwiezieniem go na Wawel i gdzie narodził się Order Orła Białego, długo było tylko ruiną. Zmienił to Jacek Nazarko, z zawodu inżynier. Jak stał […]

Ślęża to największy – w przenośni i dosłownie – relikt dawnych kultów w Polsce. Obecne na niej zagadkowe rzeźby fascynują turystów i naukowców ŚLĄSKI OLIMP [Sobótka, woj. dolnośląskie, pow. wrocławski] Pomimo chrztu za czasów Mieszka I kraj jeszcze przez wiele lat był areną walki chrześcijaństwa ze starymi wierzeniami. Jaskrawym symbolem Polski pogańskiej jest góra Ślęża, […]

Fort XIII o nazwie San Rideau (Zasłona Sanu) był kiedyś imponującą budowlą, wchodzącą w skład Twierdzy Przemyśl, którą władze austro-węgierskie umacniały aż do wybuchu I wojny światowej. San Rideau ciągnął się wtedy na długości ćwierć kilometra i miał 90 m szerokości. Dziś zostało z tego niedużo: fragmenty korytarzy, trochę murów obronnych, porośnięte krzewami gruzowiska. No […]

Tutejsze więzienie zbudowali franciszkanie na początku XIX w. dla niesfornych braci swego zakonu. Później przejęli je Prusacy. Obecnie więzienie w Barczewie przeznaczone jest dla tych, którzy pierwszy raz odbywają karę pozbawienia wolności. Znajduje się tutaj jedyny w Polsce kościół więzienny pw. Dobrego Łotra, czyli św. Dyzmy. Najsłynniejszym więźniem Barczewa był bez wątpienia Erich Koch, gauleiter […]

Święty czy hochsztapler, który uciekł przed ukrzyżowaniem? Społecznik czy szalony budowniczy nowej stolicy świata? W malowniczym zakątku Podlasia szukamy śladów Eliasza Klimowicza. Reporter „Echa Białostockiego” w 1937 r. tak opisywał wędrówkę do cerkwi tajemniczego proroka Ilji: „Znajduję się w lasku sosnowym, straciłem drogę. Księżyc w pełni, w lasku sto dróżek w stu kierunkach, którą iść? […]

Latem i zimą setki turystów przemierzają codziennie szlak prowadzący Doliną Kościeliską z Kir na Halę Ornak. Tam mijają Skałę Pisaną – wapienną ścianę, na której widnieją dziesiątki podpisów i rysunków wykonanych przez dawnych turystów (m.in. malarza Henryka Siemiradzkiego). Między nimi znajduje się też tajemniczy rysunek, interpretowany przez niektórych jako zaszyfrowany przekaz poszukiwaczy skarbów. Przedstawia narysowaną […]

Niedaleko od miejscowości Brzeźnica-Kolonia znajduje się obszar, którego przeznaczenie nie jest do końca znane. Istniejące tam budynki postawiono w latach 1972–1978 i kiedyś stacjonowały tu wojska radzieckie, a mówiąc ściślej 300 żołnierzy i oficerów z rodzinami. Było to samowystarczalne minimiasteczko, w którym – poza budynkiem dowodzenia i koszarami – znajdowały się też hydrofornia, sklepy, domy […]